|
|
pâldâmâ, pâdâmi
RO:curar - parte a hamului … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:41986>2014-05-14 22:31:09.986849 »
dãmã
dãmã (dắ-mã) sf dãmi/dãme (dắ-mi) – cheardirea tsi u-ari cariva di la un lucru tsi-l fatsi (tsi lu-ari), di la unã alish-virishi tsi fatsi, di la unã mufluzlãchi (falimentu), etc.; aspãrgãciunea tsi s-fatsi la unã casã, la tutiputa tsi lãndzidzashti, etc.; znjii, zãrari, cheardiri, aspãrgãciuni, hãtai, vlapsim, vlãpsiturã, etc.
{ro: pagubă}
{fr: dommage, dégât}
{en: damage}
damã
damã (dá-mã) sf dãmuri (dắ-murĭ) – binai i udã tu cari sh-aflã apanghiul, suntu hrãniti shi bãneadzã prãvdzãli; ahuri, patos, pleantsã, plentsã, staulã
{ro: grajd}
{fr: écurie}
{en: stable}
damageanã
damageanã (da-ma-gĭá-nã) sf damageani/damageane (da-ma-gĭá-ni) shi damagenj (da-ma-gĭénjĭ) – vas mari di yilii cu gusha shcurtã, cu cari s-poartã muljituri (apã, yin, untulemnu, etc.) dit un loc tu altu, nviscutã multi ori cu-unã mpãltiturã di vitsã (shufri, saltsi, palji, ligãrei, etc.); trimindzanã
{ro: damigeană}
{fr: dame-jeanne}
{en: demi-john}
§ trimindzanã (tri-min-dzá-nã) sf trimindzãnj (tri-min-dzắnjĭ) – (unã cu damageanã)
ex: freadzi trimindzãnjli di yin
dãmal
dãmal (dhã-málŭ) sm dãmalj (dhã-máljĭ) – un mascur mari (zveltu sh-fuviros) di prãvdzã dit fumealja-a boului (a tserbului, etc.) cari, atumtsea cãndu easti tsãnut trã dãmara-a prãvdzãlor imiri, armãni niscuchit (niciucutit, nidzãgãrit); bic, bicã, bugã, tavru
{ro: taur}
{fr: taureau}
{en: bull}
dãmãljug
dãmãljug (dã-mã-ljĭúgŭ) sn dãmãljudzi (dã-mã-ljĭú-dzi) – hãlatea cu cari s-arã agrul; arat, aratru, aletrã, plug, paramandã, paramendã, vãlmentu
{ro: plug}
{fr: charrue}
{en: plough}
dãmarã
dãmarã (dã-má-rã) sf dãmãri (dã-mắrĭ) – soi, ratsã, arãzgã, arãzgãnã, rãzgã, sirtã, vinã, bimã, lãgamã; arãdãtsinã, ariditsinã, rãdãtsinã, riditsinã, rãdzãtinã, zãrãtsinã
{ro: rasă, specie, origine}
{fr: race, espèce, parage}
{en: race, species, descent}
ex: oili di dãmarã (ratsã bunã); easti di dãmarã (soi, arãzgã, ratsã) ghifteascã
§ dãmãzlãchi (dã-mãz-lắ-chi) sf dãmãzlãchi (dã-mãz-lắchĭ) – (pravdã) di dãmarã bunã (multi ori tsãnutã maxus tra s-featã prãvdzã buni); njitslji tsi-lj fatsi un pãrinti; dãmarã, dumuzlãchi
{ro: prăsilă, progenitură}
{fr: reproduction, progéniture}
{en: offspring, progeny}
ex: vãts shi eapi ti dãmãzlãchi (tsãnuti tra s-featã prãvdzã di dãmarã bunã)
§ dumuzlãchi (du-muz-lắ-chi) sf dumuzlãchi (du-muz-lắchĭ) – (unã cu dãmãzlãchi)
ex: cãnili easti di bunã dumuzlãchi (dãmarã)
§ dãmãrlãtcu (dã-mãr-lắt-cu) adg dãmãrlãtcã (dã-mãr-lắt-cã), dãmãrlãttsi (dã-mãr-lắt-tsi), dãmãrlãttsi/dãmãrlãttse (dã-mãr-lắt-tsi) – tsi easti di dãmarã bunã (arãzgã, ratsã, simintsã, soi, etc.); suilãtcu
{ro: de rasă (bună)}
{fr: de bonne race}
{en: of good stock, breed}
ex: cãpri dãmãrlãttsi (di bunã soi)
dãmãrlãtcu
dãmãrlãtcu (dã-mãr-lắt-cu) adg – vedz tu dãmarã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: dãmarãdamaschinã
damaschinã (da-más-chi-nã) sf – vedz tu damaschin
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: damaschindamaschin
damaschin (da-más-chin) sm damaschinj (da-más-chinjĭ) – soi di purnu, un pom tsi nu creashti multu analtu, cu frãndzãli uvali (ca oulu), cari fatsi primuveara lilici albi shi veara yimishi cãrnoasi cu unã oasã nuntru, cu hroma ca vinitã, buni tu mãcari; purnu di Bosna; damashchin, gãrchin, purnu, prun
{ro: specie de prun}
{fr: espèce de prunier}
{en: species of plum tree}
§ damaschinã (da-más-chi-nã) sf damaschini/damaschine (da-más-chi-ni) – yimisha faptã di damaschin, tsi sh-u-adutsi multu cu purna, arucutoasã sh-mari cãt nuca, vinitã, dultsi i acrã sh-bunã tu mãcari; damashchinã, damashcanã, prunã, purnã
{ro: prună}
{fr: prune}
{en: plum}
§
§ damashchin (dha-másh-chin) sm damashchinj (dha-másh-chinjĭ) – (unã cu damaschin)
§ damashchinã (dha-másh-chi-nã) sf damashchini/damashchine (dha-másh-chi-ni) – (unã cu damaschinã)
§ damashcanã (dha-másh-ca-nã) sf damashcani/damashcane (dha-másh-ca-ni) – (unã cu damaschinã)
damashcanã
damashcanã (dha-másh-ca-nã) sf – vedz tu damaschin
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: damaschinahuri/ahure
ahuri/ahure (a-hú-ri) sf ahuri (a-húrĭ) – binai i udã tu cari sh-aflã apanghiul, suntu hrãniti shi bãneadzã prãvdzãli; damã, patos, pleantsã, plentsã, staulã;
(expr: nj-adun caljlji tu ahuri = nj-tsãn gura ncljisã sh-nu dzãc tsiva)
{ro: grajd}
{fr: écurie}
{en: stable}
ex: aclo tu ahuri suntu prãvdzãli; mash tu unã ahuri un cal mãca ordzu; trapsi tu-ahuri s-aleagã un cal; calu bun s-vindi dit ahuri
arãdãtsinã
arãdãtsinã (a-rã-dã-tsí-nã) sf arãdãtsinj (a-rã-dã-tsínj) – partea dit unã plantã tsi u tsãni hiptã tu loc (sh-prit cari sh-tradzi hrana dit loc); ardãtsinã, rãdãtsinã, ariditsinã, riditsinã, rãdzãtinã, zãrãtsinã; (fig: arãdãtsinã = loclu di-iu s-tradzi (di iu nchiseashti) tsiva (lucru, hiintsã, etc.); arãzgã, rãzgã, arãzgãnã, sirtã, vinã, vitil, bimã, izvur, soi, dãmarã, lãgamã)
{ro: rădăcină}
{fr: racine}
{en: root}
ex: lu-astãrchi dit arãdãtsinã; vidzu vãrã ndauã arãdãtsinj di-amuri; siminai patru arãdãtsinj; pomlu-aestu acãtsã arãdãtsinã bunã; erburli dit grãdinã li scosh dit arãdãtsinã
§ ardãtsinã (ar-dã-tsí-nã) sf ardãtsinj (ar-dã-tsínj) – (unã cu arãdãtsinã)
ex: alepshu dzatsi ardãtsinj di flori; ardãtsina-a arburlui easti mari shi teasã sum loc; nji scoasi unã mãseauã cu patru-ardãtsinj; ardãtsina (fig: arãzgã) a casãljei aestã easti tu Muzichei; ari ardãtsinã (fig: vinã, arãzgã, dãmarã) di pãrmãteftu
§ ariditsinã (a-ri-di-tsí-nã) sf ariditsinj (a-ri-di-tsínj) – (unã cu arãdãtsinã)
§ rãdãtsinã (rã-dã-tsí-nã) sf rãdãtsinj (rã-dã-tsínj) – (unã cu arãdãtsinã)
ex: scutea arburlji dit rãdãtsinã; coarnili a tali acãtsarã rãdãtsinj; li-avea ngrupati la rãdãtsina-a unui mer
§ riditsinã (ri-di-tsí-nã) sf riditsinj (ri-di-tsínj) – (unã cu arãdãtsinã)
§ rãdzãtinã (rã-dzã-tí-nã) sf rãdzãtinj (rã-dzã-tínj) – (unã cu arãdãtsinã)
§ zãrãtsinã (zã-rã-tsí-nã) sf zãrãtsinj (zã-rã-tsínj) – (unã cu arãdãtsinã)
§ zãrtsinã (zãr-tsí-nã) sf zãrtsinj (zãr-tsínj) – (unã cu arãdãtsinã)
§ nrãdãtsinedz (nrã-dã-tsi-nédzŭ) (mi) vb I nrãdãtsinai (nrã-dã-tsi-náĭ), nrãdãtsinam (nrã-dã-tsi-námŭ), nrã-dãtsinatã (nrã-dã-tsi-ná-tã), nrãdãtsinari/nrãdãtsinare (nrã-dã-tsi-ná-ri) – acats unã arãdãtsinã; fac unã plantã sã-lj creascã unã-arãdãtsinã; plãntedz (fig: nrãdãtsinedz = plãntedz, astãsescu, curdusescu, ashternu, etc.)
ar
ar (árŭ) vb I arai (a-ráĭ), aram (a-rámŭ), aratã (a-rá-tã), arari/arare (a-rá-ri) – lucredz agrul sh-adar avlãchi cu pluglu (aratrul, aletra) tra s-lu ndreg ti siminari; fac agrul, airedz, nvrag, avruguescu, vruguescu
{ro: ara}
{fr: labourer les champs}
{en: till or plough the land}
ex: tatã-su dusi la agru s-arã (s-avrugueascã); sãpats loclu or arats-lu; tutã hoara s-dusi s-arã (s-li lucreadzã agrili); ordzul lu arã boilji shi-l mãcã caljlji
§ arat1 (a-rátŭ) adg aratã (a-rá-tã), arats (a-rátsĭ), arati/arate (a-rá-ti) – (agrul) tsi fu avruguit cu aratrul; airat, nvrãgat, avruguit, vruguit
{ro: arat}
{fr: (champ) labouré}
{en: (land) tilled or ploughed}
§ arari/arare (a-rá-ri) sf arãri (a-rắri) – atsea tsi s-fatsi cãndu un agru easti arat; airari, nvrãgari, avruguiri, vruguiri
{ro: acţiunea de a ara, arare}
{fr: action de labourer les champs}
{en: action of tilling or ploughing the land}
ex: hãlãtsli di arari (di fãtsearea-a agrilor) a lucrãtorlor
§ nearat (nea-rátŭ) adg nearatã (nea-rá-tã), nearats (nea-rátsĭ), nearati/nearate (nea-rá-ti) – (agrul) tsi nu easti avruguit cu aratrul; neairat, ninvrãgat, neavruguit, nivruguit
{ro: nearat}
{fr: (champ) qui n’est pas labouré}
{en: (land) that is not tilled, nor ploughed}
§ nearari/nearare (nea-rá-ri) sf nearãri (nea-rắri) – atsea tsi s-fatsi cãndu un agru nu easti arat; neairari, ninvrãgari, neavruguiri, nivruguiri
{ro: acţiunea de a nu ara, nearare}
{fr: action de ne pas labourer les champs}
{en: action of not tilling, of not ploughing the land}
§ airedz (a-i-rédzŭ) vb I airai (a-i-ráĭ), airam (a-i-rámŭ), airatã (a-i-rá-tã), airari/airare (a-i-rá-ri) – (unã cu ar)
§ airat (a-i-rátŭ) adg airatã (a-i-rá-tã), airats (a-i-rátsĭ), airati/airate (a-i-rá-ti) – (unã cu arat)
arãzgã
arãzgã (a-rắz-gã) sf pl(?) – loclu di-iu s-tradzi (di iu nchiseashti) tsiva (lucru, hiintsã, etc.); arãzgãnã, rãzgã, sirtã, vinã, vitil, bimã, izvur, soi, dãmarã, lãgamã; arãdãtsinã, ariditsinã, rãdãtsinã, riditsinã, rãdzãtinã, zãrãtsinã
{ro: origine}
{fr: origine}
{en: origin}
§ rãzgã (rắz-gã) sf pl(?) – (unã cu arãzgã)
ex: di altã rãzgã (arãdãtsinã, vinã) easti vurgãramea
§ arãzgãnã (a-rãz-gã-nắ) sm arãzgãnadz (a-rãz-gã-nádzĭ) – semnu alãsat di cariva i di tsiva, cari-aspuni cã s-avea aflatã i cã avea tricutã prit atsel loc; semnu, urmã, ulmã, dãrã, tor, tragã; arãdãtsinã, arãzgã
{ro: urmă}
{fr: trace, racine}
{en: trace, mark, footprint}
ex: arãzgãnã (urmã) s-nu-armãnã; dupã vina (arãzga, arãdãtsina) shi arãzgãnãlu (urma, arãdãtsina) a catiunui
areati/areate
areati/areate (a-reá-ti) sm arets (a-rétsĭ) – birbec i cal mascur (di-aradã di dãmarã bunã) tsi nu easti ciucutit (dzigãrit, shutsãt); arãeati, at, hat
{ro: berbec, armăsar}
{fr: bélier, etalon}
{en: ram, stallion}
ex: cal areati (cal niciucutit, nidzigãrit); stearpi fãrã di arets (birbets)
§ arãeati/arãeate (a-rã-ĭá-ti) sm arãets (a-rã-ĭétsĭ) – (unã cu areati)
bãldumi/bãldume
bãldumi/bãldume (bãl-dú-mi) sf bãldunj (bãl-dúnjĭ) – curauã di la sãmar, ma largã di cuscuni (sumcoadã), cari dipuni sum curlu-a calui (a gumarlui); buldumi, pishteauã, pãldãmã, sumcoadã
{ro: curar}
{fr: bande de cuir (partie du “sãmar”), plus large que le culeron, qui descend derrière les cuisses du cheval (mule); avaloire}
{en: belt (part of the “sãmar”) which descends behind the thighs of the horse (mule)}
§ buldumi/buldume (bul-dú-mi) sf buldunj (bul-dúnjĭ) – (unã cu bãldumi)
ex: s-arupsi buldumea di la cal
§ pãldãmã (pãl-dắ-mã) sf pl(?) – (unã cu bãldumi)
bic
bic (bícŭ) sm bits (bítsĭ) – un mascur mari (zveltu sh-fuviros) di prãvdzã dit fumealja-a boului (a tserbului, etc.) cari, atumtsea cãndu easti tsãnut trã dãmara-a prãvdzãlor imiri, armãni niscuchit (niciucutit, nidzãgãrit); bicã, bugã, dãmal, tavru; (fig: bic = om shcurtu, gras sh-cu pãntica mari)
{ro: taur}
{fr: taureau}
{en: bull}
ex: ncljidi biclu s-nu lja tsãtsã
§ bicã2 (bi-cắ) sm bicadz (bi-cádzĭ) – (unã cu bic)
§ bugã (bu-ghắ) sm bugadz (bu-ghádzĭ) – (unã cu bic)
ex: tserbu, bugã (tavru, bic) mari
bindercu
bindercu (bin-dér-cu) sm bindertsi (bin-dér-tsi) – cucot (mascurlu a gãljinãljei) di dãmarã bunã; bindiric, cucot, cocut, cãpon, cãponj, cãntãtorash, cãtãndorash
{ro: cocoş de rasă bună}
{fr: coq de bonne race}
{en: rooster of good breed}
ex: grama “dhelta” ca bindercu
§ bindiric (bin-di-rícŭ) sm bindirits (bin-di-rítsĭ) – (unã cu bindercu)
ex: grama “dhelta” ca bindiric
boji1/boje
boji1/boje (bó-ji) sf boji/boje (bó-ji) – muljari (ma multu greacã) tsi dutsi unã banã ca-atseali dit cãsãbadz, nviscutã tu stranji ca-atseali purtati tu cãsãbadzlji dit Ivropi; muljari ma di ugeachi, di scarã ma-analtã; chirauã, doamnã, madamã
{ro: cucoană, doamnă}
{fr: dame (surtout grecque) menant la vie des villes et ayant l’habit bourgeois}
{en: woman (mostly of Greek origin) that live a city life and are dressed as the western ladies; lady}
ex: nã streasim s-agiundzem bojili, li videm tut tu sirmã
broascã1
broascã1 (brŭás-cã) sf broashti/broashte (brŭásh-ti) – ma multi turlii di-unã prici tsi bãneadzã tu apã icã pri loc, cu truplu moali, ãncljis tu-unã cãpachi usoasã dit cari poati sã scoatã caplu shi cicioarli (sh-tu cari poati sã sh-lu tragã tut truplu nãntru cãndu lipseashti si s-afireascã di dushmanj); catã, cãtã
{ro: broască ţestoasă}
{fr: tortue}
{en: turtle}
ex: nu-i ghini s-vatsãnj broascã (cãthã); njicã-i sh-broasca, ma gurã mari ari; tu-aripidinã sh-broasca alagã
§ bruscami1/bruscame (brus-cá-mi) sf bruscãnj(?) (brus-cắ-njĭ) – multsãmi mari di broashti (cãthi); dãmara-a broashtilor (a cãthilor)
{ro: broştet}
{fr: grand nombre de tortues}
{en: large number of turtles}
andãmusescu, andãmãsescu
RO:a se întâlni
EN:to meet
FR:rencontrer
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
andámusi, andámasi
RO:întâlnire
EN:meeting
FR:rencontre
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
aspargu
RO:
EN:to spoil, to damage; to ruin; to pervert; to ladder
FR:
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
damageanã
RO:damigeană
EN:demijohn
FR:dame-jeanne
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
znjíi
RO:pagubă
EN:damage, injury
FR:
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015