DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

chitrubobalã

chitrubobalã (chi-tru-bó-ba-lã) sf chitrubobali/chitrubobale (chi-tru-bó-ba-li) – simintsã di-unã plantã tsi creashti tu Africhii, cari s-bagã tu mãcãri, trã nustimada ca di piper tsi lã u da
{ro: enibahar}
{fr: amome}
{en: ?}

§ chitribobuli/chitribobule (chi-tru-bó-bu-li) sf pl – (unã cu chitrubobalã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

chitru

chitru (chí-tru) sm chitri (chí-tri) – pom dit Asii tsi fatsi unã yimishi (chitra) tsi sh-u-adutsi cu-unã limoni mari
{ro: chitru}
{fr: citronnier}
{en: lemon tree}

§ chitrã (chí-trã) sf chitri/chitre (chí-tri) – yimisha faptã di pomlu chitru, cu unã coaji groasã sh-mushat anjurzitoari, cu cari s-fatsi unã dultseatsã (glico) bunã
{ro: chitră}
{fr: cédrat}
{en: citron}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

arin

arin (á-rinŭ shi a-rínŭ) sm arinj (á-rinjĭ shi a-rínjĭ) – numã datã la ma multi turlii di arburi njits di pãduri, tsi crescu tu locuri nu-tioasi, mealuri di arãuri di munti shi pãduri vlãngoasi dit cãmpu, cu frãndzi uvali-stronghili tsi au dintsã njits di mardzini, sh-fac arapuni di lilici njits galbini-alitsi; anin, avar, shcljithru, schitru, vrãnj
{ro: arin}
{fr: aune}
{en: alder}
ex: toamna plãngu arinjlji

§ anin (a-nínŭ) sm aninj (a-nínjĭ) – (unã cu arin)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

avar

avar (á-varŭ) sm avari (á-varĭ) – numã datã la ma multi turlii di arburi njits di pãduri, tsi crescu tu locuri nutioasi, mealuri di arãuri di munti shi pãduri vlãngoasi dit cãmpu, cu frãndzi uvali-stronghili tsi au dintsã njits di mardzini, sh-fac arapuni di lilici njits galbini-alitsi; anin, arin, shcljithru, schitru, vrãnj
{ro: arin}
{fr: aune}
{en: alder}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

cheatrã

cheatrã (chĭá-trã) sf chetri (chĭé-tri) shi chetsrã (chĭé-tsrã) shi chetsãri (chĭé-tsãrĭ) shi chetsuri (chĭé-tsurĭ) – lucru tsi s-aflã tu loc shi nu s-aspardzi lishor cã easti multu vãrtos shi apa nu poati s-intrã tu el tra s-lu moalji; bãrtsiri, bizbilji, shcãmbã, scarpã, shcarpã, pishtireauã, hãlichi, hãlitsã;
(expr:
1: cheatrã albã; cheatrã acrã = stipsi;
2: cheatrã aroshi = cãrbuni multu curat (tsi easti ca crustalu);
3: cheatra-a calui = cheatrã vinitã;
4: cheatrã miracuni = cheatrã cu cari si sturyisescu cutsutili;
5: cheatrã di moarã = aroatã mari di cheatrã cu cari s-matsinã grãnili la moarã;
6: cheatrã di mirminti (cheatrã) = ploaci di mirminti;
7: cheatrã scumpã = chetsrã njits scoasi dit loc (tsi suntu ca-ageamea di multi hromi) cari suntu lucrati di masturi giuvairgeadz shi ufilisiti la adrarea giuvaricadzlor;
8: (ari cap, easti) ca cheatra = (ari cap, easti) vãrtos, sãnãtos ca cheatra;
9: (om cu) inimã di cheatrã = (om cu) inimã di her, tsi nu-aducheashti vãrã njilã, vreari, etc. ti cari tsi s-hibã; (om cu) inimã di her;
10: sh-chetsrã! = sh-altu tsi; sh-altu tsi vrei!; sh-tsiva dip (zburãri cãndu nu vrei s-dai i s-fats tsiva);
11: aruc chetri = (i) bag zizanji (ntsãpãturi, muzavirlãchi, anghidã, ngrãnji, etc.); (ii) aruc stepsu, cãtigurii pri cariva;
12: bag nã cheatrã n gurã = nu-am tsi s-dzãc, nu scot un zbor dit gurã, ncljid gura, amutsãscu;
13: mãc chetsrã = zburãscu glãrinj, zburãscu-arãu di cariva, dzãc minciunj, cacuzburãscu;
14: yin ca di cheatrã = nu yin dip, nu va yin;
15: ca di cheatrã = (i) tsi easti mash tu (tsi easi mash dit) mintea-a omlui, calpu, minciunos; (ii) vãrnãoarã, mash atumtsea cãndu va mi fac cheatrã;
16: canda li dzãc la chetri zboarãli, canda zburãscu cu chetsrãli; ca di pri cheatrã canda dau = geaba zburãscu cã nu va si s-facã tsi dzãc mini, zburãscu mash ca sã zburãscu cã vãrnu nu mi avdi sh-nu mi-ascultã, etc.;
17: fug sh-va s-aruc cheatra dupã mini; aruc cheatra nãpoi = fug sh-nu va mi tornu nãpoi vãrnã-oarã;
18: nu-armãni cheatrã pristi cheatrã = tuti suntu fapti padi, suntu-azvãrnuiti, nu-armãni dip tsiva dit-un lucru (casã, agru, hoarã, etc.);
19: cheatrã n casã = featã nimãrtatã;
20: am unã cheatrã pi inimã (tu suflit) = am unã mari cripari, hiu multu nvirnat;
21: nj-si lo cheatra di pi inimã = isihãsii, ascãpai di criparea tsi nj-u-aveam tu inimã;
22: fug di-ascapirã chetrili = fug multu-agonja, tra s-nu mi-acatsã atsel tsi mi-avinã;
23: creapã che-tsrãli di-arcoari = easti multã-arcoari;
24: nj-dau caplu di cheatrã = nj-pari arãu di tsi am faptã, mi fac pishman;
25: pãnã sh-chetrili l-plãngu = s-dzãtsi trã un om tsi s-plãndzi tut chirolu, di nai ma njiclu lucru, cã pãnã sh-chetrili-l plãngu!;

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

shcljitru

shcljitru (shcljí-thru) sm shcljitri (shcljí-thri) – numã datã la ma multi turlii di arburi njits di pãduri, tsi crescu tu locuri nutioasi, mealuri di arãuri di munti shi pãduri vlãngoasi dit cãmpu, cu frãndzi uvali-stronghili tsi au dintsã njits di mardzini, sh-fac arapuni di lilici njits galbini-alitsi; schitru, arin, anin, avar, vrãnj
{ro: arin}
{fr: aune}
{en: alder}

§ shchitru (shchí-thru) sm shchitri (shchí-thri) – (unã cu shcljitru)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

si3/se

si3/se (si) shi s3 (s-) cong – fure-cã, furi-cã, fur-cã, macã, s-easti cã, ma s-hibã di, cara sã, carea sã, cari sã, ma sã, ama sã, amea sã, disi, dis, sticã
{ro: dacă}
{fr: si}
{en: if}
ex: si (disi, macã) am s-yin cum tora fug; aushlji nu shtiu si (ma, disi) ari avutã Chitrusha ahãtã earbã; lu ntribã s-fure cã tsãni; s-easti cã (macã easti cã) avem multi stranji; s-easti (disi easti) cã-lj cunoshti

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

vrãnj

vrãnj (vrắnjĭŭ) sm vrãnj (vrắnjĭ) – numã datã la ma multi turlii di arburi njits di pãduri, tsi crescu tu locuri nutioasi, mealuri di arãuri di munti shi pãduri vlãngoasi dit cãmpu, cu frãndzi uvali-stronghili tsi au dintsã njits di mardzini, sh-fac arapuni di lilici njits galbini-alitsi; arin, anin, shcljithru, schitru, avar
{ro: arin}
{fr: aune}
{en: alder}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã