|
|
dãrci/dãrce
dãrci/dãrce (dắr-ci) sf dãrci/dãrce (dắr-ci) – ploai tsi cadi greu, multã sh-cu multã-agunjii (ca cu gãleata); zdãrci, zof, ploai, furtunã, borã, tufani, sindilii, chiameti
{ro: ploaie torenţială; furtună}
{fr: pluie torrentielle; orage, tempête}
{en: torrential rain; storm}
ex: dãrcea-lj (furtuna-lj) bati, noaptea-lj neacã
§ zdãrci/zdãrce (zdắr-ci) sf zdãrci/zdãrce (zdắr-ci) – (unã cu dãrci)
borã
borã (bó-rã) sf bori (bórĭ) – furtunã cu ploai shi vimtu mari; furtunã, dãrci, zdãrci, tufani, sindilii, turin, chiameti; (fig:
1: borã = (i) ca bora, ca furtuna; (ii) amãnii, inati, nãireatsã, hulii, himã, etc.; (iii) zboarã uruti shi atimi (sh-di-aradã minciunoasi) dzãsi trã cariva; cacuzburãri, sãhuniri; expr:
2: mi lja bora = (i) mi lja griplu (curentul), arãulu; (ii) mi lja unã furtunã (sindilii, chiameti, polim, etc.) di mi-arucã tu locuri ndipãrtati)
{ro: vijelie, furtună}
{fr: orage, bourrasque, vent d’orage}
{en: storm, squall, gust of wind}
ex: nã lo bora (n-acãtsã furtuna) ningã hoarã; pri cali nã acãtsã borã (ploai, furtunã) greauã; arãulu aripidinã cu mari borã (agunjii); cu tuti cã el nu stipsea, cu-alantsã l-lo sh-el bora (fig: l-lo furtuna); altu fatsi sh-altu u lja bora (fig: sh-trã altu es zboarãli); mi loarã bora (fig: ca furtuna); intrarã bora (ca unã furtunã)
furtunã
furtunã (fur-tú-nã) sf fur-tunj (fur-túnjĭ) – ploai cu vimtu mari tsi cadi multã sh-cu agunjii (sh-cãtivãrãoarã cu neauã); ploai, dãrci, zdãrci, borã, tufani, sindilii, chiameti, etc.; (fig: furtunã = (i) ca furtuna; (ii) agonja; (iii) dipriunã, idyiul lucru, sh-fãrã-astãmãtsiri)
{ro: ploaie torenţială, furtună, vijelie}
{fr: pluie torrentielle, orage, tempête}
{en: torrential rain, storm}
ex: furtuna (ploaea, dãrcea) di-asearã eara greauã; tser sirin, furtunã nu-adutsi; tserlu atsel sirinlu nu s-aspari di furtunã; si ngrãnja furtunã (fig: ca furtuna, sarpit sh-cu foc) cu greaca; sh-trãdzea furtunã (fig: ca furtuna, dipriunã), foc tu foc; dupã furtunj, yin sh-dzãli buni; azghearã furtunã (fig: ca furtuna, dipriunã sh-cu vrondu mari); nj-ti duts furtunã (dipriunã, idyiul lucru, fãrã-astãmãtsiri; nj-ti duts funi, aridhã); vimtu seaminj, furtunã adunj; tsi-ashteptsã, du-ti furtunã (fig: du-ti-agonja, ca unã furtunã, fãrã s-astãmãtseshti n cali)
§ furtunat (fur-tu-nátŭ) adg furtunatã (fur-tu-ná-tã), furtunats (fur-tu-nátsĭ), furtunati/furtunate (fur-tu-ná-ti) – tsi lu-ari acãtsatã furtuna; tsi easti bãtut di furtunã; (fig: furtunat = mãrat, corbu, chisusit, curbisit, buisit, tihilai, etc.)
{ro: prins şi bătut de furtună}
{fr: pris et battu par l’orage}
{en: caught and beaten by the storm}
ex: cãrvãnj furtunati (tricuti prit, shi bãtuti di furtunj); furtunatlu (fig: mãratlu, curbisitlu) a meu di bãrbat nu s-veadi
§ furtunos (fur-tu-nósŭ) adg furtunoasã (fur-tu-nŭá-sã), furtunosh (fur-tu-nóshĭ), furtunoasi/furtunoase (fur-tu-nŭá-si) – (chirolu) tsi easti bãtut di furtunã; tsi easti ca furtuna; (fig: furtunos = tsi easti ca furtuna, agru, sarpit, ãnfucat, tulburat, frimintat, shirpitat, arãchit, nistãpuit, etc.)
{ro: furtunos}
{fr: orageux, tempêtueux, impétueux}
{en: stormy, impetuous}
ex: vimturi furtunoasi (ca dit unã furtunã greauã, vãrtoasi sh-cu ploai i neauã); minduirli-atseali cama furtunoasi (fig: tulburi, agri, nistãpuiti, nfucati); hiu bun, ma hiu sh-furtunos (fig: arãchit, sarpit, agru)
sindilii/sindilie
sindilii/sindilie (sin-di-lí-i) sf sindilii (sin-di-líĭ) – furtunã mari cu ploai i neauã shi zurlu-vimtu tsi bati sh-aurlã; furtunã, tufani, turin, nturinari, chiameti, dãrci, zdãrci, borã, nãvai, azvimturari
{ro: vijelie, furtună}
{fr: orage, tempête; ouragan}
{en: storm; hurricane}
ex: pi sindilii (pi furtunã, nturinari), tsiniva nu nchiseashti cali lungã; sindilii (furtunã) di ploai, di neauã; nã furtunã, sindilii (nturinari); nafoarã aurlã vimtul shi eara sindilii (chiameti) di nturinari; sindiliili bradzlji scot; arcoari, sindilii; naca cadi shi s-fatsi vãrnã sindilii; boatsi ca di sindilii (ca vimtul tsi-aurlã tu-unã furtunã)
§ shindelj (shin-déljĭŭ) sn shin-dealji/shindealje (shin-deá-lji) – (unã cu sindilii)
ex: shindeljlu (nturinarea, chiametea) shi angusa frãngu omlu
spidã1
spidã1 (spí-dã) sf spidi/spide (spí-di) – vimtu multu mari, di-aradã cu ploai shi neauã; borã, furtunã, shindilii, shindelj, dãrci, zdãrci, chiameti, nturinari, tufani, pingur
{ro: vijelie, furtună}
{fr: vent, ouragan}
{en: windy storm}
ex: easti spidã (borã, tufani) nafoarã; himoasa spidã (furtunã); s-hiumusirã ca nã spidã (vimtu, furtunã)
tufani1/tufane
tufani1/tufane (tu-fá-ni) sf tufãnj (tu-fắnjĭ) – vimtu mari cu ploai icã neauã tsi cadi multã sh-cu agunjii; furtunã, ploai, dãrci, zdãrci, nãvai, azvimturari, borã, sindilii, chiameti, etc.
{ro: vijelie, furtună}
{fr: orage, tempête}
{en: storm, tempest}
ex: mi-acãtsã n cali unã tufani (furtunã) greauã
zdãrci/zdãrce
zdãrci/zdãrce (zdắr-ci) sf – vedz tu dãrci
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: dãrcizof
zof (zófŭ) sn zofuri (zó-furĭ) – ploai tsi cadi multã sh-cu multã puteari sh-agunjii (ca cu gãleata); zdãrci, dãrci, ploai, furtunã, borã, tufani, sindilii, chiameti
{ro: ploaie torenţială; furtună}
{fr: pluie torrentielle; orage, tempête}
{en: torrential rain; storm}
ex: deadi zof (nã furtunã, dãrci) aoaltari
§ zofnic (zóf-nicŭ) adg zofnicã (zóf-ni-cã), zofnits (zóf-nitsĭ), zofnitsi/zofnitse (zóf-ni-tsi) – tsi easti njic, vãrtos, cu puteari, ndisat tu trup sh-dãnãseashti ghini; sfãrciu, putut, zdumban, sãrchiros, etc.
{ro: mic, îndesat şi viguros}
{fr: trapu et vigoureux}
{en: stocky and vigorous}
ex: aveam nã mulã zofnicã (njicã di boi, vãrtoasã, pututã)