|
|
cârvealji
RO:pâine întreagă … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:31375>2014-05-14 22:31:02.522129 »
cãrvealji/cãrvealje
cãrvealji/cãrvealje (cãr-veá-lji) sf cãrvelj (cãr-véljĭ) – unã pãni ntreagã; cãrvealji di pãni; cãrvelji, sãmuni, sãmunã, somunã, sumunã, cirecã
{ro: pâine întreagă}
{fr: pain entier}
{en: loaf of bread}
ex: giumitati cãrvealji di pãni; featsi optu cãrvelj; sh-bãgã trei cãrvelj di pãni tu tastru; cãrvealja, ne tu mãseauã nu-lj intrã
§ cãrvelji/cãrvelje (cãr-vé-lji) sf cãrvelj (cãr-véljĭ) – (unã cu cãrvealji)
ex: adush nã cãrvelji di pãni; talji cãrvelja n dauã; ahiurhescu nã cãrvelji
artu
artu (ár-tu) sm fãrã pl – unã soi di cãrvealji di pãni (njicã shi stronghilã) adratã maxus trã bisearicã tra s-hibã vluyisitã di preftu sh-dit cari s-talji anafura cu cari s-cumãnicã lumea; pindeartu, lituryii, lutruyii, pãnãyii, ipsumã, piscur, piscuri, piscurã
{ro: artos}
{fr: pain bénit}
{en: communion bread}
§ pindeartu (pin-deár-tu) sm fãrã pl – (unã cu artu)
arufec
arufec (a-ru-fécŭ) vb I aruficai (a-ru-fi-cáĭ), aruficam (a-ru-fi-cámŭ), aruficatã (a-ru-fi-cá-tã), aruficari/aruficare (a-ru-fi-cá-ri) –
1: nduplic niheamã mardzinea di-unã tsãsãturã (fustani, cãmeashi, stranj, etc.) sh-u cos tra s-nu fugã hirili shi si s-aspargã tsãsãtura;
2: talj cu foartica; aroafic, arufearic; (fig: arufec = mãc, mãc multu, u ngljit, mi ndop, u-arucutescu, etc.)
{ro: tivi; tăia cu foarfeca}
{fr: ourler; couper (avec des ciseaux)}
{en: hem; cut (with scissors}
ex: aruficai cãmeasha; truoarã lu-arufeacã (l-talji cu foartica); aruficã (fig: mãcã, u-arucuti) unã cãrvealji ntreagã
§ aroafic (a-rŭá-ficŭ) vb I aruficai (a-ru-fi-cáĭ), aruficam (a-ru-fi-cámŭ), aruficatã (a-ru-fi-cá-tã), aruficari/aruficare (a-ru-fi-cá-ri) – (unã cu arufec)
§ aruficat (a-ru-fi-cátŭ) adg aruficatã (a-ru-fi-cá-tã), aruficats (a-ru-fi-cátsĭ), aruficati/aruficate (a-ru-fi-cá-ti) – (tsãsãturã, cãmeashi, fustani, etc.) tsi-lj si nduplicarã shi-lj si cusurã mãrdzinjli; tsi-i tãljat cu foartica
{ro: tivit; tăiat cu foarfeca}
{fr: ourlé; coupé (avec des ciseaux)}
{en: hemmed; cut (with scissors}
§ aruficari/aruficare (a-ru-fi-cá-ri) sf aruficãri (a-ru-fi-cắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva s-aruficã
{ro: acţiunea de a tivi; tăia cu foarfeca; tivire}
{fr: action d’ourler; de couper (avec des ciseaux)}
{en: action of hemming; of cutting (with scissors}
§ aruficãturã (a-ru-fi-cã-tú-rã) sf aruficãturi (a-ru-fi-cã-túrĭ) – mardzinea di tsãsãturã tsi easti aruficatã; loclu iu tsãsãtura easti aruficatã
{ro: tivitură}
{fr: ce qui est ourlé ou coupé; ourlet}
{en: that which is hemmed or cut; hem}
§ arufearic (a-ru-feá-ricŭ) (mi) vb I arufiricai (a-ru-fi-ri-cáĭ), arufiricam (a-ru-fi-ri-cámŭ), arufiricatã (a-ru-fi-ri-cá-tã), arufiricari/arufiricare (a-ru-fi-ri-cá-ri) – (unã cu arufec)
ex: tigãnj cu aloat nivinjit, ca s-nu s-arufearicã (fig: s-nu s-mãcã) multi
bãzdrãmã
bãzdrãmã (bãz-drã-mắ) sm pl(?) – cãrvealji di pãni, di-aradã arucutoasã
{ro: pâine de rând}
{fr: pain ordinaire en forme de galette}
{en: round ordinary bread}
cãrãntanã2
cãrãntanã2 (cã-rãn-tá-nã) sf cãrãntãnj (cã-rãn-tắnjĭ) – parã tsi nu-ahãrzeashti mari lucru; parã di bãcãri cu njicã tinjii; mitilic, gãlãgan, mangãrã, mãngãrã, mãngãr, mãngãri, gãrmari, angãrmari, ngãrmari, gãzetã
{ro: gologan, monedă de aramă}
{fr: monnaie de cuivre}
{en: copper coin}
ex: scoasi cãrãntana (mitiliclu) dit pungã-lj shi lj-u deadi; caplu-ts nu fatsi nitsi unã cãrãntanã; lj-da nã cãrãntanã sh-unã cãrvealji
cãrvelji/cãrvelje
cãrvelji/cãrvelje (cãr-vé-lji) sf – vedz tu cãrvealji
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: cãrvealjicirecã
cirecã (ci-ré-cã) sf ciretsi/ciretse (ci-ré-tsi) – unã pãni ntreagã; cãrvealji di pãni; cãrvealji, cãrvelji, sãmuni, sãmunã, somunã, sumunã
{ro: pâine întreagă}
{fr: pain entier}
{en: loaf of bread}
ex: mprumutã-nj nã cirecã (cãrvealji di pãni)
Frãntsii/Frãntsie
Frãntsii/Frãntsie (Frãn-tsí-i) sf fãrã pl – crat mari dit Ivropea di Vestu (ditu-Ascãpitatã), namisa di Ghirmanii shi Spanii
{ro: Franţa}
{fr: France}
{en: France}
§ frãncu (frắn-cu) sm, sf frãncã (frắn-cã), frãntsi (frắn-tsi), frãntsi/frãntse (frắn-tsi) – om tsi s-amintã, bãneadzã icã yini dit Frãntsii shi easti di sãndzili-a miletilei di-aclo; frãngu, frengu; (fig:
1: frãncu = (i) ivrupean; om tsi bãneadzã i yini dit Ivropi; om tsi easti di-arãzga-a miletslor ivrupeani; (ii) om arãu; expr:
2: ti featsish frãncu = ti-acatsã multu inatea, ti featsish om arãu)
{ro: francez}
{fr: français}
{en: French}
ex: mumã-nj, frãntsãlj vinjirã; eu va-nj ljau nã doamnã frãncã (fig: ivrupeanã); s-featsi frãncu
(expr: lu-acãtsã multu inatea)
§ frãngu2 (frắn-gu) sm, sf frãngã (frắn-gã), frãndzi (frắn-dzi), frãndzi/frãndze (frắn-dzi) – (unã cu frãncu)
ex: ved cã frãngu ti featsish
(expr: ti featsish arãu, ti-acãtsã multu inatea)
§ frengu (frén-gu) sm, sf frengã (frén-gã), frendzi (frén-dzi), frendzi/frendze (frén-dzi) – (unã cu frãncu)
ex: frengul shtia multã zãnati
§ frãntsescu (frãn-tsés-cu) adg frãntseascã (frãn-tseás-cã), frãntseshtsã (frãn-tsésh-tsã), frãntseshti/frãntseshte (frãn-tsésh-ti) – tsi ari s-facã cu Frantsa, Ivropea, frãntsilj i ivrupeanjlji; di frãncu; di ivrupean; frãndzescu, ivrupinescu;
(expr: frãntseshti = stranji ivrupineshti)
{ro: francez, franţuzesc, european}
{fr: français, européen}
{en: French, European}
ex: l-ved tu frãntseshti
(expr: stranji ivrupineshti)
§ frãndzescu (frãn-dzés-cu) adg frãndzeascã (frãn-dzeás-cã), frãndzeshtsã (frãn-dzésh-tsã), frãndzeshti/frãndzeshte (frãn-dzésh-ti) – (unã cu frãntsescu)
giumitati/giumitate
giumitati/giumitate (gĭu-mi-tá-ti) sf giumitãts (gĭu-mi-tắtsĭ) – catiunã di-atseali dauã pãrtsã isea (i aproapea isea) tu cari si mparti un lucru; loclu (di-aradã cãtã tu mesi) tsi lu mparti (i poati s-lu mpartã) un lucru tu dauã pãrtsã (aproapea) isea; ngiumitati, jumitati, giumetã, giumitic, dis, mits;
(expr:
1: (lucru) faptu pi giumitati = (lucru) tsi easti faptu mash unã parti; (lucru) nchisit sh-alãsat nibitisit;
2: fã-ti un om (un gioni, un lucrãtor, etc.) sh-giumitati = fã-ti un om ma bun (ma gioni, ma lucrãtor, etc.) di tuts;
3: (dzãs) cu giumitati di gurã; (dzãs) cu giumitati di boatsi = (dzãs, di-atsel tsi zburashti) cu boatsea peanarga, dipusã, dip canda nu easti nicã el cãndisit di-atseali tsi dzãtsi, canda lj-easti arshini, fricã, etc.;
4: adrat cu inima pi giumitati = adrat fãrã vreari, fãrã gãireti, fãrã umuti)
{ro: jumătate}
{fr: moitié}
{en: half}
ex: giumitatea (disa) tsãni-u tini; ca giumitati (disã) di om s-featsi; a furlui, fã-ti fur shi giumitati
(expr: fã-ti ma bun fur); lj-ded shi giumitati (disã) di cãrvealji; acumpãrã shi giumitati di ucã di-arãchii; lu ncljisi giumitati di nafoarã, giumitati di nãuntru; acãtsã s-da numirli hiljlu shi dzãsi ca cu giumitati di boatsi
(expr: peanarga, cu boatsi dipusã); gri amirãlu cu giumitati di gurã
(expr: peanarga)
§ ngiumitati/ngiumitate (ngĭu-mi-tá-ti) sf ngiumitãts (ngĭu-mi-tắtsĭ) – (unã cu giumitati)
ex: mutreashti hãznãlu, ngiumitati s-avea dusã; ca frati bun, u mpãrtsã amirãrilja pi ngiumitati cu frati-su
§ jumitati/jumitate (jĭu-mi-tá-ti) sf jumitãts (jĭu-mi-tắtsĭ) – (unã cu giumitati)
ex: cã di trei anj shi jumitati
§ giumetã (gĭu-mé-tã) sf giumets (gĭu-métsĭ) – giumitatea dit un lucru cunuscut a curi nu-lj si dzãtsi numa (unã misurã, ucã, cãrvealji, etc.)
{ro: jumătate (dintr-un lucru sau măsură fără să fie menţionată}
{fr: moitié de quelque chose qui n’est pas mentionnée}
{en: half of something (a measure) not mentioned}
ex: nã giumetã (giumitati chilo) di yin; nã giumetã (giumitati ucã) di carni
lichitoari/lichitoare
lichitoari/lichitoare (li-chi-tŭá-ri) sf lichitori (li-chi-tórĭ) – cãrvealji di pãni faptã maxus ta s-creascã putsãn shi s-nu-aibã multu njedz
{ro: lipie}
{fr: pain ordinaire en forme de galette}
{en: ordinary flat loaf of bread}
lituryii1/lituryie
lituryii1/lituryie (li-tur-yí-i) sf lituryii (li-tur-yíĭ) – cãrvealji di pãni (njicã shi stronghilã) adratã maxus trã bisearicã tra s-hibã vluyisitã di preftu shi dit ea si s-talji anafura cu cari s-cumãnicã lumea; lutruyii, artu, pindeartu, pãnãyii, ipsumã, piscur, piscuri, piscurã;
(expr: apã di lituryii = om cu suflitlu curat, fãrã stepsu, nistipsit)
{ro: prescură}
{fr: pain bénit}
{en: communion bread}
ex: adar doauã lituryii (piscuri); dãdui nã lituryii la bisearicã trã suflitlu-a dadã-meai; ãlj ded nã lituryii shi-l pitricui s-arãmã n cuprii; s-turna cu gumarlu ncãrcat cu lituryii, di la bisearicã; eara cu mãnjli, apã di lituryii
(expr: eara fãrã stepsu, nistipsitã) curati; tsãnj ninga, cã muljari-ta easti apã di lituryii
(expr: fãrã stepsu, nistipsitã) sh-cã nu s-arãdi?
§ lituryii2/lituryie (li-tur-yí-i) sf lituryii (li-tur-yíĭ) – dyeavãsea tsi u fatsi preftul la bisearicã cati Dumãnicã (i dzuã di sãrbãtoari) tahina, cãndu s-vluyiseashti (s-ayiseashti) pãnea shi yinlu cu cari s-cumãnicã lumea;
(expr: easi preftul cu lituryia = partea di lituryii cãndu preftul easi cu doarãli)
{ro: liturghie}
{fr: messe}
{en: (church) mass}
ex: nu putui s-ascultu lituryia pãnã tu bitisitã; nu-avea ishitã lituryia
(expr: preftul cu doarãli)
§ lutruyii1/lutruyie (lu-tru-yí-i) sf lutruyii (lu-tru-yíĭ) – (unã cu lituryii1)
§ lutruyii2/lutruyie (lu-tru-yí-i) sf lutruyii (lu-tru-yíĭ) – (unã cu lituryii2)
ex: ayea lutruyia
§ lituryisescu (li-tur-yi-sés-cu) vb IV lituryisii (li-tur-yi-síĭ), lituryiseam (li-tur-yi-seámŭ), lituryisitã (li-tur-yi-sí-tã), lituryisi-ri/lituryisire (li-tur-yi-sí-ri) – (ca preftu) dghivãsescu lituryia tu bisearicã shi vluyisescu (ayisescu) pãnea (lituryia, piscurea) sh-yinlu cu cari s-cumãnicã lumea; psãltisescu, psãlsescu, psulisescu
{ro: liturghisi}
{fr: célébrer la messe}
{en: celebrate the mass}
cãrvealji
RO:pâine întreagă
EN:large round loaf
FR:miche; pain rond, entier
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015