DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

bishicã1

bishicã1 (bi-shí-cã) sf bishits (bi-shítsĭ) – umflãturã njicã (ca unã balã, topã) mplinã di vimtu tsi s-fatsi pri fatsa-a apiljei (cãndu hearbi sh-clucuteashti, cãndu fatsi spumi, etc.); umflãtura njicã shi mplinã di dzamã tsi s-fatsi pi chealea-a omlui cãndu s-ardi; mãdular dit truplu-a omlui tsi sh-u-adutsi cu unã pungã mplinã di dzamã i chishat; fãltacã, fultacã, fuscã, pluscutã, cãndilã, tsipur, hãboatã;
(expr:
1: bishicã lai = gãrnuts tsi easi tu gurã, pi budzã, pi chealea di pi trup i di pi fatsã, etc., multi ori cu pronj adunat nãuntru; atsea tsi easi pi truplu-a omlui cãndu lu ntsapã mush-conjlu, tãrtãbiclu i alghina, etc.;
2: ploai cu bishits = ploai multã, canda cadi (da) cu gãleata)
{ro: băşică}
{fr: ampoule, bulle, vessie}
{en: blister, bubble, bladder}
ex: scot bishits tu mãnã; lj-ishirã bishits tu tut truplu; avea n gurã bishicã lai
(expr: gãrnuts cu pronj)

§ bishichedz (bi-shi-chĭédzŭ) vb I bishicai (bi-shi-cái), bishicam (bi-shi-cámŭ), bishicatã (bi-shi-cá-tã), bishica-ri/bishicare (bi-shi-cá-ri) – fac (scot) fultãts (bishits); fultãchedz, bishchedz
{ro: băşica, face (se umple de) băşici}
{fr: produire des ampoules, se couvrir de cloques}
{en: cause blisters, break with blisters}
ex: dupã heavrã lj-si bishicã budza (scoasi bishits pi budzã); mi bishicai tut (feci bishits pristi tut) di urdzãtsli tsi-adunai; lj-bishicã truplu di chiutecã

§ bishic (bi-shícŭ) vb I bishicai (bi-shi-cái), bishicam (bi-shi-cámŭ), bishicatã (bi-shi-cá-tã), bishicari/bishicare (bi-shi-cá-ri) – (unã cu bishichedz)

§ bishicat (bi-shi-cátŭ) adg bishicatã (bi-shi-cá-tã), bishicats (bi-shi-cátsĭ), bishicati/bishicate (bi-shi-cá-ti) – tsi ari faptã bishits; bishcat, fultãcat
{ro: băşicat, umplut de băşici}
{fr: couvert d’ampoules, de cloques}
{en: broken with blisters}
ex: easti tut bishicat (mplin di bishits)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

fultacã

fultacã (ful-tá-cã) sf fultãts (ful-tắtsĭ) – umflãturã mplinã di vimtu tsi s-fatsi pri fatsa-a apiljei cãndu hearbi sh-clucuteashti, icã atumtsea cãndu apa fatsi spumã; umflãturã mplinã di dzamã pi chealea-a omlui cãndu s-ardi; mãdular dit truplu-a omlui tsi sh-u-adutsi cu unã pungã mplinã di dzamã i chishat; fãltacã, fuscã, bishicã, pluscutã, cãndilã, tsipur, hãboatã
{ro: băşică}
{fr: ampou-le, bulle}
{en: blister, bubble}
ex: scosh fultãts tu mãnã

§ fãltacã (fãl-tá-cã) sf fãltãts – (unã cu fultacã)
ex: scoasi fãltãts (bishits) pri trup

§ pluscutã (plús-cu-tã) sf pluscuti/pluscute (plús-cu-ti) – (unã cu fultacã)
ex: pluscutili (bishitsli) arsãrea albi

§ fultãchedz (ful-tã-chĭédzŭ) (mi) vb I fultãcai (ful-tã-cáĭ), fultãcam (ful-tã-cámŭ), fultãcatã (ful-tã-cá-tã), fultãcari/fultãcare (ful-tã-cá-ri) – fac (scot) bishits; bishichedz, bishchedz
{ro: băşica, face (se umple de) băşici}
{fr: produire des ampoules, se couvrir de cloques}
{en: cause blisters, break with blisters}
ex: nji si fultãcã (scosh fultãts la) mãna

§ fultãcat (ful-tã-cátŭ) adg fultãcatã (ful-tã-cá-tã), fultãcats (ful-tã-cátsĭ), fultãcati/fultãcate (ful-tã-cá-ti) – tsi ari faptã fãltãts; bishicat, bishcat
{ro: băşicat, umplut de băşici}
{fr: couvert d’ampoules, de cloques}
{en: broken with blisters}

§ fultãcari/fultãcare (ful-tã-cá-ri) sf fultãcãri (ful-tã-cắrĭ) – atsea tsi pati un cãndu fatsi fãltãts; bishicari, bishcari
{ro: acţiunea de a băşica; băşicare}
{fr: action de produire des ampoules, de se couvrir de cloques}
{en: action of causing blisters, of breaking with blisters}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

scarchin

scarchin (scár-chinŭ) (mi) vb I scãrchinai (scãr-chi-náĭ), scãrchinam (scãr-chi-námŭ), scãrchinatã (scãr-chi-ná-tã), scãr-chinari/scãrchinare (scãr-chi-ná-ri) – mi frec cu dzeadzitli (unglja, vãrã lemnu, etc.) tu loclu iu aduchescu cã mi mãcã chealea (gãrnutslu, arana cu zgaibã, etc.); zgãir, zgrãm;
(expr:
1: mi scarchin n cap = stau sh-mi minduescu cã nu-aduchescu tsi s-fatsi, tsi sã zburashti, etc.;
2: xenlu ti scarchinã iu nu ti mãcã = xenlu nu shtii ghini tsi ti doari sh-poati s-ti-agiutã aclo iu nu-ai tini ananghi;
3: cum ti scarchinj cu-a ta mãnã, nu ti scarchinã vãrnã = xenlu nu-ts fatsi lucrili cum li vrei tini; mash tini pots s-li fats cum vrei)
{ro: (se) scărpina}
{fr: (se) gratter}
{en: scratch}
ex: shi scarchinã arana di pi trup; shi scãrchinã caplu sh-nu shtia tsi s-dzãcã; sã scarchinã n cap; si scãrchinã dupã cap; arãnjoslu, s-nu si scarchinã (zgrãmã), va s-freacã; tsi ai di ti scarchinj (zgrãnj) tut chirolu?; nu-l lja somnul pãnã s-nu-l scarchinã cariva pi cicioari;

§ scãrchinat (scãr-chi-nátŭ) adg scãrchinatã (scãr-chi-ná-tã), scãrchinats (scãr-chi-nátsĭ), scãrchinati/scãrchinate (scãr-chi-ná-ti) – (omlu) tsi s-ari fricatã tu loclu iu-l mãca chealea; (chealea, gãrnutslu, etc.) tsi easti zgrãmat (fricat) tu loclu iu omlu aducheashti cã-l mãcã; zgrãmat, zgãirat
{ro: scărpinat}
{fr: gratté}
{en: scratched}

§ scãrchinari/scãrchinare (scãr-chi-ná-ri) sf scãrchinãri (scãr-chi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu omlu si scarchinã; zgrãmari, zgãirari, scãrchinãturã
{ro: acţiunea de a (se) scărpina; scărpinare}
{fr: action de (se) gratter}
{en: action of scratching}
ex: di scãrchinari-lj si featsirã bishits

§ scãrchinãturã (scãr-chi-nã-tú-rã) sf scãrchinãturi (scãr-chi-nã-túrĭ) – loclu (chealea, arana, gãrnutslu, etc.) iu s-ari scãrchinatã omlu; atsea tsi fatsi omlu cãndu si scarchinã; scãrchinari, zgrãmari, zgãirari; zgrãmãturã
{ro: scărpinătură}
{fr: égratinure}
{en: scratch}
ex: di scãrchinãturã (scãrchinari) lj-s-ari bishicatã chealea

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

urdzãcã

urdzãcã (ur-dzắ-cã) sf urdzãts (ur-dzắtsĭ) – agru-earbã (jumearã) tsi creashti prit locuri grasi (cu multi cuprii, bãlidz, etc.), tsi ari pri trup sh-pri frãndzã schinj tsi ntsapã multu, cãndu da di chealea-a omlui (u-arushashti chealea shi-lj scoati bishits) sh-cari, primuveara, cãndu easti tinirã shi crehtã, s-adunã trã mãcãruri sh-piti, icã s-usucã (shi s-fatsi “uscati”) trã mãcari earna; urticã; urdzicã; (fig:
1: urdzãcã (adg invar) = om arãu, muljari arauã; expr:
2: criscurã urdzãtsli? s-acupiri cupria = zbor tsi s-dzãtsi cãndu faptili uruti suntu-acupiriti cu fapti mushati)
{ro: urzică}
{fr: ortie}
{en: nettle}
ex: di agiun mãts sh-urdzãts; mãncãm urdzãts astãdz; mi-arãseashti pita di urdzãts uscati; yini dzua-alantã nã moashi s-adunã urdzãts, ti vãrnã pitã; li-amistica cu urdzãts shi fãtsea nã pãni; l-bãtu cu urdzãca; cu zborlu ahãt dultsi sh-ashtirnat, sh-u scoasi dit urdzãts

§ urticã (ur-tí-cã) sf urtitsi/urtitse (ur-tí-tsi) – (unã cu urdzãcã)

§ urdzicã (ur-dzí-cã) sf urdzits (ur-dzítsĭ) – (unã cu urdzãcã)
ex: easti urdzicã (fig: arauã) feata-aestã

§ urdzãcami/urdzãcame (ur-dzã-cá-mi) sf urdzãcãnj (ur-dzã-cắnjĭ) – multimi di urdzãts, loc mplin di urdzãtsi; urdzicami
{ro: urzicar}
{fr: nombre d’orties; lieu couvert d’orties}
{en: multitude of nettles; place covered by nettles}

§ ur-dzicami/urdzicame (ur-dzi-cá-mi) sf urdzicãnj (ur-dzi-cắnjĭ) – (unã cu urdzãcami)

§ urdzãcoanji/urdzãcoanje (ur-dzã-cŭá-nji) sf urdzãconj (ur-dzã-cónjĭ) – pitã di urdzãts
{ro: plăcintă de urzici}
{fr: galette faite avec des orties}
{en: Aromanian nettle pie}

§ urdzãc (ur-dzắcŭ) (mi) vb I urdzãcai (ur-dzã-cáĭ), urdzãcam (ur-dzã-cámŭ), urdzãcatã (ur-dzã-cá-tã), urdzãca-ri/urdzãcare (ur-dzã-cá-ri) – dau cu urdzãcã di cariva; nji s-arushashti chealea sh-fac bishits tu itsi parti di trup (mãnã, fatsã, etc.), cu cari ded di urdzãts; (mi) bishichedz di urdzãcã; urdzic

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn