|
bunar
bunar (bu-nárŭ) sn bunari/bunare (bu-ná-ri) – groapã multu ahãndoasã, arucutoasã shi strimtã, multi ori cu mardzinea ncãl-tsatã cu chetsrã, dit cari si scoati apã dit loc (trã beari, adãpari prãvdzãli, udari grãdina, etc.); pigadi, puts
{ro: puţ}
{fr: puits}
{en: (water) well}
adun
adun (a-dúnŭ) (mi) vb I adunai (a-du-náĭ) shi anai (a-náĭ), adunam (a-du-námŭ) shi anam (a-námŭ), adunatã (a-du-ná-tã) shi anatã (a-ná-tã), adunari/adunare (a-du-ná-ri) shi anari/anare (a-ná-ri) – aduc (tra si s-aflã deadun tu idyiul loc) lucri tsi au idyea hari ma s-aflã arãspãnditi; culeg poami di pri ponj (di-aradã, cãndu suntu-asiti); bag di-unã parti lucri (tra s-li am tri ma nãpoi); lixescu, silixescu, culeg, pitrec, fac sutsatã, andãmusescu, astalj, stãvru-sescu, aprochi, ljau, shcurtedz, etc.;
(expr:
1: u-adun = mi bati cariva, mãc shcop;
2: u-adun (coada) = fug;
3: u-adun mintea = isihãsescu;
4: nj-adun suflitlu = uhtedz multu, suschir amar, isihãsescu cu suschirlu tsi-l fac;
5: nj-adun oasili = mor, lji ncljid ocljilj;
6: nj-adun pãltãrli = fac cusor, mi ncusuredz;
7: nj-adun mãnitsli = mi scumbusescu;
8: nj-adunã = fatsi pronj;
9: lu-adun ãn cali = lu-astalj, lu-andãmusescu;
10: u-adun fustanea; li-adun mãnitsli = u fac ma shcurtã fustanea; li fac mãnitsli ma shcurti;
11: u-adun tu fuljinã = bag tu stumahi, mãc, ascapit)
{ro: aduna, acompania, întâlni, reuni, culege, primi}
{fr: amasser, assembler, accompagner, rencontrer, reunir, recevoir}
{en: gather, assemble, accompany, meet, unite, receive, collect}
ex: adunã cãndu hii tinir, s-ai cãndu-ausheshti; adunai (adush, feci s-hibã deadun) patru suti di inshi; mãni va s-adunãm (bãgãm tu-un loc) stranjili; li-adunãm tuti tu-un loc unã pristi-alantã; Andrushlu sh-adunã cioaritslji; lj-adunã (arupsi sh-lj-adusi) lãludz; sh-mea nu shtiu ti tsi s-adunã (cãtse s-andãmusescu); munti cu munti nu s-adunã, ma om cu om s-adunã; s-adunarã aushaticlu tra s-arucã (sã mpartã) hãrgili; featili seara aestã s-adunã la voi; cu luchilji s-adunã (fatsi sutsatã), ca nãsh vai aurlã; sã s-adunã (si s-andãmu-seascã) cu sora; iu va n-adunãm (va n-aflãm, va n-andãmusim) astarã?; mi adunai (mi-andãmusii, mi-astãljai) cu el ãn cali; ahiursi s-adunã (culeagã) auã; dusirã s-adunã ayinja; cu anjlji, cioara-a omlui s-adunã (sã shcurteadzã); gãrnutslu nj-adunã
(expr: ãnj coatsi, fatsi pronj); mi ntsãpai cu un schin shi tora nj-adunã
(expr: nj-acãtsã pronj) mãna; u-adunarã coada
(expr: fudzirã) cãnili cu cãtusha; adunã-li
(expr: fudz) di-aoa; s-u-adun
(expr: sã nchisescu, s-fug) trã la vuloagã; si ncaci caljlji, li-adunã
(expr: suntu agudits; l-mãcã shcoplu) gumarlji; pãnã s-nu li-adunj
(expr: s-nu ts-plãscãneascã ndauã pliscuti), minti nu va nvets; adunats-vã mintea cu voi
ahti/ahte
ahti/ahte (áh-ti) sf fãrã pl –
1: mirachi tsi u-ari un tra s-lj-u plãteascã a atsilui tsi-lj featsi un arãu icã unã nindriptati; lucru tsi-l fac (i voi s-lu fac) tra s-lj-u plãtescu; arãzgan;
2: mirachea tsi u ari un tra s-facã tsiva; mirachi, orixi
{ro: răzbunare; pasiune}
{fr: vengeance; passion}
{en: revenge; passion}
ex: si-sh lja ahtea shi sãndzili (si s-arãzganã); si-sh lja ahtea (si s-arãzganã), sh-aflã oara; voi s-nji scot ahtea pri el (s-lj-u plãtescu, s-mi-arãzgan); aveam mari ahti (inati) pri tini; nj-cãdzu tu mãnã sh-nji scosh ahtea (sh-mi arãzgãnai); nj-ishi ahtea (nu mata am mirachea, nu mata am inatea) tsi-aveam; u-am mari ahtea (mirachea) s-lu ved ninga nãoarã sh-deapoea s-mor; lji si featsi ahtea (sivdãlu); lj-armasi ahtea (mirachea) pi-aestu lucru; am mari ahti (mirachi, orixi) s-mãc di ghela tsi featsish
§ ahtisescu (ah-ti-sés-cu) (mi) vb IV ahtisii (ah-ti-síĭ), ahtiseam (ah-ti-seámŭ), ahtisitã (ah-ti-sí-tã), ahtisiri/ahtisire (ah-ti-sí-ri) – am ahti (dupã tsiva, tra s-fac tsiva, tra s-lj-u plãtescu a unui, etc.)
{ro: dori cu pasiune}
{fr: désirer avec passion (vengeance)}
{en: desire (revenge) with passion}
ex: mi ahtisii (am ahti) dupã unã bunã arihati
§ ahtisit (ah-ti-sítŭ) adg ahtisitã (ah-ti-sí-tã), ahtisits (ah-ti-sítsĭ), ahtisi-ti/ahtisite (ah-ti-sí-ti) – tsi ari ahti dupã un lucru
{ro: ahtiat, care doreşte ceva cu pasiune}
{fr: qui désire passionnément}
{en: who desires something with passion}
§ ahtisiri/ahtisire (ah-ti-sí-ri) sf ahtisiri (ah-ti-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva ahtiseashti dupã un lucru
{ro: acţiunea de a ahtia, de a dori cu pasiune}
{fr: action de désirer avec passion}
{en: action of desiring something with passion}
ambunari/ambunare
ambunari/ambunare (am-bu-ná-ri) sf – vedz tu bun1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: bun1arãsbun
arãsbun (a-rãs-búnŭ) (mi) vb I arãsbunai (a-rãs-bu-náĭ), arãs-bunam (a-rãs-bu-námŭ), arãsbunatã (a-rãs-bu-ná-tã), arãsbuna-ri/arãsbunare (a-rãs-bu-ná-ri) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz arãzbun
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãarãsbunari/arãsbunare
arãsbunari/arãsbunare (a-rãs-bu-ná-ri) sf arãsbunãri (a-rãs-bu-nắrĭ) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz arãzbunari
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãarãzbun
arãzbun (a-rãz-búnŭ) (mi) vb I arãzbunai (a-rãz-bu-náĭ), arãz-bunam (a-rãz-bu-námŭ), arãzbunatã (a-rãz-bu-ná-tã), arãzbuna-ri/arãzbunare (a-rãz-bu-ná-ri) – cu-atseali tsi-lj fac (tsi-lj dzãc, tsi-lj dau, etc.) lu-adar cariva s-hibã ma bun, s-isihãseascã, s-agãrshascã cripãrli tsi ari icã inatea tsi nj-u poartã; cu-atseali tsi fac lu hãrsescu pri cariva; arãzbunedz, mbun, mbunedz, ambun, ambunedz, azbun
{ro: linişti, îmbuna, împăca, mulţumi}
{fr: apaiser, (ré)concilier, contenter}
{en: appease, soothe; make up, reconcile; satisfy}
ex: acats s-lu arãzbun (isihãsescu); maea mutrea s-lji arãzbunã (hãrseascã); s-arãzbunj (s-u mbunedz) mãrata mumã
§ arãzbunedz (a-rãz-bu-nédzŭ) (mi) vb I arãzbunai (a-rãz-bu-náĭ), arãzbunam (a-rãz-bu-námŭ), arãzbunatã (a-rãz-bu-ná-tã), arãzbunari/arãzbunare (a-rãz-bu-ná-ri) – (unã cu arãzbun)
ex: u pitricu soacrã-sa ca sã s-arãzbuneadzã (si s-hãrseascã) sh-nãsã
§ arãzbunat (a-rãz-bu-nátŭ) adg arãzbunatã (a-rãz-bu-ná-tã), arãzbunats (a-rãz-bu-nátsĭ), arãzbunati/arãzbunate (a-rãz-bu-ná-ti) – tsi easti faptu si s-aducheascã ma ghini, ma isih, si s-hãrseascã dupã zboarãli tsi-lj si dzãsirã i bunili tsi-lj si featsirã; tsi s-ari faptã oaspi diznou cu un cu cari s-avea ncãceatã ninti; mbunat, ambunat, azbunat
{ro: liniştit, îmbunat, împăcat, mul-ţumit}
{fr: apaisé, (ré)concilié, contenté}
{en: appeased, soothed; reconciled, satisfied}
§ arãzbunari/arãzbunare (a-rãz-bu-ná-ri) sf arãzbunãri (a-rãz-bu-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-arãzbunã; ambunari, azbunari, arãzbunari
{ro: acţiunea de a linişti, de a îmbuna, de a împăca, de a mulţumi; liniştire, îm-bunare, împăcare}
{fr: action d’apaiser, de (ré)concilier, de contenter; reconciliation; contentement}
{en: action of appeasing, of soothing; of making up, of reconciling; reconciliation, contentment}
ex: s-aflã arãzbunari
arãzbunari/arãzbunare
arãzbunari/arãzbunare (a-rãz-bu-ná-ri) sf – vedz tu arãzbun
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arãzbunarãzgan1
arãzgan1 (a-rãz-gánŭ) sn arãzgani/arãzgane (a-rãz-gá-ni) – lucru tsi-l feci tra s-lj-u plãtescu a atsilui tsi-nj featsi un arãu icã nindriptati; ahti
{ro: răzbunare}
{fr: vengeance}
{en: revenge}
ex: nji scosh arãzganlu (ahtea) ti-atseali tsi nj-avea faptã
§ arãzgan2 (a-rãz-gánŭ) (mi) vb I arãzgãnai (a-rãz-gã-náĭ), arãzgãnam (a-rãz-gã-námŭ), arãzgãnatã (a-rãz-gã-ná-tã), arãzgãnari/arãzgãnare (a-rãz-gã-ná-ri) – lj-u plãtescu a unui tsi-nj featsi arãu icã nidriptati; ãnj scot (ljau) ahtea, ãnj scot arãzganlu, ãnj caftu (ljau) sãndzi; ascumpãr
{ro: (se) răzbuna}
{fr: (se) venger}
{en: avenge}
§ arãzgãnat (a-rãz-gã-nátŭ) adg arãzgãnatã (a-rãz-gã-ná-tã), arãzgãnats (a-rãz-gã-nátsĭ), arãzgãnati/arãzgãnate (a-rãz-gã-ná-ti) – tsi sh-ari loatã ahtea (arãzganlu, sãndzili); tsi-lj si-ari ascumpãratã (plãtitã) nidriptatea tsi-lj si featsi; ascumpãrat
{ro: răzbunat}
{fr: vengé}
{en: avenged}
§ arãzgãnari/arãzgãnare (a-rãz-gã-ná-ri) sf arãzgãnãri (a-rãz-gã-nắrĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu shi scoati arãzganlu; ascumpãrari
{ro: acţiunea de a (se) răzbuna; răzbu-nare}
{fr: action de se venger}
{en: action of avenging}
asbunari/asbunare
asbunari/asbunare (as-bu-ná-ri) sf asbunãri (as-bu-nắrĭ) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz azbunari
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãasbun
asbun (as-búnŭ) (mi) vb I asbunai (as-bu-náĭ), asbunam (as-bu-námŭ), asbunatã (as-bu-ná-tã), asbunari/asbunare (as-bu-ná-ri) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz azbun
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãahti
RO:răzbunare; pasiune
EN:grief; revenge
FR:vengence; rancune
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015