|
|
buhare
buhare (bu-ha-ré) sm buharadz (bu-ha-rádzĭ) – guva prit cari easi fumlu din casã; parti dit sulina di pri citii prit cari easi fumlu din casã; buhar, ugeachi, cosh, fungar, bãge
{ro: coşul (de la casă), horn}
{fr: cheminée}
{en: chimney}
ex: esh prit buhare
§ buhar (bu-hárŭ) sm buhari (bu-hárĭ) – (unã cu buhare)
§ bãge (bã-gé) sm bãgeadz (bã-gĭádzĭ) – (unã cu buhare)
ex: bãgelu s-apreasi; cucuveaua sh-adrã shi cuibu tu bãge
buhasii/buhasie
buhasii/buhasie (bu-ha-sí-i) sf – vedz tu buguzii
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: buguziibuhãsii/buhãsie
buhãsii/buhãsie (bu-hã-sí-i) sf – vedz tu buguzii
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: buguziibãzacã
bãzacã (bã-zá-cã) sf bãzãts (bã-zắtsĭ) – pãnticã (buric, fuljinã, bicã) mari
{ro: burtă mare}
{fr: grand ventre, homme pansu}
{en: big belly}
ex: om cu bãzacã (pãnticã mari)
§ bãzãcos (bã-zã-cósŭ) adg bãzãcoasã (bã-zã-cŭá-sã), bãzãcosh (bã-zã-cóshĭ), bãzãcoasi/bãzãcoase (bã-zã-cŭá-si) – njic sh-cu pãntica mari; pãnticos, fuljinos, buricos
{ro: burtos}
{fr: ventru, pansu}
{en: big-bellied}
§ jibãcos (ji-bã-cósŭ) adg jibãcoasã (ji-bã-cŭá-sã), jibãcosh (ji-bã-cóshĭ), jibãcoasi/jibãcoase (ji-bã-cŭá-si) – njic, gros sh-cu pãntica mari; bãzãcos, zãbãcos, pruhav, puhav, buhav, butcav, puzumi, pilicios, pãhrãvos
{ro: stârpitură, burtos, buhăit}
{fr: ventru, pansu, obèse, bouffi}
{en: big-bellied, corpulent, puffy}
ex: fuljinoslu sh-arãdi di jibãcoslu (butcavlu); jibãcoasa (puhava, pãhrãvoasa) broascã ma sh-dzãtsea; plãndzi un jibãcos (puzumi, pilicios) di ficior
§ jibicos (ji-bi-cósŭ) adg jibicoasã (ji-bi-cŭá-sã), jibicosh (ji-bi-cóshĭ), jibicoasi/jibicoase (ji-bi-cŭá-si) – (unã cu jibãcos)
§ pilicios (pi-li-cĭósŭ) sm, sf, adg pilicioasã (pi-li-cĭŭá-sã), piliciosh (pi-li-cĭóshĭ), pilicioasi/pilicioase (pi-li-cĭŭá-si) – tsi easti multu slab shi njic; zãbãcos, zãbacã, bãzãcos, jibãcos, jibicos, ascãrchit, chirchinec, puzumi, pruzumi, cacafingu, azmet, jabec, judav, preacãn, preangu
{ro: firav, stârpitură, pipernicit}
{fr: débile, rabougri, livide, foireux, ratatiné, chétif, avorton}
{en: feeble, weak, coward, ill-formed, puny}
§ zãbãcos (zã-bã-cósŭ) adg zãbãcoasã (zã-bã-cŭá-sã), zãbãcosh (zã-bã-cóshĭ), zãbãcoasi/zãbãcoase (zã-bã-cŭá-si) – (unã cu pilicios)
ex: nacã him noatin zãbãcos (njic shi slab, azmet)?
§ zãbacã (zã-bá-cã) sm, sf, adg invar – (unã cu pilicios)
buf
buf (búfŭ) sm buhi (búhĭ) – ma marli pulj di mpradã di noapti, tsi bãneadzã cu-avinarea di njits prici di pri loc, cu caplu shi cu ocljilj mãri; bufã, buhã; (fig: buf = (i) prostu, hazo, tivichel, glar, etc.; (ii) orbu)
{ro: bufniţă}
{fr: hibou}
{en: owl}
ex: tu cheari doarmi buflu alãvdat; vulturlu scoati buf, shi buflu vultur niscãntiori; casili-a lor suntu surpuri, mash buflu shadi tu nãsi; mari buf (fig: glar) hii; cap di buf; s-adunarã ornjilj tuts, di bãgarã buflu cap
§ bufã (bú-fã) sf bufi/bufe (bú-fi) – (unã cu buf)
ex: bufa nu veadi dzua; ca s-yinã bufa (fig: tsi undzeashti cu-unã bufã; glara) di ursã
§ buhã (bú-hã) sf buhi/buhe (bú-hi) – (unã cu buf)
buguzii/buguzie
buguzii/buguzie (bu-ghu-zí-i) sf buguzii (bu-ghu-zíĭ) – stofã di bumbac, amisticatã cãtivãrãoarã sh-cu altã soi di ljitsã (ini)
{ro: bogasiu}
{fr: boucassin; cotonnade, futaine}
{en: cotton fabric}
ex: purta nã poalã di buguzii
§ buhasii/buhasie (bu-ha-sí-i) sf buhasii (bu-ha-síĭ) – (unã cu buguzii)
§ buhãsii/buhãsie (bu-hã-sí-i) sf buhãsii (bu-hã-síĭ) – (unã cu buguzii)
cosh2
cosh2 (cóshĭŭ) sn coshuri (có-shĭurĭ) – guva prit cari easi fumlu din casã; parti dit sulina di pri citii prit cari easi fumlu din casã; ugeachi, buhare, bãge, fungar
{ro: ogeac, coş, horn}
{fr: cheminée, foyer, famille, âtre}
{en: chimney}
ex: fumlu easi prit cosh
fungar
fungar (fun-gárŭ) sn fungari/fungare (fun-gá-ri) – loclu (sulina) di pri citii prit cari easi fumlu din casã; ugeachi, buhare, cosh, bãge
{ro: coşul (de la casă), horn}
{fr: (tuyau de) cheminée}
{en: chimney}
mbulzinedz
mbulzinedz (mbul-zi-nédzŭ) (mi) vb I mbulzinai (mbul-zi-náĭ), mbulzinam (mbul-zi-námŭ), mbulzinatã (mbul-zi-ná-tã), mbul-zinari/mbulzinare (mbul-zi-ná-ri) – mi umflu la fatsã (di multu somnu, niputeari, biuturã, etc.); nj-si umflã ocljilj; buburedz, buldzinedz, ãmbulzinedz, zbuldzinedz, pãhrãvusescu
{ro: (se) buhăi}
{fr: (se) bouffir}
{en: swell, bloat}
§ mbulzinat (mbul-zi-nátŭ) adg mbulzinatã (mbul-zi-ná-tã), mbulzinats (mbul-zi-nátsĭ), mbulzinati/mbulzinate (mbul-zi-ná-ti) – tsi easti mbulzinat (umflat) la fatsã, la oclji; buburat, buldzinat, ãmbulzinat, zbuldzinat, pãhrãvusit
{ro: buhăit}
{fr: bouffi}
{en: swollen, bloated}
ex: pleoapili suntu aroshi, mbulzinati (umflati)
§ mbulzinari/mbulzinare (mbul-zi-ná-ri) sf mbulzinãri (mbul-zi-nắrĭ) – umflari tu fatsã (di lãngoari, niputeari, biuturã, etc.); buburari, buldzinari, ãmbulzinari, zbuldzinari, pãhrãvusiri
{ro: acţiunea de a (se) buhăi; buhăire}
{fr: action de (se) bouffir}
{en: action of swelling, of bloating}
§ ãmbulzinedz (ãm-bul-zi-nédzŭ) (mi) vb I ãmbulzinai (ãm-bul-zi-náĭ), ãmbulzinam (ãm-bul-zi-námŭ), ãmbulzinatã (ãm-bul-zi-ná-tã), ãmbulzinari/ãmbul-zinare (ãm-bul-zi-ná-ri) – (unã cu mbulzinedz)
§ ãmbulzinat (ãm-bul-zi-nátŭ) adg ãmbulzinatã (ãm-bul-zi-ná-tã), ãmbulzinats (ãm-bul-zi-nátsĭ), ãmbulzinati/ãmbulzinate (ãm-bul-zi-ná-ti) – (unã cu mbulzinat)
§ ãmbulzinari/ãmbulzinare (ãm-bul-zi-ná-ri) sf ãmbulzinãri (ãm-bul-zi-nắrĭ) – (unã cu mbulzinari)
ex: ãmbulzinarea (umflarea) a pleoapilor scadi
§ buldzinedz (bul-dzi-nédzŭ) (mi) vb I buldzinai (bul-dzi-náĭ), buldzinam (bul-dzi-námŭ), buldzinatã (bul-dzi-ná-tã), buldzinari/buldzinare (bul-dzi-ná-ri) – (unã cu mbulzinedz)
ex: fats ãlj si buldzineadzã (umflã) ca di bubotã
§ buldzinat (bul-dzi-nátŭ) adg buldzinatã (bul-dzi-ná-tã), buldzinats (bul-dzi-nátsĭ), buldzinati/buldzinate (bul-dzi-ná-ti) – (unã cu mbulzinat)
puhav
puhav (pú-havŭ) adg puhavã (pú-ha-vã), puhavi (pú-havĭ), puha-vi/puhave (pú-ha-vi) – tsi easti galbin shi umflat la fatsã (di somnu, niputeari, biuturã, etc.); pruhav, buhav, butcav, bruhav, pãhrãvos, sarbit, salbit, gãlbunj, etc.
{ro: buhav, palid, livid}
{fr: bouffi, livide}
{en: swollen, bloated, pale}
ex: tuts puhavi (galbinj la fatsã), cu ocljilj umflats
§ pruhav (prú-havŭ) adg – (unã cu puhav)
ex: fatsã pruhavã (galbinã, salbitã, sãhnjisitã)
§ pãhrãvos (pã-hrã-vósŭ) adg pãhrãvoasã (pã-hrã-vŭá-sã), pãhrã-vosh (pã-hrã-vóshĭ), pãhrãvoasi/pãhrãvoase (pã-hrã-vŭá-si) – tsi easti umflat tu fatsã, buburos, bruhav, buhav, pruhav, puhav
{ro: buhav}
{fr: bouffi}
{en: swollen, bloated}
§ buhav (bú-havŭ) adg buhavã (bú-ha-vã), buhavi (bú-havĭ), buhavi/buhave (bú-ha-vi) –
1: tsi ari pãrtsã criscuti (ca gãrnutsã, arici, etc.) pi cheali (vini, mãdulari, etc.); tsi easti gol icã putridzãt nãuntru;
2: tsi easti umflat la fatsã (di somnu, niputeari, biuturã, etc.); cufchiu, putridzãt, bruhav, pruhav, puhav, buldzinat, buburos, pãhrãvos, butcav
{ro: buhav; cu tubercule, tuberculos; găunos, putrezit}
{fr: bouffi; tuberculeux; creux, pourri}
{en: swollen, bloated; tubercular; hollow, rotten}
§ bruhav (brú-havŭ) adg bruhavã (brú-ha-vã), bruhavi (brú-havĭ), bruhavi/bruhave (bú-ha-vi) – (unã cu buhav)
ex: om bruhav; loclu-aestu easti bruhav (putrid)
§ butcav (bút-cavŭ) adg butcavã (bút-ca-vã), butcayi (bút-cayĭ), butcavi/butcave (bút-ca-vi) – (unã cu puhav)
ex: trup butcav (buhav) ca di om mortu
§ pãhrãvusescu (pã-hrã-vu-sés-cu) vb IV pãhrãvusii (pã-hrã-vu-síĭ), pãhrãvuseam (pã-hrã-vu-seámŭ), pãhrãvusitã (pã-hrã-vu-sí-tã), pãhrãvusiri/pãhrãvusire (pã-hrã-vu-sí-ri) – mi umflu la fatsã (di somnu, niputeari, biuturã, etc.); buldzinedz, ãmbulzinedz, mbulzinedz, buburedz
{ro: buhăi}
ugeac
ugeac (u-gĭácŭ) sn ugeacuri (u-gĭá-curĭ) shi ugeatsi/ugeatse (u-gĭá-tsi) –
1: guva prit cari easi fumlu din casã; parti dit sulina prit cari easi fumlu din casã shi s-aflã pri citii; ujac, bãge, buhare, fungar, cosh;
2: loc tsi easti faptu maxus (ãn casã i nafoatã) tra s-ardã foclu; vatrã, veatrã, fucurinã; (fig:
1: ugeac = (i) casã, fumealji, scarã; (ii) lãgamã, soi bunã, di scarã analtã a lumiljei; expr:
2: nveasta u deadirã di ugeac = nveasta nauã (dupã cum easti adetea cãndu intrã tri prota oarã tu casa-a grambolui) u bãgarã s-pusputeascã vatra, ca semnu cã va s-ascultã di tuti vrerli a bãrbat-sui;
3: ugeaclu-i strãmbu, ma fumlu s-dutsi ndreptu! = nu va s-lu giudits omlu dupã videari mash, ma dupã fapti; cã s-poati s-lu facã un lucru cum lipceashti, shi s-nu-aspunã cã easti acshu)
{ro: ogeac, coş, horn; vatră}
{fr: cheminée, foyer, famille; âtre}
{en: chimney, fireplace}
ex: un aush cu nãrli lãi (angucitoari: ugeaclu); un aush discãcãrat, pristi foc shadi bãgat (angucitoari: ugeaclu); ugeaclu dit oda-atsea nauã ncunjadzã; nu tuti ugeacurli tsi afumã au nicuchiratã; s-lj-afumã ugeaclu (buharelu di la vatrã); s-apreasi ugeaclu; Bebeana u deadirã di ugeac
(expr: u bãgarã s-pusputeascã ugeaclu); ugeac veclju (fig: casã, fumealji veaclji); cu moartea-a lui si stimsi un ugeac veclju (fig: soi, fumealji di-anami, veaclji); s-creshti, s-lji dishcljidz ugeaclu (fig: casa, fumealja) a tatã-tui; lji si stimsi ugeaclu (fig: chiru casa, fumealja); ãlj s-astindzi casa, cã nu-alasã hilj si-lj poartã numa shi s-lj-afumã ugeaclu!
§ ujac (u-jĭácŭ) sn ujacuri (u-jĭá-curĭ) – (unã cu ugeac)
ex: s-alinã tru ujac
§ ugeachi/ugeache (u-gĭá-chi) sf ugechi (u-géchĭ) shi ugeatsi/ugeatse (u-gĭá-tsi) – (unã cu ugeac)
ex: easti di ugeachi
(expr: di soi analtã, di fumealji bunã, di lãgamã); featã di ugeachi veaclji
(expr: fumealji, soi veaclji, tinjisitã); nveastã di ugeachi
(expr: di soi bunã) shi cãni di la oi