|
|
ciuprachi/ciuprache
ciuprachi/ciuprache (cĭu-prá-chi) sf ciuprãchi (cĭu-prắchĭ) – ma multi turlii di hãlãts njits (multi ori di-asimi) cu cari s-acatsã perlu dit caplu-a muljerlor, di gushi ta s-lã tsãnã stranjlu acãtsat, icã tu stranji tra si sã ncljidã, etc.; ciuprecã, ceaprachi, ciprachi, cupcea-uã, cupitsã, cljishutsã, cãrfitsã, zavã
{ro: agrafă}
{fr: agrafe}
{en: clasp, hook}
ex: cu ciuprãchili di asimi s-cãmãrusea feata; cu ciuprãchi shi haimanlii; tsi ciuprãchi sh-flurii di gushi!
§ ciuprecã (cĭu-pré-cã) sf pl(?) – (unã cu ciuprachi)
§ ceaprachi/ceaprache (cĭa-prá-chi) sf ceaprãchi (cĭa-prắchĭ) – (unã cu ciuprachi)
§ ciprachi/ciprache (ci-prá-chi) sf ciprãchi (ci-prắchĭ) – (unã cu ciuprachi)
§ cupceauã (cup-cĭá-ŭã) sf cupcei (cup-cĭéĭ) – (unã cu ciuprachi)
§ cupitsã2 (cu-pí-tsã) sf cupitsã (cu-pí-tsã) – cupceauã njicã
{ro: agrafă mică}
{fr: petite agrafe}
{en: small clasp, small hook}
ex: cioaritslji s-acatsã cu cupitsã
amurã4
amurã4 (a-mú-rã) sf amuri/amure (a-mú-ri) – ac di per (stulsit cu mãrdzeali) purtat di muljeri tu partea di nsus a caplui; cãrfitsã, paramanã, ciuprachi
{ro: ac de păr}
{fr: épingle à cheveux}
{en: hair-pin}
cãrfitsã
cãrfitsã (cãr-fí-tsã) sf cãrfitsã (cãr-fí-tsã) – ma multi turlii di hãlãts njits cu cari s-acatsã (i) perlu di caplu-a muljerlor, (ii) un stranj tra sã ncljidã (tsi au di-aradã un cãrlig, zava mascurã, tsi s-acatsã di-un nel, zava feaminã), etc.; paramanã, amurã, cupceauã, cupitsã, ciuprachi, ciuprecã, ceaprachi, ciprachi, cljishutsã, cupceauã, zavã
{ro: agrafă, ac de păr}
{fr: épingle, broche}
{en: clasp, hook}
ceaprachi/ceaprache
ceaprachi/ceaprache (cĭa-prá-chi) sf – vedz tu ciuprachi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciuprachiciprachi/ciprache
ciprachi/ciprache (ci-prá-chi) sf – vedz tu ciuprachi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciuprachiciuprecã
ciuprecã (cĭu-pré-cã) sf – vedz tu ciuprachi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciuprachicljai/cljae
cljai/cljae (cljĭá-i) sf cljei (cljĭéĭ) – hãlati njicã di mãnã (di-aradã di metal) cu cari sã ncljiadzã i s-dishcljiadzã un cãtinar i unã bravã (di la unã ushi, dulapi, etc.); cljiitoari, ncljiitoari, dishcljitoari, dishcljidzãtoari, cheai; (fig:
1: cljai = (i) bravã); (ii) cãtinar, catinã; expr:
2: bag tu cljai; tsãn cu cljai = ncljid cu cljaea;
3: hiu cljaea-a draclui, a chisãljei = hiu multu scljinciu;
4: li dau cljeili = mor, lji ncljid ocljilj trã totna;
5: lj-aflu cljaea-a lucrului = lj-aflu murafetea-a lucrului; shtiu cum s-u dizleg ipotisea;
6: lj-aspun cljaea = lj-aspun cum s-lu facã un lucru;
7: fur cljeili di la bisearicã = (i) am fatsa lai, murdarã, di boi, di milani, etc.: (ii) hiu om arãu, lai, andihristu;
8: ea s-nica shi “cljeili, cljeili!” striga = s-dzãtsi trã atsel tsi nu-sh mutreashti hala mari tu cari cãdzu ma s-mindueashti la chirãturi; zborlu yini di la pãrmitlu cu muljarea tsi sã nica tu lac shi-lj striga a bãrbat-sui cã ari cljeili di casã n gepi shi nu va poatã s-intrã n casã cãndu va s-toarnã)
{ro: cheie}
{fr: clé}
{en: key}
ex: adu cljaea (cljiitoarea) tra sã ncljiem usha; li bãgã tu cljai (li ncljisi cu cljaea); omlu-aestu easti cljaea-a chisãljei
(expr: multu scljinciu); stres, stres, cljaea-a draclui
(expr: multu di multu scljinciu); duri fu cljaea-a draclui
(expr: scljinciul a scljincilor); dusi, li deadi cljeili
(expr: muri); furash cljeili di la bisearicã
(expr: eshti om arãu, tsi fats mash lãets)
§ cljiitsã (clji-í-tsã) sf cljiits (clji-ítsĭ) – clai njicã; cljitsã
{ro: cheiţă}
{fr: petite clé}
{en: small key}
ex: lala cãrteashti sh-teta zgileashti (angucitoari: cljaea (fig: bravã, cãtinar) shi cljiitsa)
§ cljitsã (cljí-tsã) sf cljits (cljítsĭ) – (unã cu cljiitsã)
ex: bãgã cljitsa (cljaea-atsea njica) tu cljai (fig: bravã, cãtinar), nu s-uidiseashti
§ cljiitoari/cljiitoare (clji-i-tŭá-ri) sf cljiitori (clji-i-tórĭ) – (unã cu cljai)
ex: adu cljiitoarea tra s-dishcljidem usha
§ cheai/cheae (chĭá-i) sf chei (chĭéĭ) – (unã cu cljai)
cupceauã
cupceauã (cup-cĭá-ŭã) sf – vedz tu ciuprachi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciuprachicupitsã2
cupitsã2 (cu-pí-tsã) sf – vedz tu ciuprachi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciuprachihaimalã
haimalã (haĭ-ma-lắ) sm haimaladz (haĭ-ma-ládzĭ) – lucru tsi s-poartã di gushi tra s-aducã tihi (sã-lj si ducã lucrul ambar, etc.); lucru tsi-l poartã omlu tra s-nu hibã loat di oclju; haimali, haimani, haimalii, haimanlii, mãnochir, munochir, monochir, bair {ro amuletă, talisman}
{fr: amulette, talisman}
{en: amulet, charm}
ex: haimaladzlji s-bat pri cheptu; tu fustãnj, tu haimaladz
§ haimali (haĭ-ma-lí) sm haimaladz (haĭ-ma-ládzĭ) – (unã cu haimalã)
§ haimani (haĭ-ma-ní) sm haimanadz (haĭ-ma-nádzĭ) – (unã cu haimalã)
§ haimalii/haimalie (haĭ-ma-lí-i) sf haimalii (haĭ-ma-líĭ) – (unã cu haimalã)
ex: haimalii, pãlãshti di-asimi
§ haimanlii/haimanlie (haĭ-man-lí-i) sf haimanlii (haĭ-man-líĭ) – (unã cu haimalã)
ex: furi cu ciuprãchi shi haimanlii
§ aimãlii/aimãlie (aĭ-mã-lí-i) sf aimãlii (aĭ-mã-líĭ) – (unã cu haimalã)
ex: poartã di gushi aimãlii cu sãndzi di nauã frats
paramanã1
paramanã1 (pá-ra-má-nã) sf – unã soi di ac tsi sã ncljidi, cu cari s-acatsã un stranj tra s-nu s-disfacã (tra s-nu easã aclu); cãrfitsã, cupceauã, cupitsã, ciuprachi, pheastru
{ro: ac de siguranţă}
{fr: agrafe, goupille de sûreté}
{en: safety pin}