|
|
bigã1
bigã1 (bí-gã) sf pl(?) – curpin di-ayitã, di cari suntu acãtsats ma multsã arapunj di-auã
{ro: coardă de struguri}
{fr: sarment de vigne (avec plusieurs grapes)}
{en: bine of a bunch of grapes}
ex: dã-nj sh-a njia nã bigã di-auã ca s-u-aspindzur
climã2
climã2 (clí-mã) sf climati/climate (clí-ma-ti) –
1: arburic cu truplu tsi s-tradzi-azvarna pri loc (sh-tr-atsea si ngãrlimã di alti planti i dãrmi plãntati tu loc), cu arãdãtsinã vãrtoasã, dit cari es lumãchitsili cu frãndzã mãri hãrãxiti, shi fructili (arapuni di-auã);
2: unã soi di brats suptsãri, moali sh-multu lungu, tsi easi dit unã plantã (ca, bunãoarã, ayita di-ayinji), cu cari planta s-acatsã i sã ngãrlimã di alti planti i lucri (ca pari, sturi, dãrmi, etc.) tra si sta mproastã; climatã, luzincã, ayitã, yitã, yiti, ayitsã, yitsã, aghitã, ghitã, ghiti, aghitsã, ghitsã; curpan, curpin, scrupen
{ro: viţă de vie}
{fr: (cep de vigne, sarment}
{en: vine}
§ climatã (clí-ma-tã) sf climati/climate (clí-ma-ti) [pistipsim cã singularlu “climatã” yini di la pluralu “climati”, a singularlui “climã” di ma nsus] – (unã cu climã2)
§ climãtsidã (cli-mã-tsí-dã) sf climãtsidi/climãtside (cli-mã-tsí-di) – ayitã uscatã
{ro: viţă de vie uscată}
{fr: sarment de vigne séché}
{en: dead vine}
§ climãtãryeauã (cli-mã-tãr-yĭá-ŭã) sf climãtãryei (cli-mã-tãr-yĭeĭ) –
1: numã tsi s-da la ndoi arburits cu truplu subtsãri tsi sã ngãrlimã di alti planti limnoasi (ca, bunãoarã, ayita, clima, etc.) tra si sta mproastã;
2: numã tsi s-da la ndauã turlii di planti tsi s-trag azvarna shi si ngãrlimã, cu frãndzã compusi sh-lilici mãri, albi-viniti, adunati tu arapuni;
3: unã soi di brats suptsãri, moali sh-multu lungu, tsi easi dit unã plantã (ca, bunãoarã, ayita di-ayinji), cu cari planta s-acatsã i sã ngãrlimã di alti planti i lucri (ca pari, sturi, dãrmi, etc.) tra si sta mproastã;
4: lucrul (multi ori ca unã soi di cubei) pri cari s-ari ascãlnatã (acãtsatã, anvãrligatã) unã plantã cu curpani; climãturyeauã, climãtureauã, clivãtãreauã; climã, climatã, luzincã, ayitã, yitã, yiti, ayitsã, yitsã, aghitã, ghitã, ghiti; curpan, curpin, scrupen
{ro: curpen, boltă de viţă}
{fr: sarment, treille}
{en: tendril, climbing vine, vine arbour}
§ climãtãreauã (cli-mã-tã-reá-ŭã) sf climãtãrei (cli-mã-tã-reĭ) – (unã cu climãtãryeauã)
curpan
curpan (cúr-panŭ) sn curpani/curpane (cúr-pa-ni) – truplu moali shi suptsãri di-unã plantã (ca bunãoarã, hiumuniclu, curcubeta, etc.) tsi stradzi azvarna pri loc; unã soi di brats suptsãri (ca unã cioarã) cu chipita shutsãtã, moali sh-multu lungu, tsi easi dit unã plantã (ca, bunãoarã, ayita di-ayinji, curcubeta, etc.), cu cari planta s-acatsã i sã ngãrlimã di alti planti i lucri (ca pari, sturi, dãrmi, bunãoarã) tra si sta mproastã; curpin, scrupen, climã, climãtãryeauã, clivãtãreauã; (fig: curpen = alumachi tinirã, suptsãri shi moali)
{ro: curpen}
{fr: sarment, bras (de courges)}
{en: tendril, climbing stem}
ex: li ligai cu-un curpan
§ curpin (cúr-pinŭ) sn curpini/curpine (cúr-pi-ni) – (unã cu curpan)
§ scrupen (scrú-pen) sn scrupeni/scrupene (scrú-pe-ni) – (unã cu curpan)
luzincã
luzincã (lu-zín-cã) sf luzintsi/luzintse (lu-zín-tsi) –
1: arburic cu truplu tsi s-tradzi-azvarna pri loc (sh-tr-atsea si ngãrlimã di alti planti i dãrmi plãntati tu loc), cu arãdãtsinã vãrtoasã, dit cari es lumãchitsili cu frãndzã mãri hãrãxiti, shi fructili (arapuni di-auã);
2: unã soi di brats suptsãri, moali sh-multu lungu, tsi easi dit unã plantã (ca, bunãoarã, ayita di-ayinji), cu cari planta s-acatsã i sã ngãrlimã di alti planti i lucri (ca pari, sturi, dãrmi, etc.) tra si sta mproastã; climã, climatã, ayitã, yitã, yiti, ayitsã, yitsã, aghitã, ghitã, ghiti, aghitsã, ghitsã; curpan, curpin, scrupen
{ro: viţă de vie}
{fr: (pied, cep de vigne, sarment}
{en: vine}
{ro: viţă de vie}
{fr: (pied de) vigne}
{en: vine}
ex: ai luzincã (ayitã) tu ubor
ncurpiljedz
ncurpiljedz (ncur-pi-ljĭédzŭ) vb I ncurpiljai (ncur-pi-ljĭáĭ), ncur-piljam (ncur-pi-ljĭámŭ), ncurpiljatã (ncur-pi-ljĭá-tã), ncurpilja-ri/ncurpiljare (ncur-pi-ljĭá-ri) – lu ncljid un lucru di tuti pãrtsãli; acats ãn bratsã; ambrãtsitedz, anvãrlighedz; (fig: ncurpiljedz = (i) mãc di primansus; (mi) andop; (ii) vatãm)
{ro: înconjura, cuprinde cu braţele}
{fr: embrasser, contenir, entourer}
{en: embrace, contain, encircle}
ex: atsea ma njica u ncurpilje (u mbrãtsitã) ca nai ma vruta sorã; cuciubili eara ncurpiljati (anvãrligati di curpin); crishtinjlji va nji ncurpiljadzã (va nj-u-acatsã, anãpãdeascã) amirãrilja; mi ncurpilje (mi mbrãtsitã) cu dauãli bratsi; ncurpiljadzã (fig: ndoapã) sh-tats; va ti ncurpiljadzã (ti-anvãrligheadzã) di tuti pãrtsãli; am nu tsi-u fricã s-nu ti ncurpiljadzã? (fig: s-nu ti vatãmã?); stizma s-anãltsã shi u ncurpilje (u-anvãrligã)
§ ncurpilj (ncur-píljĭŭ) vb I ncurpiljai (ncur-pi-ljĭáĭ), ncurpiljam (ncur-pi-ljĭámŭ), ncurpiljatã (ncur-pi-ljĭá-tã), ncurpiljari/ncurpiljare (ncur-pi-ljĭá-ri) – (unã cu ncurpiljedz)
ex: ncurpilji (fig: ndoapã) sh-fudz
§ ncurpiljat (ncur-pi-ljĭátŭ) adg ncurpiljatã (ncur-pi-ljĭá-tã), ncurpiljats (ncur-pi-ljĭátsĭ), ncurpiljati/ncurpiljate (ncur-pi-ljĭá-ti) – tsi easti ncljis di tuti pãrtsãli; tsi easti mbrãtsitat; tsi easti anvãrligat
{ro: înconjurat, cuprins cu braţele}
{fr: embrassé, contenu, entouré}
{en: embraced, contained, encircled}
§ ncurpiljari/ncurpiljare (ncur-pi-ljĭá-ri) sf ncurpiljeri (ncur-pi-ljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu si ncurpiljadzã tsiva
{ro: acţiunea de a înconjura, de a cuprinde cu braţele}
{fr: action d’embrasser, de contenir, d’entourer}
{en: action of embracing, of containing, of encircling}
§ ãncurpiljedz (ãn-cur-pi-ljĭédzŭ) vb I ãncurpiljai (ãn-cur-pi-ljĭáĭ), ãncurpiljam (ãn-cur-pi-ljĭámŭ), ãncurpiljatã (ãn-cur-pi-ljĭá-tã), ãncurpiljari/ãncurpiljare (ãn-cur-pi-ljĭá-ri) – (unã cu ncurpi-ljedz)
§ ãncurpiljat (ãn-cur-pi-ljĭátŭ) adg ãncurpiljatã (ãn-cur-pi-ljĭá-tã), ãncurpiljats (ãn-cur-pi-ljĭátsĭ), ãncurpiljati/ãncurpiljate (ãn-cur-pi-ljĭá-ti) – (unã cu ncurpiljat)