DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

bou

bou (bóŭ) sm boi (bóĭ) – pravdã di-a casãljei, tavru (bic, bugã) dzigãrit (ciucutit, shutsãt), mascurlu-a vacãljei, ma mari di ea, cari easti criscut trã carnea-a lui sh-ti lucrul greu tsi poati s-lu facã la agri (s-tragã aratrul sh-chera ncãrcatã cu grãni); (fig:
1: bou = om tsi nu para easti dishteptu, tsi nu-aducheashti lishor tsi-lj si dzãtsi, tsi easti prostu, ahmac; expr:
2: bou s-dusi, bou vinji; s-dusi bou shi vinji vacã = dusi glar, prostu sh-vinji nãpoi unã soi;
3: l-bãgarã tu-a boilor = l-bãgarã tu-ahapsi;
4: om tsi lu-alimsirã boilji = om tsi nu-lj creashti barba, tsi easti spãn, chiosi;
5: cu un bou nu s-arã = tra s-lu fats un lucru va s-ai tut tsi-ts lipseashti;
6: tut boulu-l mãcã, sh-la coadã s-curmã = s-dzãtsi tr-atsel tsi-l fatsi tut lucrul, mash cã lucrul atsel njic dit soni tsi lipseashti fãtseari, nu poati s-lu bitiseascã;
7: azbuirã boulu = dusi, easti-un lucru tsi nu va si s-facã vãrãoarã;
8: dzua fudzi di njelj sh-noaptea arãstoarnã boulu = (atsel) tsi pari imir ma poati s-hibã sh-multu gioni;
9: cama ghini az un ou, dicãt mãni un bou; astãndz furi ou, mãni va furi bou; di ou, lu-adarã bou = un lucru njic s-fatsi, cu chirolu, mari;
10: ordzul ãl arã boilji, shi-l mãcã caljlji = zbor tsi s-dzãtsi trã omlu cari fatsi un lucru, cilãstiseashti, l-fatsi tut copuslu ma tu soni altu va-lj veadi hãirea; altsã lucreadzã ayinjli, sh-altsã stricoarã butsli;
11: tsãni-lj cicioarli a boului, cãnd domnu-tu va si-l talji = caftã s-lu-agiuts omlu (atsel) di cari va s-ai ananghi ma nclo, tora, cãndu el ari-ananghi di tini)
{ro: bou}
{fr: boeuf}
{en: ox}
ex: tsi-i njic cãt oulu sh-poati cãt boulu? (angucitoari: bilciclu, cãntarea); ari barbã sh-preftu nu-i, ari coarni sh-bou nu-i, mea-ca-ca cu coada nsus, tsi-i? (angucitoari: capra); boulu s-leagã di coarni, omlu di limbã; boulu tradzi pluglu; si-lj pascu boilji; cama ghini az un ou, dicãt mãni un bou; astãndz furi ou, mãni va furi bou; di ou, lu-adarã bou; ordzul ãl arã boilji, shi-l mãcã caljlji; eshti un bou (fig: prostu, ahmac, pravdã)

§ buits (bu-ítsŭ) sm, sf, adg buitsã (bu-í-tsã), buits (bu-ítsĭ), buitsã (bu-í-tsã) – bou (vacã) njic; buici
{ro: bouţ}
{fr: petit boeuf}
{en: small ox}
ex: sh-asti buits (fig: niheam ca glareshcu); tinirili di tora suntu ca buits

§ buici (bu-ícĭŭ) sm buici (bu-ícĭ) – (unã cu buits)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

buimi/buime

buimi/buime (bu-í-mi) sf buinj (bu-ínjĭ) – cumatã di pãndzã di lãnã (bumbac, mitasi, etc.), multi ori chindisitã i buisitã cu multi hromi, tsi muljerli u poartã di gushi, pi umiri icã pi cap (tu loc di capelã); limudetã, shal, shali;
(expr: cu-unã buimi = ca unã buimi, ca un baltsu, zãvon, poshi, vlashcã, etc.)
{ro: şal, fular de femei}
{fr: châle, foulard de femmes}
{en: shawl, scarf (woman)}
ex: purta nã buimi (un shal) di sirmã; mãili cu baltsuri sh-cu buimi; ndzarea acupirea cu-unã buimi
(expr: ca un vel, poshi) albastrã citiili a casilor

§ buiumi/buiume (bu-ĭú-mi) sf buiunj (bu-ĭúnjĭ) – (unã cu buimi)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

furuntsel

furuntsel (fu-run-tsélŭ) sm furuntselj (fu-run-tsélj) – gãrnuts mari cu multu pronj tsi easi pi chealea-a omlui (sh-cari poati si s-acatsã di la om la om); gãrnutslu atsel bunlu (oclju buin); furentsel, fur-nutsel, furnitsel, frãntsel, frintsel, sfãrnutsel, sufrãntsel, sufrãn-dzelj
{ro: furuncul, buboi}
{fr: furoncle}
{en: furuncle, boil}
ex: lj-avea ishitã pi zvercã un furuntsel

§ furentsel (fu-ren-tsélŭ) sn furentseali/furentseale (fu-ren-tseá-li) – (unã cu furuntsel)

§ fur-nutsel (fur-nu-tsélŭ) sn furnutseali/furnutseale (fur-nu-tseá-li) – (unã cu furuntsel)

§ furnitsel (fur-ni-tsélŭ) sn furnitseali/fur-nitseale (fur-ni-tseá-li) – (unã cu furuntsel)
ex: strâmshu furnitselu ca si s-disproanji

§ frãntsel (frãn-tsélŭ) sm frãntselj (frãn-tséljĭ) – (unã cu furuntsel)

§ frintsel (frin-tsélŭ) sm frintselj (frin-tséljĭ) shi sn frãntseali/frãntseale (frãn-tseá-li) – (unã cu furuntsel)
ex: scoati frintselj; nu-adunã nica frãntselu

§ sfãrnutsel (sfãr-nu-tsélŭ) sn sfãrnutseali/sfãrnutseale (sfãr-nu-tseá-li) – (unã cu furuntsel)
ex: scot un sfãrnutsel

§ sfuruntsel (sfu-run-tsélŭ) sm sfuruntselj (sfu-run-tsélj) – (unã cu furun-tsel)

§ sufrãntsel (su-frãn-tsélŭ) sm sufrãntselj (su-frãn-tséljĭ) – (unã cu furuntsel)
ex: ãlj es pi zvercã sufrãntselj

§ sufrãndzelj (su-frãn-dzéljĭŭ) sm sufrãndzelj (su-frãn-dzéljĭ) – (unã cu furuntsel)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

gãrnuts2

gãrnuts2 (gãr-nútsŭ) sn gãrnutsã (gãr-nú-tsã) – umflãturã njicã (ca unã simintsã arucutoasã), tsi easi tu gurã, pi budzã, pi chealea di pi trup i di pi fatsã, etc., multi ori cu pronj adunat nãuntru; atsea tsi easi pi truplu-a omlui cãndu ari blãndã, cãndu da di urdzãts, cãndu lu ntsapã mushconjlu, tãrtãbiclu i alghina, etc.;
(expr: gãrnutslu-atsel bunlu = gãrnuts mari cu multu pronj tsi easi pi chealea-a omlui (cari poati si s-acatsã di la om la om); furuntsel, furentsel, furnutsel, furnitsel, frãntsel, frintsel, sfãrnutsel, sufrãntsel, sufrãndzelj; buin)
{ro: bubă, furuncul, coş (de faţă)}
{fr: bube, tumeur}
{en: abscess, boil, pimple, tumour}
ex: scosh gãrnutsã; lj-avea ishitã un gãrnuts la mãnã

§ grãnuts2 (grã-nútsŭ) sn grãnutsã (grã-nú-tsã) – (unã cu gãrnuts2)
ex: lj-ishi grãnutslu-atsel bunlu
(expr: furuntselu); ti umplush di grãnutsã

§ grãntsu2 (grắn-tsu) sn grãntsã (grắn-tsã) – (unã cu gãrnuts2)
ex: nj-si featsi un grãntsu pi zvercã (furnutsel)

§ grãts2 (grắtsŭ) sn grãtsã (grắ-tsã) – (unã cu gãrnuts2)

§ gãrits2 (gã-rítsŭ) sn gãritsã (gã-rí-tsã) – (unã cu gãrnuts2)

§ gãrnutsic2 (gãr-nu-tsícŭ) sn gãrnutsitsi/gãrnutsitse (gãr-nu-tsí-tsi) – gãrnuts njic
{ro: bubă mică, furuncul mic, coş mic (de faţă)}
{fr: petite bube, petite tumeur}
{en: small abscess, little boil, small pimple, small tumour}

§ gãrnutsos (gãr-nu-tsósŭ) adg gãrnutsoasã (gãr-nu-tsŭá-sã), gãrnutsosh (gãr-nu-tsóshĭ), gãrnutsoasi/gãrnutsoase (gãr-nu-tsŭá-si) – mplin di gãrnutsã
{ro: bubos, plin de bube}
{fr: couvert de bubes}
{en: covered by pimples, by boils, etc.}

§ grãnutsos (grã-nu-tsósŭ) adg grãnutsoasã (grã-nu-tsŭá-sã), grãnutsosh (grã-nu-tsóshĭ), grãnutsoasi/grãnutsoase (grã-nu-tsŭá-si) – (unã cu gãrnutsos)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn