|
|
crishtinescu
crishtinescu (crish-ti-nés-cu) adg – vedz tu crishtin
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: crishtinamãrtii/amãrtie
amãrtii/amãrtie (a-mãr-tí-i) sf amãrtii (a-mãr-tíĭ) – cãlcarea-a unui nom crishtinescu; mãrtii, picat; (fig:
1: amãrtii = znjii, aspãrgãciuni, chirdãciuni, crimã; expr:
2: intru tu-amãrtii = fac un lucru-arãu;
3: amãrtii di Dumnidzã, amãrtii greauã = lucru multu-arã, mari picat)
{ro: păcat}
{fr: péché}
{en: sin}
ex: nu tsi intrã n gurã, ma tsi easi din gurã easti amãrtii; easti amãrtii (picat) s-lucredz sãrbãtoarea; feci nã mari amãrtii; amãrtii greauã; mi-acãtsarã amãrtiili-a tatã-njui; nu intri tu-amãrtii?
(expr: nu fatsi arãu cãndu-adari aestu lucru?)
§ mãrtii/mãrtie (mãr-tí-i) sf mãrtii (mãr-tíĭ) – (unã cu amãrtii)
§ amãrtios (a-mãr-ti-ósŭ) adg amãrtioasã (a-mãr-ti-ŭá-sã), amãrtiosh (a-mãr-ti-óshĭ), amãr-tioasi/amãrtioase (a-mãr-ti-ŭá-si) – tsi fatsi amãrtii; tsi ari s-facã cu amãrtiili; mãrtios
{ro: păcătos}
{fr: pécheur}
{en: sinner}
§ mãrtios (mãr-ti-ósŭ) adg mãrtioasã (mãr-ti-ŭá-sã), mãrtiosh (mãr-ti-óshĭ), mãrtioasi/mãrtioase (mãr-ti-ŭá-si) – (unã cu amãrtios)
§ amãrtipsescu (a-mãr-tip-sés-cu) vb IV amãrtipsii (a-mãr-tip-síĭ), amãrtipseam (a-mãr-tip-seámŭ), amãrtipsitã (a-mãr-tip-sí-tã), amãrtipsiri/amãrtipsire (a-mãr-tip-sí-ri) – fac unã amãrtii; amãrtisescu
{ro: păcătui}
{fr: pécher}
{en: sin}
§ amãrtipsit (a-mãr-tip-sítŭ) adg amãrtipsitã (a-mãr-tip-sí-tã), amãrtipsits (a-mãr-tip-sítsĭ), amãrtipsiti/amãrtipsite (a-mãr-tip-sí-ti) – tsi ari faptã amãrtii
{ro: păcătuit}
{fr: péché}
{en: sinned}
§ amãrtipsiri/amãrtipsire (a-mãr-tip-sí-ri) sf amãrtipsiri (a-mãr-tip-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva fatsi amãrtii
{ro: acţiunea de a păcătui; păcătuire}
{fr: action de pécher}
crimã1
crimã1 (crí-mã) sf crimi/crime (crí-mi) –
1: cãlcarea-a unui nom crishtinescu; amãrtii, mãrtii, picat;
2: cheardirea tsi u-ari cariva di la un lucru tsi-l fatsi, di la unã alish-virishi tsi fatsi (tsi lu-ari), di la unã mufluzlãchi (falimentu), etc.; aspãrgãciunea tsi s-fatsi la unã casã, la tutiputa tsi lãndzidzashti, etc.; zãrari, cheardiri, aspãr-gãciuni, hãtai, vlapsim, vlãpsiturã, dãmã, etc.
{ro: păcat; pagubă}
{fr: péché; dommage, dégât}
{en: sin; damage}
ex: crimã (mari amãrtii) cu nãs cã nu s-ari nsuratã; easti crimã (amãrtii, znjii) s-dai foc a pãdurlor; crimã (amãrtii, znjii) s-ai, o, lai giuneale!; crimã (amãrtii) pi giuneatsa-a ta; crimã di mushuteatsa sh-tinireatsa tsi va s-chearã; fudz cã-i crimã di ahtari tinireatsã
crishtin
crishtin (crish-tínŭ) sm, sf, adg crishtinã (crish-tí-nã), crishtinj (crish-tínjĭ), crishtini/crishtine (crish-tí-ni) – atsel tsi pistipseashti cã Hristolu easti hiljlu-al Dumnidzã, cari vinji pri loc sh-fu ncãrfusit pri crutsi, tra s-lu-ascapã omlu di prota amãrtii faptã di protslji oaminj, Adam shi Eva (shi easti pãtidzat tu-aestã pisti); tsi ari s-facã cu-aestã pisti (pistea crishtinã); crãshtin; (fig: crishtin (crishtinã) = om (muljare); om bun, dobru)
{ro: creştin}
{fr: chrétien}
{en: Christian}
ex: tini hii crishtin bun (om bun, di pistea crishtineascã) shi Dumnidzã va ti veadã; bãna tu mardzinea-a loclui un crishtin (fig: om, om bun) cu muljarea-a lui; cãtse nu badz, crishtinã (fig: muljare bunã), apã?; muzavir tsi poati sã mpartã nã crishtinã (fig: muljari) di bãrbat; easti om crishtin (fig: om bun, dobru); lu-astãlje un crishtin (fig: om, om bun) ãn cali; cara sh-amintã crishtina (fig: muljarea), tu treilji seri vinjirã mirili sã-lj bagã cãsmetea; nã plãndzem di turtsã, sh-di crishtinj nu putem s-ascãpãm
§ crãshtin (crãsh-tínŭ) sm, sf, adg crãshtinã (crãsh-tí-nã), crãshtinj (crãsh-tínjĭ), crãshtini/crãshtine (crãsh-tí-ni) – (unã cu crishtin)
ex: lucrã cãt lucrã crãshtinlu (fig: omlu), ma prucuchii mari nu-adrã; mae bunã, tsi-nj pat io, vãrã crãshtinã (fig: muljari) s-nu sh-u patã!; tini, crãshtine, nu pari dit loclu aestu; du-ti acasã, crãshtine, shi ndreadzi measa, cã va s-tsin la tini astarã
§ crishtinami/crishtiname (crish-ti-ná-mi) sf fãrã pl – multimi di crishtinj; laolu crishtin dit ntreaga lumi; crãshtinami, crishtinãtati, crãshtinãtati
{ro: mulţime de creştini}
{fr: nombre de chrétiens; l’ensemble des chrétiens}
{en: number of Christians}
§ crãshtinami/crãshtiname (crãsh-ti-ná-mi) sf fãrã pl – (unã cu crishtinami)
§ crishtinãtati/crishtinãtate (crish-ti-nã-tá-ti) sf crishtinãtãts (crish-ti-nã-tắtsĭ) – tuts crishtinjlji din lumi lugursits deadun ca unã mileti; crãshtinãtati, crishtinita-ticã, crãshtinitaticã; crishtinami, crãshtinami
{ro: creştinătate}
geaizi/geaize
geaizi/geaize (gĭa-í-zi) sf fãrã pl – zbor tsi lj-aspuni a omlui cã ari izini, cã poati s-intrã iuva, cã nu easti yeasachi s-facã tsiva, etc.; volji, izini
{ro: permis, admisibil}
{fr: permis, admissible}
{en: allowed, admissible}
ex: nu easti geaizi (nu s-poati, nu easti alãsatã) dupã nomlu crishtinescu si s-lja cusurinj veri; nu easti geaizi (volji, izini) si s-vindã zãrzãvãts tu misuhori
§ yeasachi/yeasache invar – zbor tsi lj-aspuni a unui cã nu-ari geaizi, cã nu poati s-intrã iuva, cã nu poati s-facã tsiva, etc.; stai pri loc!, astãmãtsea!, s-nu intsrã!, etc.
{ro: interzis}
{fr: interdit}
{en: not allowed}
picat1
picat1 (pi-cátŭ) sn picati/picate (pi-cá-ti) – cãlcarea-a unui nom crishtinescu; amãrtii, mãrtii; (fig:
1: picat = znjii, aspãrgãciuni, chirdãciuni, crimã; expr:
2: intru tu picat = fac un lucru-arãu;
3: picat di Dumnidzã = mari amãrtii)
{ro: păcat}
{fr: péché}
{en: sin}
ex: tsi picat (amãrtii) feci cu mãrata featã!; picatlu (amãrtia) tsi nu-i di vãr ljirtat; nu-i picat (nu-i crimã) di-a meali njati?; picat di Dumnidzã
(expr: mari amãrtii) s-tsã hibã; easti mari picat cãndu greshti ashi ti nãsã; sã zghileascã ca un pulj trã picatlu tsi-avea faptã ca muljari!; s-dusi la un cãlugãr si sh-aspunã picatili tsi avea faptã
sfãrhidã
sfãrhidã (sfãr-hí-dã) sf sfãrhidz (sfãr-hídzĭ) – hãlati cari alasã un semnu cãndu easti cãlcatã pi unã acoalã (cari aspuni cã nu easti unã carti calpã i minciunoasã); hãlati di lemnu cu cari s-calcã lituryia tsi s-dutsi la bisearicã (tra s-alasã un semnu crishtinescu pri ea); surhidã, simnãtor, muhuri, miuri, vulã, damcã, turã
{ro: sigiliu}
{fr: marque, empreinte, sceau, cachet}
{en: signet, seal}
§ surhidã (sur-hí-dã) sf surhidz (sur-hídzĭ) – (unã cu sfãrhidã)
§ sfãrhidedz (sfãr-hi-dédzŭ) vb I sfãrhidai (sfãr-hi-dáĭ), sfãrhidam (sfãr-hi-dámŭ), sfãrhidatã (sfãr-hi-dá-tã), sfãrhidari/sfãrhidare (sfãr-hi-dá-ri) – bag unã sfãrhidã (vulã) pri unã carti; bag un semnu pri lituryii cu sfãrhida (simnitorlu) di lemnu; dãmcusescu, vulusescu, miuhiurlidisescu
{ro: sigila}
{fr: marquer le pain bénit “lituryia” à l’aide d’un sceau en bois “sfãrhida”; sceller, cacheter}
{en: to put (using “sfãrhida”) the mark of the cross on the blessed bread “lituryia”; to seal}
ex: nu sã sfãrhidarã ghini lituryiili cã aloatlu eara moali
§ sfãrhidat (sfãr-hi-dátŭ) adg sfãrhidatã (sfãr-hi-dá-tã), sfãrhidats (sfãr-hi-dátsĭ), sfãrhidati/sfãr-hidate (sfãr-hi-dá-ti) – tsi ari unã vulã pri el; vulusit, dãmcusit, miuhiurlidisit
{ro: sigilat}
{fr: (pain bénit) marqué avec le signe de la croix; scellé, cacheté}
{en: (blessed bread) marked with the sign of the cross; sealed}
§ sfãrhidari/sfãrhidare (sfãr-hi-dá-ri) sf sfãrhidãri (sfãr-hi-dắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un sfãrhideadzã tsiva (lituryia); vulusiri, dãmcusiri, miuhiurlidisiri
{ro: acţiunea de a sigila; sigilare}
{fr: action de mettre le signe de la croix sur le pain bénit; action de sceller, de cacheter}
{en: action of marking the blessed bread with a cross; action of sealing}