§ aspartu (as-pár-tu) adg aspartã (as-pár-tã), aspartsi (as-pár-tsi), asparti/asparte (as-pár-ti) –
1: tsi s-ari faptã cumãts (tsivali; tsi ari cripatã (plãscãnitã, stricatã, zdãngãnitã, etc.); tsi nu mata easti bun;
2: tsi s-ari bitisitã (adunari, numtã, cor, bi-searicã, etc.) sh-lumea ari vgatã (s-ari arãspãnditã, arãitã, scrup-sitã, etc.);
3: (paradz) tsi s-au datã trã lucri acumpãrati (tsi s-au xudipsitã, hãrgiuitã, etc.);
4: (casã, hoarã, grãdinã, etc.) tsi s-ari surpatã (azvãrnuitã, bãstisitã, prãpãditã, cãtãstrãpsitã, afãnisitã, etc.);
5: (om, pravdã, yeatsã, etc.) tsi fu vãtãmat (tãljat, spãstrit, etc.);
6: (paradz) cu tinjii ma mari (liri) alãxits trã paradz cu tinjii ma njicã (piastri, aslanj, etc.);
7: (lucru bun trã mãcari ca, bunãoarã, lapti, carni, ghelã, etc.) tsi s-ari faptã nibun trã mãcari (s-ari astãljatã, aludzãtã, etc.);
8: (purtarea-a unui om) tsi s-ari alãxitã shi s-ari faptã (di bunã tsi eara) lai (arushinoasã, di purnilji, etc.); palju-om, fatigei, dizmãlat, dizmãlãrat;
9: tsi sh-ari chirutã mintea, tsi ari glãritã;
10: tsi s-ari alãxitã la fatsã (di lãngoari, nidurnjiri, etc.) shi sh-ari chirutã hroma (tsi featsi sufri, ari aushitã, ari vishtidzãtã, ari mãrãnghisitã, etc.)
{ro: spart, stricat, terminat, dispersat, cheltuit, distrus, omorât, schimbat, corupt, înnebunit, ofilit}
{fr: cassé, brisé, dispersé, achevé, dépensé, détruit, tué, échangé, corrompu, toqué, fané}
{en: broken, finished, ended, dispersed, spent, distroyed, killed, exchanged, corrupted, who has lost his mind, faded, withered}
ex: casa-atsea asparta easti armasã di la pãrintsã; gardul eara aspartu (surpat); da di nã moarã aspartã, apãrghisitã; vedz un mãnãstir aspartu (surpat, azvãrnuit); aspartu om ishi (urut, dizmãlat, cu purtari arushinoasã); capra fu aspartã (vãtãmatã, disicatã) di ursã; sh-prit crãpiturã, s-ts-azboairi, aspartã gurã

§ aspardziri/aspardzire (as-pár-dzi-ri) sf aspardziri (as-pár-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-aspardzi tsiva i cariva; cripari, plãscãniri, stricari, zdãngãniri; arãspãndiri, arãiri, scrupsiri; xudipsiri (paradz), hãrgiuiri (paradz); surpari (casã, gardu), azvãrnuiri (hoarã), bãstisiri, prãpãdiri, cãtãstrãpsiri, afãnisiri; vãtãmari (om), tãljari (om), spãstriri (om); alãxiri (di paradz), astãljari (di lapti), aludzãri (di carni); chireari (di minti), glãriri; aushiri, vishtidzãri (la fatsã), mãrãnghisiri (la fatsã), etc.
{ro: acţiunea de a sparge, de a strica, de a termina, de a dispersa, de a cheltui, de a distruge, de a omorî, de a schimba, de a corupe, de a înnebuni, de a ofili}
{fr: action de casser, de briser, de disperser, d’achever, de dépenser, de détruire, de tuer, d’échanger, de corrompre, de se toquer, de se faner}
{en: action of breaking, of finishing, of ending, of dispersing, of spending, of distroying, of killing, of exchanging, of corrupting, of losing one’s mind, of fading, of withering}
ex: tu-aspardzirea (bitisirea) a beariljei tsi-amintã un ciuciu nveasta noauã, ca un pilister

§ aspãrdzeari/as-pãrdzeare (as-pãr-dzeá-ri) sf aspãrdzeri (as-pãr-dzérĭ – (unã cu aspardziri)

§ aspartã (as-pár-tã) sf fãrã pl – spartã, stricatã, bitisitã (pãzarea), etc.
{ro: spart, spart (de târg)}
{fr: fin, terminaison (d’un marché)}
{en: end, end (of the market)}
ex: tu asparta (ishita) a pãzariljei fudzim acasã

§ aspãrgãciuni/aspãr-gãciune (as-pãr-gã-cĭú-ni) sf aspãrgãciunj (as-pãr-gã-cĭúnjĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-aspardzi, s-azvãrnueashti tsiva; aspãrgã-mintu, azvãrnuiri, aspãrdzeari, aspardziri, cãtãstrãpsiri, afãnsiri, prãpãdiri, etc.
{ro: distrugere; dezastru}
{fr: action de détruire; désastre}
{en: destruction; disaster}
ex: oaminj faptsã ti arãu shi aspãrgãciuni (aspãrdzeari, cãtãstrãpsiri); itsi aspãrgãciuni s-fãtsea n casã

§ neaspartu (neas-pár-tu) adg neaspartã (neas-pár-tã), neaspartsi (neas-pár-tsi), neasparti/neasparte (neas-pár-ti) –
1: tsi nu easti aspartu; tsi nu s-ari aspartã
{ro: nespart, nestricat, etc.}
{fr: qui n’est pas cassé, qui n’est pas détruit, etc.}
{en: which is not broken, distroyed, etc.}

§ neaspardziri/neaspardzire (neas-pár-dzi-ri) sf neaspardziri (neas-pár-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nu s-aspardzi tsiva
{ro: acţiunea de a nu sparge, de a nu strica, etc.}
{fr: action de ne pas casser, de ne pas détruire, etc.}
{en: action of not breaking, of not distroying}

§ neaspãrdzea-ri/neaspãrdzeare (neas-pãr-dzeá-ri) sf neaspãrdzeri (neas-pãr-dzérĭ – (unã cu neaspardziri)

§ neaspartã (neas-pár-tã) sf fãrã pl – tsi nu easti aspartã, nibitisitã (pãzarea), etc.
{ro: nespart, nespart (de târg)}
{fr: qui n’est pas fini}
{en: that has not ended}
ex: tu asparta (ishita) a pãzariljei fudzim acasã

§ neaspãrgã-ciuni/neaspãrgãciune (neas-pãr-gã-cĭú-ni) sf neaspãrgãciunj (neas-pãr-gã-cĭúnjĭ) – (unã cu neaspardziri)

§ aspãrgãturã (as-pãr-gã-tú-rã) sf aspãrgãturi (as-pãr-gã-túrĭ) – loclu iu un lucru easti aspartu (aruptu, tãljat, stricat, frãmtu, etc.); cumatã dit un lucru aspartu
{ro: spargere}
{fr: brisure, rupture, débris}
{en: break, crack, fragment}

§ aspãrgãtor (as-pãr-gã-tór) adg aspãrgãtoari/aspãrgãtoare (as-pãr-gã-tŭá-ri), aspãrgãtori (as-pãr-gã-tórĭ), aspãrgãtoari/aspãrgãtoare (as-pãr-gã-tŭá-ri) – atsel tsi-aspardzi un lucru; atsea cu cari s-aspardzi un lucru
{ro: spărgător}
{fr: briseur, destructeur, corrupteur}
{en: breaker, cracker, destroyer}

§ spargu (spár-gu) (mi) vb III shi II sparshu (spár-shĭu), spãrdzeam (spãr-dzeámŭ), spartã (spár-tã), spardzi-ri/spardzire (spár-dzi-ri) shi spãrdzeari/spãrdzeare (spãr-dzeá-ri) – (unã cu aspargu)
ex: va s-u spardzi

§ spartu (spár-tu) adg spartã (spár-tã), spartsi (spár-tsi), sparti/sparte (spár-ti) – (unã cu aspartu)
ex: canda easti spartã, ashi mãcã

§ spardzi-ri/spardzire (spár-dzi-ri) sf spardziri (spár-dzirĭ) – (unã cu aspardziri)

§ spãrdzeari/spãrdzeare (spãr-dzeá-ri) sf spãr-dzeri (spãr-dzérĭ – (unã cu aspardziri)

§ spãrgãmintu (spãr-gã-mín-tu) sn spãrgãmintu (spãr-gã-mín-turĭ) – (unã cu aspãrgã-ciuni)

§ spãrturã (spãr-tú-rã) sf spãrturi (spãr-túrĭ) – loclu iu s-ari aspartã un lucru
{ro: spărtură}
{fr: brèche}
{en: breach}
ex: tricum pit spãrtura-a murlui

§ apuaspargu (a-pŭas-pár-gu) (mi) vb III shi II apuasparshu (a-pŭas-pár-shĭu), apuaspãrdzeam (a-pŭas-pãr-dzeámŭ), apuaspartã (a-pŭas-pár-tã), apuaspardzi-ri/apuaspardzire (a-pŭas-pár-dzi-ri) shi apuaspãrdzeari/apuas-pãrdzeare (a-pŭas-pãr-dzeá-ri) – lu-aspargu (l-frãngu) lucrul aproapea ntreg
{ro: sparge aproape de tot}
{fr: briser (presque) intégralement}
{en: break (almost) entirely}

§ apuaspartu (a-pŭas-pár-tu) adg apuaspartã (a-pŭas-pár-tã), apuaspartsi (a-pŭas-pár-tsi), apuasparti/apuasparte (a-pŭas-pár-ti) – tsi easti dip aspartu (frãmtu)
{ro: spart aproape de tot}
{fr: brisé (presque) intégralement}
{en: broken (almost) entirely}

§ apuaspardzi-ri/apuaspardzire (a-pŭas-pár-dzi-ri) sf apuaspardziri (a-pŭas-pár-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva s-aspardzi (s-frãndzi) aproapea ntreg
{ro: acţiunea de a sparge aproape integral}
{fr: action de briser (presque) intégralement}
{en: action of breaking (almost) entirely}

§ apuaspãrdzeari/apuaspãrdzeare (a-pŭas-pãr-dzeá-ri) sf apuaspãrdzeri (a-pŭas-pãr-dzérĭ – (unã cu apuaspardziri)

2: tsi-lj poartã inati a unui cã-lj featsi un lucru tsi nu lu-arãsea; cãchiusit, chicãsit, ahuljisit, huljisit, hulusit, nãirit, nãrit, nãrãit;
3: tsi aducheashti (icã fatsi pri altu s-aducheascã) unã dureari sufliteascã (un dor greu tu inimã, unã mãrazi, cãnjinã, amãreatsã, cripari, etc.); tsi-lj chicã greu; tsi ari cripãri; nvirinat, nvirat, mãrinat;
4: di cari ari datã cariva (cu mãna, ciciorlu, etc.); agudit, pusputit, huhulit
{ro: incomodat, deranjat; supărat, ofensat; întristat; atins}
{fr: incommodé; fâché, offensé; attristé, qui a du chagrin; atteint, touché}
{en: disturbed; sorry, made angry, offended; saddened, grieved; touched}
ex: cãrtit (nvirinat) s-turnã acasã; s-turnã acasã multu cãrtit (mãrãnat); ved mini cã easti cãrtitã pãndza di la arãzboi (minatã, datã di ea); easti cãrtit (agudit, lãndzit di cheptu); easti cãrtit la minti (agudit la minti, tsi-sh chiru mintea); mintea tsi-easti ca cãrtitã (aguditã, nibunã); cu cheptul nu sta ghini: easti cãrtit (agudit, lãndzit di ofticã)

§ cãrtiri/cãrtire (cãr-tí-ri) sf cãrtiri (cãr-tírĭ) –
1: atsea tsi s-fatsi cãndu-lj s-aspardzi chefea-a unui; aspãrdzeari chefea (isihia); angulciri, pirãxiri;
2: atsea tsi s-fatsi cãndu-lj portu inati a unui; cãchiusiri, chicãsiri, ahuljisiri, huljisiri, hulusiri, nãiriri, nãriri, nãrãiri, pãreari arãu;
3: atsea tsi fatsi un cãndu aducheashti (icã fatsi pri altu s-aducheascã) unã dureari sufliteascã (un dor greu tu inimã, unã mãrazi, cãnjinã, amãreatsã, cripari, etc.); nvirinari, nvirari, amãrãri, nfushtari, cãnjisiri, pãrãpunjisiri, mãrãnari;
4: atsea tsi s-fatsi cãndu cariva da di tsiva (cu mãna, ciciorlu, etc.); agudiri, pusputiri, huhuliri
{ro: acţiunea de a incomoda, de a deranja; de a supăra, de a ofensa, de a întrista; de a atinge; incomodare, deranjare; supărare, ofensare; întristare; atingere}
{fr: action d’incommoder; de (se) fâcher, de s’offenser; d’attrister, de causer du chagrin; d’atteindre (de toucher)}
{en: action of disturbing; of getting sorry, of making somebody sorry, angry; action of offending, of grieving; of touching}
ex: di cãrtiri (nãrãiri, chicusiri) greauã; di cãrtiri greauã, cari nu shtea iu s-u caftã, sã ncljisi n casã s-cluceascã plãngul; nu shtea tsi s-facã di multã cripari shi di multã cãrtiri

§ cãrteari/cãrteare (cãr-teá-ri) sf cãrteri (cãr-térĭ) – (unã cu cãrtiri)
ex: s-nu-lj hibã cu cãrteari (pãreari arãu, nãiriri)

§ nicãrtit (ni-cãr-títŭ) adg nicãrtitã (ni-cãr-tí-tã), nicãrtits (ni-cãr-títsĭ), nicãrtiti/nicãrtite (ni-cãr-tí-ti) – tsi nu easti cãrtit (pãrut arãu, cãchiusit, chicãsit, huljisit, nãirit, nvirinat, nvirat, mãrinat); di cari nu-ari datã vãrnu; tsi nu easti cãrtit (pusputit, huhulit)
{ro: nesupărat, neofensat; nederanjat; neîntristat; neatins}
{fr: qui n’est pas fâché (offensé; incommodé, attristé, atteint, touché)}
{en: who is not sorry (made angry, disturbed, saddened, grieved, touched)}

§ nicãrtiri/nicãrtire (ni-cãr-tí-ri) sf nicãrtiri (ni-cãr-tírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu s-cãrteashti (nu chicuseashti, nu-lj pari-arãu, nu s-nãireashti, nu s-mãrineadzã, nu sã nvirineadzã, nu pusputeashti, etc.)
{ro: acţiunea de a nu (se) supăra, de a nu ofensa, de a nu (se) deranja; de a nu întrista, de a nu atinge; neîntristare, neatingere, etc.}
{fr: action de ne pas (se) fâcher, de ne pas s’offenser; de ne pas incommoder; de ne pas attrister, de ne pas causer du chagrin}
{en: action of not getting sorry, of not making somebody angry; of not disturbing, of not touching}

§ nicãrteari/nicãrteare (ni-cãr-teá-ri) sf nicãrteri (ni-cãr-térĭ) – (unã cu nicãrtiri1)

§ cãrtiturã (cãr-ti-tú-rã) sf cãrtituri (cãr-ti-túrĭ) –
1: aspãrdzeari chefea (isihia); angulciri, pirãxiri;
2: cãchiusiri, chicãsiri, ahuljisiri, huljisiri, hulusiri, nãiriri, nãriri, nãrãiri, pãreari arãu;
3: nvirin, nvirinari, nvirari, mãrazi, mãrinari; aguditurã, pusputiri, huhuliri
{ro: deranj; supărare; ofensă, întristare; atingere}
{fr: fâcherie; offense; affliction, chagrin; attouchement}
{en: disturbance; quarrel, offence; sorrow; touch, contact}

§ cãrteric (cãr-té-ricŭ) adg cãrtericã (cãr-té-ri-cã), cãrterits (cãr-té-ritsĭ), cãrteritsi/cãrteritse (cãr-té-ri-tsi) – tsi cãrteashti (tsi lu-ariseashti s-cãrteascã) lumea cu purtarea-a lui; tsi s-cãrteashti lishor (tsi chicuseashti, tsi-lj cadi milii, tsi-lj chicã greu, etc.), cãndu cariva-lj fatsi tsiva tsi nu lu-ariseashti; cãrtilos, cãrtilivos; (fig: cãrteric = un tsi lu-ariseashti s-furã)
{ro: supărător, supărăcios}
{fr: fâcheux, irritable}
{en: annoying, irritable}
ex: nu mi-arisescu oaminjlji cãrterits (tsi ti cãrtescu cu purtarea-a lor); s-nu lu-alash singur cã easti cãrteric (fig: lu-ariseashti s-furã lucri)

§ cãrtilos (cãr-ti-lósŭ) adg cãrtiloasã (cãr-ti-lŭá-sã), cãrtilosh (cãr-ti-lóshĭ), cãrtiloasi/cãrtiloase (cãr-ti-lŭá-si) – tsi lu-ariseashti s-cãrteascã, s-nu lu-alasã omlu isih; tsi li cãrteashti, li schinã lucrili; tsi pindzi, ximutã lumea; cãrtilivos, cãrteric
{ro: aţâţător, agitator}
{fr: qui attise, qui excite; agitateur}
{en: instigator, agitator}

§ cãrtilivos (cãr-ti-li-vósŭ) adg cãrtilivoasã (cãr-ti-li-vŭá-sã), cãrtilivosh (cãr-ti-li-vóshĭ), cãrtilivoasi/cãrtilivoase (cãr-ti-li-vŭá-si) – (unã cu cãrtilos)
ex: am un frati cãrtilivos (tsi cãrteashti, tsi ximutã lumea)

ex: adu cljiitoarea tra s-dishcljidem usha

§ cheai/cheae (chĭá-i) sf chei (chĭéĭ) – (unã cu cljai)

§ cljishutsã (clji-shĭú-tsã) sf cljishutsã (clji-shĭú-tsã) – ma multi turlii di hãlãts njits cu cari s-acatsã perlu di caplu-a muljerlor; cupceauã, cupitsã, ciuprachi, ciuprecã, ceaprachi, ciprachi, cãrfitsã, zavã
{ro: agrafă}
{fr: agrafe}
{en: clasp, hook}
ex: ncljidi-ti la cljishutsã (ciuprachi)

§ ncljiedz (nclji-ĭédzŭ) (mi) vb I ncljiai (nclji-ĭáĭ), ncljiam (nclji-ĭámŭ), ncljiatã (nclji-ĭá-tã), ncljiari/ncljiare (nclji-ĭá-ri) – ãncljid (usha, udãlu, dulapea, etc.) cu cljaea; lj-bag cljaea; ãncljiedz; (fig: ncljiedz = (i) stringu vãrtos, ca cu cleashtili, nclishtedz mãnjli, gura, etc.; (ii) l-duc un lucru pãnã tu bitisitã; bitisescu, burescu, mburescu, axescu, asescu)
{ro: încuia, încleşta (mâinile)}
{fr: fermer à clef, enlacer}
{en: lock, clench (hands)}
ex: ncljiadzã (ncljidi cu cljaea) udãlu; shi ncljie (fig: shi ncljishtã) mãnjli ca di oarã slabã

§ ncljei (ncljĭeĭŭ) (mi) vb I ncljiai (nclji-ĭáĭ), ncljiam (nclji-ĭámŭ), ncljiatã (nclji-ĭá-tã), ncljiari/ncljiare (nclji-ĭá-ri) – (unã cu ncljiedz)
ex: shtii dugramagilu s-li ncljai (fig: s-li bitiseascã lucrili); ncljiarã trei anj (fig: featsirã, ncljisirã trei anj)

§ ncljiat (nclji-ĭátŭ) adg ncljiatã (nclji-ĭá-tã), ncljiats (nclji-ĭátsĭ), ncljiati/ncljiate (nclji-ĭá-ti) – tsi easti ncljis cu cljaea; ãncljiat
{ro: încuiat cu cheia, încleştate (mâinile)}
{fr: fermé à clef, enlacé}
{en: locked, clenched (hands)}

§ ncljiari/ncljiare (nclji-ĭá-ri) sf ncljieri (nclji-ĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu sã ncljidi tsiva cu cljaea; ãncljiari
{ro: încuia, încleşta (mâinile)}
{fr: fermer à clef, enlacer}
{en: lock, clench (hands)}

§ ncljiitoari/ncljiitoare (nclji-i-tŭá-ri) sf ncljiitori (nclji-i-tórĭ) – (unã cu cljai)

§ ãncljiedz (ãn-clji-ĭédzŭ) (mi) vb I ãncljiai (ãn-clji-ĭáĭ), ãncljiam (ãn-clji-ĭámŭ), ãncljiatã (ãn-clji-ĭá-tã), ãncljiari/ãncljiare (ãn-clji-ĭá-ri) – (unã cu ncljiedz)

§ ãncljiat (ãn-clji-ĭátŭ) adg ãncljiatã (ãn-clji-ĭá-tã), ãncljiats (ãn-clji-ĭátsĭ), ãncljiati/ãncljiate (ãn-clji-ĭá-ti) – (unã cu ncljiat)
ex: durearea canda lj-avea ãncljiatã gura (lj-avea bãgatã cljai la gurã; tu scriarea-a noastrã: lj-avea ncljiatã)

§ ãncljiari/ãncljiare (ãn-clji-ĭá-ri) sf ãncljieri (ãn-clji-ĭérĭ) – (unã cu ncljiari)

§ dishcljiedz (dish-clji-ĭédzŭ) (mi) vb I dishcljiai (dish-clji-ĭáĭ), dishcljiam (dish-clji-ĭámŭ), dishcljiatã (dish-clji-ĭá-tã), dishcljiari/dishcljiare (dish-clji-ĭá-ri) – dishcljid cu cljaea (unã ushi, casã, dulapi, un cãtãnar, etc.)
{ro: descuia}
{fr: ouvrir avec une clef}
{en: unlock}
ex: casa nj-u dishcljiash (nj-u dishcljisish cu cljaea), gura nu pots s-nj-u dishcljiedz

§ dishcljiat (dish-clji-ĭátŭ) adg dishcljiatã (dish-clji-ĭá-tã), dishcljiats (dish-clji-ĭátsĭ), dishcljiati/dishcljiate (dish-clji-ĭá-ti) – tsi easti dishcljis cu cljaea
{ro: descuiat}
{fr: ouvert avec une clef}
{en: unlocked}
ex: poarta di la grãdinã eara discljiatã

§ dishcljiari/dishcljiare (dish-clji-ĭá-ri) sf dishcljieri (dish-clji-ĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-dishcljidi tsiva cu cljaea
{ro: acţiunea de a descuia; descuiere}
{fr: action d’ouvrir avec une clef}
{en: action of unlocking}

§ dishcljidzãtoari/dishcljidzãtoare (dish-clji-dzã-tŭá-ri) sf dishcljidzãtori (dish-clji-dzã-torĭ – (unã cu cljai)
ex: chirdui dishcljidzãtoarea (cljaea)

§ dishcljitoari/dishcljitoare (dish-clji-tŭá-ri) sf dishcljitori (dish-clji-tórĭ) – (unã cu cljai)

{ro: acţiunea de a făuri, de a lucra fierul}
{fr: action de forger, de travailler le fer}
{en: action of forging; of working the iron}
ex: nu-nj lo multu la fãvrirea-a unei bravã

§ fãvrusescu (fã-vru-sés-cu) vb IV fãvrusii (fã-vru-síĭ), fãvruseam (fã-vru-seámŭ), fãvrusitã (fã-vru-sí-tã), fãvrusiri/fãvrusire (fã-vru-sí-ri) – (unã cu fãvrescu)

§ fãvrusit (fã-vru-sítŭ) adg fãvrusitã (fã-vru-sí-tã), fãvrusits (fã-vru-sítsĭ), fãvrusiti/fãvrusite (fã-vru-sí-ti) – (unã cu fãvrit)

§ fãvrusiri/fãvrusire (fã-vru-sí-ri) sf fãvrusiri (fã-vru-sírĭ) – (unã cu fãvriri)