Dictsiunar

DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

ciubuchi/ciubuche

ciubuchi/ciubuche (cĭu-bú-chi) sf ciubuchi (cĭu-búchĭ) – hãlati (ca lulelu) cu cari s-bea (s-tradzi, s-fumeadzã) tutumea, tsi ari dauã pãrtsã: unã parti easti ca unã soi di lingurã (iu s-bagã tutumea s-ardã) sh-alantã parti unã coadã (ma lungã di-atsea di lule), goalã nãuntru, pri iu s-soarbi fumlu dit tutumea tsi ardi; ciubucã, cibuchi, cibucã, lulei, lule
{ro: ciubuc}
{fr: pipe turque à long tuyau}
{en: type of long Turkish pipe}
ex: gãljinushi, ciushi, tradz tru nãri cinushi (angucitoari: ciubuchea); shidea n cohi cu ciubuchea; sh-bea ciubuchea cu arihati

§ ciubucã (cĭu-bu-cã) sf ciubuts (cĭu-bútsĭ) – (unã cu ciubuchi)
ex: cripã cãzanea ningã ciubucã

§ cibuchi/cibuche (ci-bú-chi) sf cibuchi (ci-búchĭ) – (unã cu ciubuchi)

§ cibucã (ci-bu-cã) sf cibuts (ci-bútsĭ) – (unã cu ciubuchi)
ex: paplu bea cibucã; nj-u-astrapsi cu cibuca; nu suntu ndreapti cibutsili di la casi; hii bun trã gugeabash ãn hoarã, s-shedz cu cibuca n cohi

§ ciubucci (cĭu-buc-cí) sm ciubucceadz (cĭu-buc-cĭádzĭ) – omlu tsi fatsi i vindi ciubuchi; omlu cari, aoa sh-un chiro, avea angãtanlu-a ciubuchilor trã dom-nu-su turcu
{ro: cel care face sau vinde ciubuc}
{fr: l’homme qui fait ou vend des pipes turques}
{en: Turkish pipe maker or merchant}

§ cibucci (ci-buc-cí) sm cibucceadz (ci-buc-cĭádzĭ) – (unã cu ciubucci)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

beau1

beau1 (beáŭ) vb II biui (bi-úĭ) shi bii (bíĭ), biam (bi-ĭámŭ) shi beam (beámŭ), biutã (bi-ú-tã) shi bitã (bí-tã), beari/beare (beá-ri) shi biri/bire (bí-ri) – fac s-treacã apã (cafei, yin, dzamã, etc.) prit gurã sh-prit gãrgãlan pãnã tu stumahi; sug, sorbu, tsucuescu;
(expr:
1: beau tutumi, tsigari, ciubuchi, etc. = trag tu plumunj fumlu di la tutumea tsi ardi tu tsigari, etc.;
2: beau = (i) beau yin i arãchii; (ii) fac ziafeti, uspets;
3: beau yitrii = ljau unã yitrii, u ngljit, cã escu lãndzit;
4: (loclu) bea = sudzi, tucheashti, mãcã, hunipseashti, etc.;
5: mi bea di yiu (un cãni, etc.) = mi dinjicã, dizvoacã, arupi, afãnseashti, etc.;
6: nj-beau sãndzili (di fricã) = lãhtãrsescu multu;
7: loclu bea apã = apa intrã tu loc, u sudzi loclu;
8: beau lãcrinj, nu apã = pat lucri greali, nipãtsãtili;
9: nã bea loclu = murim, nã hunipseashti loclu dupã moarti)
{ro: bea; suge}
{fr: boire; sucer}
{en: drink; suck}
ex: biui multu yin; beau unã scafã di yin; ma s-nu beau easti cama ghini; ploaea u biu
(expr: u supsi) loclu; lãcrinj bim (bium), nu apã
(expr: pãtsãm sh-trapsim multi); alãsãm caljlji s-bea apã; sh-noi va nã bea loclu
(expr: va murim, va nã hunipseascã, va nã tucheascã loclu); vrea mi bea
(expr: mi-arupã, mi dinjicã) cãnjlji; s-aurnji s-lu bea
(expr: dinjicã, dizvoacã) di yiu; sãndzili tut shi-l biu di fricã
(expr: lãhtãrsi multu); cara s-nu-ts bea sãndzili!
(expr: cara s-nu-ts hibã fricã, s-nu lãhtãrseshti); sh-bea ciubuchea cu arihati; noi nu bem (nu trãdzem) tsigarã

§ biut (bi-útŭ) adg biutã (bi-ú-tã), biuts (bi-útsĭ), biuti/biute (bi-ú-ti) – (apa, cafelu, yinlu, etc.) tsi easti tricut prit gurã shi gãrgãlan pãnã tu stumahi; (omlu) tsi ari tricutã apã (cafe, yin, etc.) prit gurã shi gãrgãlan pãnã tu stumahi; suptu, surghit, tsucuit
{ro: băut, supt}
{fr: bu, sucé}
{en: drank, sucked}
ex: apa fu biutã; calu easti biut (adãpat, lj-s-ari datã apã s-bea); mini hiu biut
(expr: mbitat); vinjirã biuts
(expr: mbitats, bicrii, dzadã, etc.) di la hani; eara ca biut niheamã di primansus

§ bit (bítŭ) adg bitã (bí-tã), bits (bítsĭ), biti/bite (bí-ti) – (unã cu biut)

§ beari/beare (beá-ri) sf beri (bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva bea i tsiva easti biut; sudzeari, surghiri, tsucuiri
{ro: acţiunea de a bea, de a suge; băutură}
{fr: action de boire, de sucer; boisson}
{en: action of drinking; of sucking}
ex: ghini beai, ma mãcarea shi bearea vor sh-lucurlu; io nu vinj ti-a beari
(expr: tra s-beau yin); u arcã tu beari; u bãgarã tu beari
(expr: nchisirã s-bea yin, arãchii, etc.); s-yinits, s-ursits a beari
(expr: ziafeti); a beari
(expr: ziafeti) mi duc; elj yiurtisescu Ayiu-Dimitri, au beari
(expr: ziafeti); mãni nj-am bearea
(expr: ziafetea ti numã)

§ biri/bire (bí-ri) sf biri (bírĭ) – (unã cu beari)

§ nibiut (ni-bi-útŭ) sf nibiutã (ni-bi-ú-tã), nibiuts (ni-bi-útsĭ), nibiuti/nibiute (ni-bi-ú-ti) – (apa, cafelu, yinlu, etc.) tsi nu easti biut; (omlu) tsi nu ari biutã apã (cafe, yin, etc.); tsi nu easti mbitat; tsi lj-easti seati
{ro: (om, lichid) nebăut, însetat}
{fr: qui n’a pas bu}
{en: (liquid) that is not drank, who did not drink; thirsty}
ex: nimãcat, nibiut, carishti di cãndu, s-ahtirnu neacljimat pri measã; featili nimãcati (agiuni) shi nibiuti (nsitati) di dzãli

§ nibeari/nibeare (ni-beá-ri) sf niberi (ni-bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu bea
{ro: acţiunea de a nu bea}
{fr: action de ne pas boire}
{en: action of not drinking}

§ biuturã (bi-u-tú-rã) sf biuturi (bi-u-túrĭ) – lucrul (apa, cafelu, yinlu, etc.) tsi s-bea; beari
{ro: băutură}
{fr: boisson}
{en: drink}
ex: am mãcari sh-biuturã (lucri tsi s-bea di-aradã, ca yin, arãchii, etc.); nu-i biuturã arauã; biutura
(expr: bearea di-arãchii, di yin) lu-asparsi

§ parabeau (pá-ra-beáŭ) vb II parabiui (pá-ra-bi-úĭ) shi parabii (pá-ra-bíĭ), parabiam (pá-ra-bi-ĭámŭ) shi parabeam (pá-ra-beámŭ), parabiutã (pá-ra-bi-ú-tã) shi parabitã (pá-ra-bí-tã), parabeari/parabeare (pá-ra-beá-ri) shi parabiri/parabire (pá-ra-bí-ri) – beau ma multu dicãt lipseashti
{ro: bea prea mult}
{fr: boire trop}
{en: drink too much}
ex: parabiui (biui ma mulu dicãt lipsea la numtã

§ parabiut (pá-ra-bi-útŭ) sf parabiutã (pá-ra-bi-ú-tã), parabiuts (pá-ra-bi-útsĭ), parabiuti/parabiute (pá-ra-bi-ú-ti) – tsi ari biutã ma multu dicãt lipseashti
{ro: băut prea mult}
{fr: qui a bu trop}
{en: drink too much}

§ parabit (pá-ra-bítŭ) sf parabitã (pá-ra-bí-tã), parabits (pá-ra-bítsĭ), parabiti/parabite (pá-ra-bí-ti) – (unã cu parabiut)

§ parabeari/parabeare (pá-ra-beá-ri) sf paraberi (pá-ra-bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-bea ma multu dicãt lipseashti
{ro: acţiunea de a bea prea mult}
{fr: action de boire trop}
{en: action of drinking too much}

§ parabiri/parabire (pá-ra-bí-ri) sf parabiri (pá-ra-bírĭ) – (unã cu parabeari)

§ apubeau (a-pu-beáŭ) vb II apubiui (a-pu-bi-úĭ), apubeam (a-pu-beámŭ), apubiutã (a-pu-bi-ú-tã), apubeari/apubeare (a-pu-beá-ri) – beau aproapea tut
{ro: bea aproape tot}
{fr: boire (presque) intégralement}
{en: drink (almost) everything}

§ apubiut (a-pu-bi-útŭ) sf apubiutã (a-pu-bi-ú-tã), apubiuts (a-pu-bi-útsĭ), apubiuti/apubiute (a-pu-bi-ú-ti) – tsi s-ari aproapea tut biutã
{ro: băut aproape tot}
{fr: bu (presque) intégralement}
{en: drunk (almost) everything}

§ apubeari/apubeare (a-pu-beá-ri) sf apuberi (a-pu-bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-bea aproapea tut
{ro: acţiunea de a bea aproape tot}
{fr: action de boire (presque) intégralement}
{en: action of drinking (almost) everything}

§ cutsubeau (cu-tsu-beáŭ) vb II cutsubiui (cu-tsu-bi-úĭ), cutsubiam (cu-tsu-bi-ĭámŭ), cutsubiutã (cu-tsu-bi-ú-tã), cutsubeari/cutsubeare (cu-tsu-beá-ri) – beau peanarga, putsãn cãti putsãn, chicutã cu chicutã;
(expr: cutsubeau = beau putsãn yin (arãchii) sh-mi mbet niheamã)
{ro: legumi}
{fr: buvotter}
{en: drink little and slowly}

§ cutsubiut (cu-tsu-bi-útŭ) adg cutsubiutã (cu-tsu-bi-ú-tã), cutsubiuts (cu-tsu-bi-útsĭ), cutsubiuti/cutsubiute (cu-tsu-bi-ú-ti) – (apã, cafe, yin, etc.) tsi easti biut cãti putsãn; (om) tsi ari biutã peanarga, putsãn cãti putsãn
{ro: legumit}
{fr: buvotté}
{en: (liquid that is, or man that has) drunk little and slowly}

§ cutsubeari/cutsubeare (cu-tsu-beá-ri) sf cutsuberi (cu-tsu-bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva cutsubea
{ro: acţiunea de a legumi}
{fr: action de buvotter}
{en: action of drinking little and slowly}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

cibucã

cibucã (ci-bu-cã) sf – vedz tu ciubuchi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciubuchi

cibucci

cibucci (ci-buc-cí) sm – vedz tu ciubuchi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciubuchi

cibuchi/cibuche

cibuchi/cibuche (ci-bú-chi) sf – vedz tu ciubuchi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciubuchi

ciubucã

ciubucã (cĭu-bu-cã) sf – vedz tu ciubuchi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciubuchi

ciubucci

ciubucci (cĭu-buc-cí) sm – vedz tu ciubuchi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ciubuchi

duyean

duyean (du-yĭánŭ) sm fãrã pl – plantã (earbã) analtã (pãnã la 2m), cu tumbi di lilici albi, aroshi i trandafilii, criscutã di om tu agri, trã frãndzãli verdzã ncljisi, mãri shi molj tsi s-usucã shi s-matsinã; luguria tsi easi dit mãtsinarea-a frãndzãlor uscati, tsi s-bagã tu ciubuchi, tsi s-ciumuleashti n gurã, tsi s-tradzi tu nãri, i luguria cu cari s-fac tsigãrli tsi s-bea; dugan, tutuni, tãtumi, tutumi;
(expr: ardi ca duyeanlu = ardi ntreg, nu-armãni tsiva niarsu)
{ro: tutun}
{fr: tabac}
{en: tobacco}

§ dugan (du-ghánŭ) sm fãrã pl – (unã cu duyean)
ex: beau dugan; arsi ca duganlu
(expr: ardi ntreg)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

fum

fum (fúmŭ) sn fumuri (fú-murĭ) –
1: cumãts multu njits sh-lãi (di cãrbuni), tsi es multi deadun (ca unã negurã) dit un lucru cãndu nchiseashti s-ardã, icã atumtsea cãndu nu ardi ghini;
2: lucru lai shi gros (di cãrbuni) tsi s-acatsã pri mardzinea di nãuntru a sulinãljei i a ugeaclui prit cari treatsi; bushtinã, cãpnjauã, furitsinã, furidzinã, fulidzini; (fig: fum = (i) tsigari; (ii) bishinã (iii) minduiri analti sh-fãndãzii (minciunoasi) tsi li-ari cariva cã easti carishti tsi; expr:
2: sã-nj lja fumlu = fudzii, li cãlii, s-armãnã cu bishina-nj, s-mi-acatsã ma s-poatã;
3: lj-easi-apoea fum prit nãri = zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva easti agudit vãrtos la cap di “veadi steali verdzã”)
{ro: fum; funingine}
{fr: fumée; suie}
{en: smoke; soot}
ex: tatãl ninca nifaptu, hiljlu la Dumnidzã traptu (angucitoari: foclu shi fumlu); un cãlugru fãrã oasi (angucitoari: fumlu); di iu yini fumlu-aestu?; iu nu-i foc, fum nu easi; un fum gros isha dit firidã; nu-i dicãt ca-a foclui fum dunjaua; s-njargã fumlu ndreptu sh-lasã s-hibã ugeaclu strãmbu; s-analtsã fumlu nsus; ugeaclu s-umplu di fumuri (fulidzinj, bushtinj); dã-nj un fum (fig: tsigari); lja-lj fumlu
(expr: fudz, cãrtsãnea-li) prit poartã afoarã; lamnja-lj lo fumlu
(expr: li cãli, lamnja-armasi mash cu bishina-lj); si-lj ljai fumlu ali Mari
(expr: fudzi Mara, acatsã-lj bishina ma s-pots); caftã oaspits, lã aflã fumlu
(expr: lja-lj di iu nu suntu); umplu saclu shi lja-lj fumlu prit poartã afoarã
(expr: li cãli; acatsã-l ma s-pots!); om cu fumuri (fig: fãndãzii minciunoasi cã easti carishti tsi); am mash fumuri ãn cap (fig: nj-trec mash glãrinj, yisi, pirifãnj prit cap); om cu fumuri (fig: yisi, pirifãnj, etc.)

§ fumedz (fu-médzŭ) vb I fumai (fu-máĭ), fumam (fu-mámŭ), fumatã (fu-má-tã), fumari/fumare (fu-má-ri) – beau (trag) unã tsigari (cibuchi)
{ro: fuma}
{fr: fumer (cigarette)}
{en: smoke (cigarette, pipe)}
ex: nica di tora fumeadzã (tradzi tsigarã)

§ fumat (fu-mátŭ) adg fumatã (fu-má-tã), fumats (fu-mátsĭ), fumati/fumate (fu-má-ti) – (om) tsi ari traptã (biutã) unã tsigari (ciubuchi); (tsigari) tsi easti biutã di-un om

{ro: fumat}
{fr: fumé (cigarette)}
{en: smoked (cigarette, pipe)}

§ fumari/fumare (fu-má-ri) sf fumãri (fu-mắrĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu bea unã tsigari
{ro: acţiunea de a fuma; fumare}
{fr: action de fumer du tabac}
{en: action of smoking tobacco}
ex: fumarea fatsi arãu shi nu aundzeashti la ficiori

§ fumãrii/fumãrie (fu-mã-rí-i) sf fumãrii (fu-mã-ríĭ) – aerã mplinã di fum; negurã di fum; scutidi
{ro: fumăraie}
{fr: épaisse fumée, ténébres}
{en: clouds of smoke}
ex: fumãria (scutidea) a noaptiljei

§ afum (a-fúmŭ) (mi) vb I afumai (a-fu-máĭ), afumam (a-fu-mámŭ), afumatã (a-fu-má-tã), afumari/afu-mare (a-fu-má-ri) –
1: fac sã scoatã fum; lãescu, cã shidzui tu fum; mi-acoapir cu fum; fac tsiva (carni) sã sta tu fum ma multu chiro, tra s-u fac s-nu s-aspargã shi s-tsãnã multu chiro;
2: acoapir un lucru (oarã, nel, minghiush, etc.) cu-un petur multu suptsãri di amalãmã (asimi, etc.) tra s-lu fac lucrul ma mushat (s-dãnãseascã ma ghini, etc.); fum, hrisusescu, mãlãmusescu, ãngãlbidedz, nglubudedz;
(expr:
1: u-afum = fug, li cãlescu; li ciulescu, u shpirtuescu;
2: afum = fur;
3: mi-afum = (i) beau multu yin i arãchii sh-mi mbet; (ii) mi mãrinedz, mi siclitsescu (iii) mi lãescu (di fum);
4: lj-afum nãrli = lu ncaci, lu-aurlu, l-bag dinãpoi;
5: lj-afum ugeaclu = l-clirunumsescu; etc.)
{ro: fuma; expune la fum; polei, auri; scoate fum}
{fr: fumer; exposer à l’action de la fumée; dorer; degager de la fumée}
{en: expose to the effect of smoke; smoke; gild}
ex: foclu mi-afumã; tutã oda nj-afumãm cu fumlu di thimnjamã; muljarea arauã easti ca casa tsi afumã (scoati fum); cãldarea s-afumã (lãi di fum); afumãm (nglubudãm, hrisusim) verli la hrisic; mi-afumai (lãii di fum) tu fatsã; afumai un nel di-asimi; cum ugeaclu a nostru afumã (scoati fum); u-afumã
(expr: fudzi) di-aclo; arapi aloatlu dit cãpisteari sh-u-afumã
(expr: sh-fudzi) di-aclo; afumash
(expr: furash) nã oai; nu alasã hilj s-lj-afumã ugeaclu
(expr: s-lu clirunumseascã); v-afumat
(expr: vã mbitat) la numtã; mi afumai (mi mbitai) la cafine; s-afumarã (biurã, sã mbitarã) deaghinealui; va ts-afum nãrli
(expr: va ti ncaci)

§ afumat (a-fu-mátŭ) adg afumatã (a-fu-má-tã), afumats (a-fu-mátsĭ), afumati/afumate (a-fu-má-ti) – tsi scoasi fum; tsi lãi di shideari la fum; faptu sã sta tu fum; fumat, hrisusit, mãlãmusit, ãngãlbidat, nglubudat;
(expr: fudzit, cãlit; ciulit, shpirtuit; furat; mbitat; mãrinat; ncãceat; clirunumsit; etc.)
{ro: fumat; afumat, expus la fum; poleit, aurit; care a scos fum}
{fr: fumé; exposé à l’action de la fumée; doré; degagé de la fumée}
{en: smoked; exposed to the effect of smoke; gilded}
ex: afumati (hrisusiti) cu amalamã; featã, tsi nj-eshti afumatã
(expr: mãrinatã)?

§ afumari/afumare (a-fu-má-ri) sf afumãri (a-fu-mắrĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu s-afumã; scuteari fum; lãiri di shideari tu fum; fumari, hrisusiri, mãlãmusiri, ãngãlbidari, nglubudari;
(expr: fudziri, cãliri; ciuliri, shpirtuiri; furari; mbitari; ncãceari; clirunumsiri; etc.)
{ro: acţiunea de a fuma, de a polei, de a scoate fum; fumare; expunere la fum; poleire; scoatere fum}
{fr: action de fumer, d’exposer à l’action de la fumée; de dorer; de degager de la fumée}
{en: action of smoking, of exposing to the effect of smoke; of gilding}
ex: afumarea cu thimnjamã easti sãnãtoasã

§ afumãturã (a-fu-mã-tú-rã) sf afumãturi (a-fu-mã-túrĭ) – urma alãsatã di-unã afumari; nglubudari, hrisusiri
{ro: poleire}
{fr: dorure}
{en: gilding}

§ fumig (fú-migŭ) vb I fumigai (fu-mi-gáĭ), fumigam (fu-mi-gámŭ), fumigatã (fu-mi-gá-tã), fumigari/fumigare (fu-mi-gá-ri) – fac un lucru (cu ardearea) si scoatã fum; fac un lucru s-treacã prit fum; (un lucru) ardi fãrã pirã shi scoati fum
{ro: fumega}
{fr: dégager de la fumée}
{en: give off smoke; smoke}
ex: nica fumigã (scoati fum) loclu iu arsi casa

§ fumigat (fu-mi-gátŭ) adg fumigatã (fu-mi-gá-tã), fumigats (fu-mi-gátsĭ), fumigati/fu-migate (fu-mi-gá-ti) – tsi ari scoasã fum; tsi ari arsã cu scutearea di fum
{ro: fumegat}
{fr: qui a dégagé de la fumée}
{en: given off smoke; smoked}

§ fumigari/fumigare (fu-mi-gá-ri) sf fumigãri (fu-mi-gắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu fumigã tsiva
{ro: acţiunea de a fumega; fumegare}
{fr: action de dégager de la fumée}
{en: action of giving off smoke; of smoking}
ex: nã stãmãnã tsãnu fumigarea (scutearea di fum) tu urvali

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

lule

lule (lu-lé) sm luledz (lu-lédzĭ) – hãlati (ca ciubuchea) cu cari s-bea (s-tradzi, s-fumeadzã) tutumea, tsi ari dauã pãrtsã: unã parti easti ca unã soi di lingurã (iu s-bagã tutumea s-ardã) sh-alantã parti unã coadã (ma shcurtã di-atsea di ciubuchi), goalã nãuntru, pri iu s-soarbi fumlu dit tutumea tsi ardi; lulei, ciubuchi, cibucã
{ro: lulea, pipă}
{fr: pipe}
{en: pipe}
ex: dit lule cum fumlu-l sorghi

§ lulei/lulee (lu-lé-i) sf lulei (lu-léĭ) – (unã cu lule)
ex: luleea di la ciubuca-atsea cu imamea (?) di chihlibari

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

tutumi/tutume

tutumi/tutume (tu-tú-mi) sf tutunj (tu-túnjĭ) – plantã (earbã) analtã (pãnã la 2m), cu tumbi di lilici albi, aroshi i trandafilii, cris-cutã di om tu agri, trã frãndzãli verdzã ncljisi, mãri shi molj tsi s-usucã shi s-matsinã; luguria tsi easi dit mãtsinarea-a frãndzãlor uscati, tsi s-bagã tu ciubuchi, tsi s-ciumuleashti n gurã, tsi s-tradzi tu nãri, i luguria cu cari s-fac tsigãrli tsi s-bea; tutuni, tãtumi, duyean;
(expr:
1: beau tutumi = aprindu tutumea sh-trag tu cheptu fumlu tsi s-fatsi;
2: tutumi sertã = tutumi vãrtoasã, tsi ardi cãndu easti biutã:
3: tutumi eavashi = tutumi moali;
4: tutumi dishcljisã = tutumi adusã peascumta ditu-xeani fãrã ta s-plãteascã yimbruchea)
{ro: tutun}
{fr: tabac}
{en: tobacco}
ex: lu-arãseashti s-bea tutumi; cu dzama di tutumi heartã s-la oili tsi au arãnji; vindea tutumi dishcljisã (duyean adus peascumta dit xeani fãrã s-plãteascã yimbruchea)

§ tutuni/tutune (tu-tú-ni) sf tutunj (tu-túnjĭ) – (unã cu tutumi)
ex: ãlj da un gros shi-l pitreatsi s-lj-acumpãrã nãshti tutuni di la argãstir; sh-eara yin faptu cu tutuni, cu scrum di cãprinã

§ tãtumi/tãtume (tã-tú-mi) sf tãtunj (tã-túnjĭ) – (unã cu tutumi)

§ tutumgi (tu-tum-gí) sm tutumgeadz (tu-tum-gĭádzĭ) – atsel tsi vindi tutumi
{ro: tutungiu}
{fr: marchand de tabac}
{en: tobacconist}
ex: ari tutumi bunã cã easti tutumgi veclju shi shtii s-aleagã

§ tutumgirii/tutumgirie (tu-tum-gi-rí-i) sf tutumgirii (tu-tum-gi-ríĭ) – ducheanea iu s-vindi tutumi
{ro: tutungerie}
{fr: bureau de tabac}
{en: tobacconist’s shop}
ex: intrã tu-unã tutumgirii s-acumpãrã niheamã tutumi

§ tutungi (tu-tun-gí) sm tutungeadz (tu-tun-gĭádzĭ) – (unã cu tutumgi)

§ tutungirii/tu-tungirie (tu-tun-gi-rí-i) sf tutungirii (tu-tun-gi-ríĭ) – (unã cu tutumgirii)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã