DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

arhundu

arhundu (ár-hun-du) sm, sf, adg arhundã (ár-hun-dã), arhundzã (ár-hun-dzã), arhundi/arhunde (ár-hun-di) – om cari easti multu avut; (om) tsi ari multã aveari (avutsami, tutiputã); arhondu, arhundã, bugat, mbugat, ãmbugat, avut, zinghin, tsinghin, nicuchir, ciurbagi, ciorbagi, domnu
{ro: bogat}
{fr: riche, seigneur}
{en: rich}
ex: greclu, sh-arhundu (domnu, avut) s-hibã, alj va mputã

§ arhondu (ar-hón-du) sm, sf, adg arhondisã (ar-hón-di-sã), arhondzã (ar-hón-dzã), arhondisi/arhondise (ar-hón-di-si) – (unã cu arhundu)
ex: di-sh loarã doauã arhondisi (doamni, muljeri avuti)

§ arhundã (ar-hun-dắ) sm, sf arhundoanji/arhundoanje (ar-hun-dŭá-nji), arhundadz (ar-hun-dádzĭ), arhundoanji/arhundoanje (ar-hun-dŭá-nji) – (unã cu arhundu)
ex: arhundadzlji (domnjilj, oaminjlji avuts) di Grebini; furlji loarã sclavi doauã arhundoanji (doamni, muljeri di oaminj avuts)

§ arhundilji/arhundilje (ar-hun-dí-lji) sf arhundilj (ar-hun-díljĭ) –
1: tuti lucrili (casã, loc, paradz, tutiputã, etc.) tsi li ari un om; aveari, avutsãlji, avutsami, bugãtsãlji, bugutsãlji, yishteari, tutiputã, periusii
2: scara analtã (peturlu) di oaminj avuts dit un crat (di chibari, cu averi mãri, locuri, pãlãts, etc., di-aradã clirunumsiti di la tatã la hilj) dit cari s-aleg multi ori oaminjlji di frãmti dit chivernisea-a cratlui; ciorbagilãchi
{ro: avere, bogăţie, burghezie, boierime}
{fr: richesse, bourgeoisie, aristocratie, noblesse}
{en: wealth, middle-class, nobility}

§ arhundilichi/arhundiliche (ar-hun-di-lí-chi) sf arhundilichi (ar-hun-di-líchĭ) – (unã cu arhundilji)

§ arhun-dlichi/arhundliche (ar-hun-dlí-chi) sf arhundlichi (ar-hun-dlíchĭ) – (unã cu arhundilji)

§ arhundescu (ar-hun-dés-cu) adg arhundeascã (ar-hun-deás-cã), arhundeshtsã (ar-hun-désh-tsã), arhundeshti (ar-hun-désh-ti) – (tsi easti) di oaminj avuts; tsi ari s-facã cu oaminjlji arhundzã icã cu arhundilja; arhundichescu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

ciurbagi

ciurbagi (cĭur-ba-gí) sm, sf ciurbãgioanji/ciurbãgioanje (cĭor-bã-gĭŭá-nji), ciurbageadz, (cĭur-ba-gĭádzĭ) ciurbãgioanji/ciur-bãgioanje (cĭor-bã-gĭŭá-nji) – om cu multã aveari; om mari (di frãmti) dit unã hoarã i cãsãbã; muljari di om mari (cu multã aveari); ciorbagi, nicuchir, arhundu, arhondu, arhundã, bugat, mbugat, avut, zinghin, tsinghin
{ro: om înstărit, gospodar, burghez, nevastă de gospodar}
{fr: personne riche, maître (maîtresse) de la maison, hospodar, notable de village, bourgeois}
{en: rich person, head of a household, middle-class person, village notable} ea s-cljimãm shi ciurbageadzlji tra s-videm tsi dzãc; ciurbãgioanja (muljarea-a ciurbagilui) ari tsintsi feati

§ ciurbagiu (cĭur-ba-gíŭ) sm ciurbagii (cĭur-ba-giĭ) – (unã cu ciurbagi)

§ ciorbagi (cĭor-ba-gí) sm ciorbageadz (cĭor-ba-gĭádzĭ) – (unã cu ciurbagi)

§ ciorbagilãchi (cĭor-ba-gi-lãchĭ) – scara analtã (peturlu) di oaminj avuts dit un crat (di chibari, cu averi mãri, casi, locuri, etc. clirunumsiti di la tatã la hilj) dit cari s-aleg multi ori oaminjlji mãri (cãpiili) dit hoarã i cãsãbã; arhundilji, arhundilichi
{ro: burghezie, boierime}
{fr: bourgeoisie, seigneurie}
{en: middle-class}
ex: ciorbagilãchea (arhundilja, nicuchirata bunã) s-amintã cu sudoari

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

nicuchir

nicuchir (ni-cu-chírŭ) sm, sf, adg nicuchirã (ni-cu-chí-rã), nicu-chiri (ni-cu-chírĭ), nicuchiri/nicuchire (ni-cu-chíri) – domnul a casãljei i a fumealjiljei (doamna-a unei casã, fumealji); om di frãmti a hoarãljei (cãsãbãlui); bãrbatlu cu cari easti mãrtatã muljarea (muljarea cu cari easti nsurat bãrbatlu); atsel tsi nicu-chiripseashti (ghini) un lucru (casã, ducheani, fabricã, etc.); om avut; bugat, mbugat, avut, ciurbagi, ciorbagi, arhundu, arhondu, arhundã, dashar, zinghin, tsinghin;
(expr: nicuchir ts-eshti, pitã-ts mãts = fats tsi vrei tu casa-a ta)
{ro: gospodar, stăpânul casei; om de vază}
{fr: maître de la maison, hospodar, bon ménager; homme de condition}
{en: head of a household, middle-class person, village notable}
ex: cãti shtii nicuchirlu (domnul a casãljei), nu shtii musafirlu; l-dusirã la nicuchira (doamna-a casãljei); nã vinjish nicuchirã (doamnã); suntu tuts nicuchiri (avuts, arhundzã), casili-a lor suntu ca stuplu di-alghini; s-urdinarã carishti cãti feati di nicuchiri (oaminj avuts, cunuscuts); si-nj si facã nicuchir (domnu) pi avearea-a mea?; lu ncurunã cu feata, s-agãrshascã foclu a nicuchirãljei (a muljari-sai)

§ nicuchirami/nicuchira-me (ni-cu-chi-rá-mi) sf nicuchirãnj (ni-cu-chi-rắnjĭ) – multimi di nicuchiri; oaminjlji tsi fac (tuts i unã parti dit) frãmtea-a unei hoarã (cãsãbã)
{ro: grup de notabili}
{fr: (les) notables d’un village ou d’une ville}
{en: group of notables from a village or town}
ex: ashi u-aflã munasipi nicuchiramea (nicuchirlji a hoarãljei); s-arãspãndirã nicuchiramea (oaminjlji di frãmti), cai ncoa, cai nclo

§ nicuchiratã (ni-cu-chi-rá-tã) sf nicuchirãts (ni-cu-chi-rắtsĭ) – avearea tsi u-ari nicuchirlu-a casãljei (cu tuti lucrili din casã sh-di nafoarã); lucrul tsi-l fatsi un nicuchir tra s-lj-aibã buna cãshtigã a cãtãndiiljei; cãtãndii, catandã
{ro: gospodărie, avere; administraţie}
{fr: économie domestique, administration}
{en: household management, administration}
ex: ari bunã nicuchiratã; fãrã nicuchiratã (cãtãndii); feata eara njicã tra s-mutreascã di nicuchiratã (casã, cãtãndii)

§ nicuchireatsã (ni-cu-chi-reá-tsã) sf nicuchirets (ni-cu-chi-rétsĭ) – (unã cu nicu-chiratã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn