(expr: s-nu ts-plãscãneascã ndauã pliscuti), minti nu va nvets; adunats-vã mintea cu voi
(expr: isihãsits); s-nj-adun oasili cu mini
(expr: s-mor shi s-isihãsescu); bãgã si sh-adunã suflitlu
(expr: si suschirã); s-plãngã shi sã-sh adunã suflitlu
(expr: s-plãngã shi si suschirã); di dor suflitlu sh-adunã
(expr: suschirã); u-avea adunatã tutã tu fuljinã
(expr: u-avea mãcatã, ascãpitatã tutã tu stumahi)

§ adunat (a-du-nátŭ) adg adunatã (a-du-ná-tã), adunats (a-du-nátsĭ), adunati/adunate (a-du-ná-ti) – tsi s-dutsi (easti dus, adus) tra s-hibã deadun cu altsã ca el; silixit, pitricut, andãmusit, etc.
{ro: adunat, acompaniat, întâlnit, reunit, etc.}
{fr: amassé, assemblé, accompagné, rencontré, etc.}
{en: gathered, assembled, met, united, etc.}

§ anat (a-nátŭ) adg anatã (a-ná-tã), anats (a-nátsĭ), anati/anate (a-ná-ti) – (unã cu adunat)
ex: cã sunt gionjlji tuts anats; ininj di har anati stog

§ adunari1/adunare (a-du-ná-ri) sf adunãri (a-du-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-adunã; silixiri, pitritseari, andãmusiri, etc.
{ro: acţiunea de a aduna, de a acom-pania, de a întâlni, etc.; adunare, acompaniare, întâlnire, reunire, plecare, culegere, etc.}
{fr: action de ramasser, d’assembler, d’accompagner, de rencontrer, etc.}
{en: action of gathering, of assembling, of meeting, of uniting, etc.}

§ adunari2/adunare (a-du-ná-ri) sf adunãri (a-du-nắrĭ) – ceatã di oaminj cu idyili intiresi adunats tu idyiul loc (tra sã zburascã, s-facã gimbushi, s-facã chefi deadun, s-lja unã apofasi, etc.); andamusi, andãmusiri, cum-shonji, adunãturã, sobor, sutsãlji, parei, gimbusi, ceatã
{ro: adunare, reuniune, sindrofie}
{fr: réunion, compagnie, soirée, assemblée}
{en: reunion, company, party, assembly}

§ ana-ri/anare (a-ná-ri) sf anãri (a-nắrĭ) – (unã cu adunari1 shi adunari2)
ex: iu furlji sh-au anari (andamusi, adunari)

§ adunãtor (a-du-nã-tórŭ) adg adunãtoari/adunãtoare (a-du-nã-tŭá-ri), adunãtori (a-du-nã-tórĭ), adunãtoari/adunãtoare (a-du-nã-tŭá-ri) – tsi-adunã (silixeashti, culeadzi, etc.) tsiva; cari nu-aspardzi paradzlji ma-lj tsãni adunats; mazã
{ro: adunător, acom-paniator, etc.}
{fr: qui amasse (assemble, accompagne, rencontre, etc.), économe}
{en: who gathers (assembles, meets, etc.)}
ex: cochilu-aestu nu-i ca-alantsã, easti adunãtor (lj-adunã paradzlji)

§ adunãturã (a-du-nã-tú-rã) sf adunãturi (a-du-nã-túrĭ) – lucrili adunati; adunari
{ro: adunătură}
{fr: assemblage, rencontre, cueillette}
{en: collection, assembly, meeting, etc.}

§ adunã-vimtu (a-du-nã-vím-tu) invar – un tsi sh-treatsi chirolu fãrã s-facã tsiva, vagabondu
{ro: gură-cască}
{fr: musard, gobe-mouche}
{en: idler, dawdler}

§ apreadun (a-prea-dúnŭ) (mi) vb I apreadunai (a-prea-du-náĭ), apreadunam (a-prea-du-námŭ), apreadunatã (a-prea-du-ná-tã), apreadunari/apreadunare (a-prea-du-ná-ri) –
1: lu-adun un lucru tra s-lu shcurtedz (s-lu fac ma njic); sinuripsescu, shcurtedz, njicshuredz;
2: l-fac s-agãrshascã inatea tsi nj-u poartã; mbunedz;
3: lj-dau apanghiu, l-mutrescu, lj-adun gailelu, aprochi
{ro: restrânge, scurta, micşora; împăca; găzdui, primi, etc.}
{fr: (se) borner, (se) limiter, (se) restreindre; (se) réconcillier; soigner, abriter, accueillir}
{en: limit, shorten; take care of}
ex: apreadunã-ti (agiundzi); apreadunã-ti la grairi (shcurteadzã grairli, astãmãtsea, agiundzi cãt zburãsh); oara s-avea apreadunatã (avea tricutã, s-avea shcurtatã); pri-atselj ficiori cum s-lj-apreadun (s-lji mbun)?; njelu-aestu apreadunats-lu (apãrats-lu, mutrits-lu); ãlj pricãdzu a aushlui s-u-apreadunã (s-u-aproachi) n casã; lji si featsi njilã shi u-apreadunã (u lo, u-adunã n casã, u apãnghiusi); di nu-avea iu sã s-apreadunã, yini la aushlu shi-lj pri-cadi; lu-apreadunai la mini; apreadunã-ti (scurteadz-u, astãmãtsea-u), nu ts-aspardzi gura

§ apreadunat (a-prea-du-nátŭ) adg apreadunatã (a-prea-du-ná-tã), apreadunats (a-prea-du-nátsĭ), apreadunati/apreadunate (a-prea-du-ná-ti) – tsi s-ari shcurtatã i njicshuratã; tsi lj-ari tricutã inatea tsi u-avea; tsi sh-ari aflatã apanghiu iuva; sinuripsit, shcurtat, njicshurat, mbunat, apãn-ghiusit, mutrit, aprucheat
{ro: restrâns, scurtat, micşorat, împăcat, găzduit, primit}
{fr: borné, limité, restreint, soigné, accueilli, pelotoné, blotti}
{en: limited, shortened, taken care of}
ex: tãtsea shi shidea apreadunat (adunat stog); shidea apreadunat shi ntuni-cos

§ apreadunari/apreadunare (a-prea-du-ná-ri) sf aprea-dunãri (a-prea-du-nắrĭ) – atsea tsi fatsi un cari apreadunã; sinurip-siri, shcurtari, njicshurari, mbunari, apãnghiusiri, mutriri, apru-cheari
{ro: acţiunea de a restrânge, de a scurta, de a micşora; de a împăca; de a găzdui, de a primi, etc.; restrângere, scurtare, micşorare, împăcare, găzduire, primire}
{fr: action de se borner, de limiter, de restreindre, de réconcillier, de soigner, d’accueillir}
{en: action of limiting, of shortening, of taking care of}

§ aprea-dunãturã (a-prea-du-nã-tú-rã) sf apreadunãturi (a-prea-du-nã-túrĭ) – mãrdziniri, shcurtari, etc.
{ro: limitare, etc.}
{fr: réstriction, etc.}
{en: limitation, etc.}

§ preadun (prea-dúnŭ) (mi) vb I preadunai (prea-du-náĭ), preadunam (prea-du-námŭ), preadunatã (prea-du-ná-tã), preadunari/preadunare (prea-du-ná-ri) – (unã cu apreadun)

§ preadunat (prea-du-nátŭ) adg preadunatã (prea-du-ná-tã), preadunats (prea-du-nátsĭ), preadunati/preadunate (prea-du-ná-ti) – (unã cu apreadunat)

§ preadunari/prea-dunare (prea-du-ná-ri) sf preadunãri (prea-du-nắrĭ) – (unã cu apreadunari)

§ preadunãturã (prea-du-nã-tú-rã) sf preadu-nãturi (prea-du-nã-túrĭ) – (unã cu apreadunãturã)

(expr: dzãnili) trei; agudit di albi
(expr: dzãni); trã Stã-Vinjiri va ishim tu albi
(expr: stranji albi); ishii cu fatsa albã
(expr: fãrã stepsu)

§ albat (al-bátŭ) adg albatã (al-bá-tã), albats (al-bátsĭ), albati/albate (al-bá-ti) – (unã cu albu)
ex: cari-i ma albatã (albã)?

§ albeatsã (al-beá-tsã) sf albets (al-bétsĭ) –
1: harea tsi fatsi lucrul tra s-hibã albu; algheatsã;
2: partea albã tsi s-mãcã di nãuntrul a oului; albush;
3: bueaua (pulbirea, pudra) albã tsi sh-u bagã muljerli pri fatsã tra s-aspunã ma mushati
{ro: albeaţă; albuşul de ou; fard alb}
{fr: blancheur; blanc d’oeuf; fard blanc}
{en: whiteness; egg-white; white make-up}
ex: albeatsa-a ocljului; lu agru-brui, cu albetsli (albetsli a ocljilor); oulu ari croc (partea galbinã) shi albeatsã (partea albã); sh-deadi cu albetsuri (pudrã albã di fatsã); sh-bãgã albeatsã pri fatsã; albeatsa (albushlu) di ou nu mi-ariseashti

§ algheatsã (al-ghĭá-tsã) sf alghets (al-ghĭétsĭ) – (unã cu albeatsã)
ex: algheatsa-a neauãljei; s-nu mi schinã pisti fatsã cã-nj lja algheatsa sh-arushatsa

§ albush1 (al-búshĭŭ) sn albushi/albushe (al-bú-shi) shi albushuri (al-bú-shĭurĭ) – partea albã tsi s-mãcã di nãuntrul a oului; albeatsã
{ro: albuşul de ou}
{fr: blanc d’oeuf}
{en: egg-white}

§ alber (al-bérŭ) adg alberã (al-bé-rã), alberi (al-bérĭ), alberi/albere (al-bé-ri) – cu perlji tsi da ca pi galbin; arus, rus, albush
{ro: blond}
{fr: blond}
{en: blond}
ex: feata-atsea alberã (arusã); era cu perlu-alber

§ albush2 (al-búshĭŭ) adg albushi/albushe (al-bú-shi), albush (al-búshĭ), albushi/albushe (al-bú-shi) – (unã cu alber)

§ alburiu (al-bu-ríŭ) adg alburii (al-bu-rí-i), alburii (al-bu-ríĭ), alburii (al-bu-ríĭ) – unã hromã tsi da ca pi albã-sivã tsi sh-u-adutsi niheamã cu hroma-a cinushiljei i a pljumbului
{ro: alburiu}
{fr: blanchâtre}
{en: whitish}
ex: tserlu easti alburiu (tsi da ca pi albu-siv)

§ alghescu (al-ghĭés-cu) vb IV alghii (al-ghíĭ), algheam (al-ghĭámŭ), alghitã (al-ghí-tã), alghiri/alghire (al-ghí-ri) – fac un lucru tra s-hibã albu; buisescu un lucru tu albu; mi ved albu; (fig:
1: alghescu = (i) mi fac hãrios; (ii) aspel stranjili sh-li fac curati (albi); (iii) nj-si fac perlji alghi, aushescu; (iv) algheashti = apirã, creapã dzua; (v) algheashti = s-alãnceashti di diparti; expr:
2: nj-alghescu ocljilj (di foami) = nu mata pot s-aravdu;
3: nj-alghescu perlji = aushescu;
4: nj-algheashti fatsa = mi fac om tinjisit;
5: alghii noaptea; avui nã noapti albã = avui nã noapti nidurnjitã; nu durnjii tutã noaptea;
6: mi-alghish ca ocljul ali gai = mi prucupsish)
{ro: albi}
{fr: blanchir}
{en: whiten}
ex: vedz tu munti iu algheashti (iu s-veadi albã) atsea bãrtsiri?; algheashti (fig: s-alãnceashti di diparti) unã hoarã aclo largu; pãn iu neurli alghescu; pãnã s-algheascã (fig: s-aushascã) bãrbat-nju; alghii (fig: aushii) pãnã s-ti nvets; cãndu lihoana s-dutsea tu vãrã casã cu natlu n bratsã, nicuchira-a atsiljei casã lu-alghea (fig: lu nvishtea) cu lãnã albã, tra s-aushascã; s-duc s-algheascã (fig: s-aspealã stranji) la izvur; s-algheshti (fig: s-ausheshti ghini, s-bãnedz hãrioasã), hilja-a mea; s-bãneadzã pãnã s-algheascã (fig: pãnã s-aushascã, pãnã va-lj si facã perlji alghi); ca Elimbul s-algheshti (fig: s-ausheshti); ninga nu alghi (fig: nu-apiri), easti noapti; sculats-vã, cã alghi (fig: apiri) nafoarã; alghi (fig: apiri) di nghios; nj-alghirã ocljilj di foami (acats pãndzinã la oclji di foami; escu multu-agiun); cãndu va ts-algheascã ocljilj di foami
(expr: cãndu nu va mata pots s-aravdzã di-agiun tsi eshti); trã nãsh nj-alghescu ocljilj
(expr: nu mata pot di dorlu-a lor)

§ alghit (al-ghítŭ) adg alghitã (al-ghí-tã), alghits (al-ghítsĭ), alghiti/alghite (al-ghí-ti) – tsi easti faptu tra s-aspunã albu; tsi easti hãrios; tsi-ari aushitã; tsi ari apiritã
{ro: albit}
{fr: blanchi, vieilli}
{en: whitened, who became old}
ex: easti multu-alghit (fig: multu-aushit)

§ alghiri/alghire (al-ghí-ri) sf alghiri (al-ghírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu algheashti tsiva, etc.
{ro: acţiunea de a albi}
{fr: action de blanchir}
{en: action of whitening}

§ alghiturã (al-ghi-tú-rã) sf alghituri (al-ghi-túrĭ) – un stranj (cãmeashi, sindoni, etc.) tsi s-aspealã; aushatic
{ro: albitură}
{fr: blanchissure}
{en: washing}

{en: action of supporting (sustaining)}

§ aradzãm2 (a-rá-dzãmŭ) (mi) vb I arãdzãmai (a-rã-dzã-máĭ), arãdzãmam (a-rã-dzã-mámŭ), arãdzã-matã (a-rã-dzã-má-tã), arãdzãmari/arãdzãmare (a-rã-dzã-má-ri) – (unã cu aradzim2)
ex: aradzãm umbrela di mur; aradzãmi-ti di cohi; mi aradzãm pi cãpitãnj; s-aradzãmã pi lalã-su

§ arãdzãmat (a-rã-dzã-mátŭ) adg arãdzãmatã (a-rã-dzã-má-tã), arãdzãmats (a-rã-dzã-mátsĭ), arãdzãmati/arãdzãmate (a-rã-dzã-má-ti) – (unã cu arãdzimat)
ex: aush arãdzãmat di unã cheatrã

§ arãdzãma-ri/arãdzãmare (a-rã-dzã-má-ri) sf arãdzãmãri (a-rã-dzã-mắrĭ) – (unã cu arãdzimari)

§ razãm2 (rá-zãmŭ) (mi) vb I rãzãmai (rã-zã-máĭ), rãzãmam (rã-zã-mámŭ), rãzãmatã (rã-zã-má-tã), rãzãma-ri/rãzãmare (rã-zã-má-ri) – (unã cu aradzim2)
ex: s-rãdzãmã di mur ta s-nu cadã

§ rãzãmat (rã-zã-mátŭ) adg rãzãmatã (rã-zã-má-tã), rãzãmats (rã-zã-mátsĭ), rãzãmati/rãzãmate (rã-zã-má-ti) – (unã cu arãdzimat)

§ rãzãmari/rãzãmare (rã-zã-má-ri) sf rãzãmãri (rã-zã-mắrĭ) – (unã cu arãdzimari)

{fr: reposé, tranquillisé}
{en: rested, calmed down}
ex: armãnlu tu muntsã easti ca amarea arihãtipsitã (isihãsitã, isihã)

§ arihãtipsiri/arihãtip-sire (a-ri-hã-tip-sí-ri) sf arihãtipsiri (a-ri-hã-tip-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva i tsiva arihãtipseashti; isihãsiri, irinipsiri, discurmari, dizvursiri, dispustusiri, apãnghisiri, arãpãsari, arãpã-siri, aripãsari, arupãsari, rãpãsari, rupusari, ripãsari; arãpas, aripas, arupas, rãpas, ripas, rupas {acţiunea de a (se) odihni, de a (se) linişti; repauzare; odihnă}
{fr: action de (se) reposer, de (se) tranquilliser; repos}
{en: action of resting, of calming down; rest}

§ arãhãtipsescu (a-rã-hã-tip-sés-cu) (mi) vb IV arãhãtipsii (a-rã-hã-tip-síĭ), arãhãtipseam (a-rã-hã-tip-seámŭ), arãhãtipsitã (a-rã-hã-tip-sí-tã), arãhãtipsiri/arãhãtipsire (a-rã-hã-tip-sí-ri) – (unã cu arihãtipsescu)

§ arãhãtipsit (a-rã-hã-tip-sítŭ) adg arãhãtipsitã (a-rã-hã-tip-sí-tã), arãhãtipsits (a-rã-hã-tip-sítsĭ), arãhãtipsi-ti/arãhãtipsite (a-rã-hã-tip-sí-ti) – (unã cu arihãtipsit)

§ arãhãtipsiri/arãhãtipsire (a-rã-hã-tip-sí-ri) sf arãhãtipsiri (a-rã-hã-tip-sírĭ) – (unã cu arihãtipsiri)

§ arihãtlã-chi/arihãtlãche (a-ri-hãt-lắ-chi) sf arihãtlãchi (a-ri-hãt-lắchĭ) – (unã cu arihati)

§ arihãtos (a-ri-hã-tósŭ) adg arihãtoasã (a-ri-hã-tŭá-sã), arihãtosh (a-ri-hã-tóshĭ), arihãtoasi/arihãtoase (a-ri-hã-tŭá-si) – (lucru) tsi da arihati (tsi isihãseashti, tsi dizvurseashti, etc.)
{ro: liniştitor}
{fr: tranquillisant}
{en: tranquillising, soothing}
ex: locuri arihãtoasi (tu cari omlu sh-aflã arihati, tsi isihãsescu)

(expr: s-u bagã tu ashtirnut, s-u-ambairã)

§ arushinat (a-ru-shi-nátŭ) adg arushinatã (a-ru-shi-ná-tã), arushinats (a-ru-shi-nátsĭ), arushinati/arushinate (a-ru-shi-ná-ti) – tsi s-featsi di-arushini; tsi aducheashti cã lj-easti arshini di-un lucru; arushunat, rushunat, arushnat, arshinat
{ro: ruşinat, făcut de ruşine}
{fr: rendu honteux, déshonoré}
{en: feel ashamed, make somebody to feel ashamed, disgraced}
ex: armasi ca ghiftu mbitat, arushinat; s-turnã acasã arushinat, di lu ngrupã loclu

§ arushinari/arushinare (a-ru-shi-ná-ri) sf arushinãri (a-ru-shi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-fatsi di-arushini; arushunari, rushunari, arushnari, arshinari
{ro: acţiunea de a (se) ruşina, ru-şinare, dezonorare}
{fr: action d’avoir honte, de rendre honteux, de déshonorer; honte}
{en: action of feeling ashamed, of making somebody to feel ashamed, of dishonoring, of disgracing; shame}

§ nearushinat (nea-ru-shi-nátŭ) adg nearushinatã (nea-ru-shi-ná-tã), nearushinats (nea-ru-shi-nátsĭ), nearushinati/nearushinate (nea-ru-shi-ná-ti) – tsi nu easti arushinat, tsi nu-ari arshini, abrashcu, abrash, arsiz
{ro: neruşinat, obraznic}
{fr: effronté, impertinent}
{en: impertinent}
ex: s-lja apãrarea a nearushinatslor

§ nearushinari/nearushinare (nea-ru-shi-ná-ri) sf nearu-shinãri (nea-ru-shi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu s-arushineadzã; harea tsi u-ari atsel tsi easti fãrã arshini (tsi easti abrashcu, arsiz)
{ro: acţiunea de a nu (se) ruşina; neruşinare, obrăznicie}
{fr: action de ne pas avoir honte, de ne pas rendre honteux, de ne pas déshonorer; effronterie}
{en: action of not feeling ashamed, of not making somebody to feel ashamed; shame-lessness, insolence, impertinence}

§ rushinedz (ru-shi-nédzŭ) (mi) vb I rushinai (ru-shi-náĭ), rushinam (ru-shi-námŭ), rushinatã (ru-shi-ná-tã), rushinari/rushinare (ru-shi-ná-ri) – (unã cu arushinedz)
ex: l-rushinash cu zboarãli-a tali; mi rushinã tora tu aushatic

§ rushinat (ru-shi-nátŭ) adg rushinatã (ru-shi-ná-tã), rushinats (ru-shi-nátsĭ), rushinati/rushinate (ru-shi-ná-ti) – (unã cu arushinat)

§ rushinari/rushinare (ru-shi-ná-ri) sf rushi-nãri (ru-shi-nắrĭ) – (unã cu arushinari)

§ arushunedz (a-ru-shĭu-nédzŭ) (mi) vb I arushunai (a-ru-shĭu-náĭ), arushunam (a-ru-shĭu-námŭ), arushunatã (a-ru-shĭu-ná-tã), arushunari/arushunare (a-ru-shĭu-ná-ri) – (unã cu arushinedz)

§ arushunat (a-ru-shĭu-nátŭ) adg arushunatã (a-ru-shĭu-ná-tã), arushunats (a-ru-shĭu-nátsĭ), arushunati/arushunate (a-ru-shĭu-ná-ti) – (unã cu arushinat)

§ arushunari/arushunare (a-ru-shĭu-ná-ri) sf arushunãri (a-ru-shĭu-nắrĭ) – (unã cu arushinari)

§ rushunedz (ru-shĭu-nédzŭ) (mi) vb I rushunai (ru-shĭu-náĭ), rushunam (ru-shĭu-námŭ), rushunatã (ru-shĭu-ná-tã), rushunari/rushunare (ru-shĭu-ná-ri) – (unã cu arushinedz)

§ rushunat (ru-shĭu-nátŭ) adg rushunatã (ru-shĭu-ná-tã), rushunats (ru-shĭu-nátsĭ), rushuna-ti/rushunate (ru-shĭu-ná-ti) – (unã cu arushinat)

§ rushuna-ri/rushunare (ru-shĭu-ná-ri) sf rushunãri (ru-shĭu-nắrĭ) – (unã cu arushinari)

§ arushnedz (a-rush-nédzŭ) (mi) vb I arushnai (a-rush-náĭ), arushnam (a-rush-námŭ), arushnatã (a-rush-ná-tã), arushnari/arushnare (a-rush-ná-ri) – (unã cu arushinedz)
ex: cã taha lu-arushnã pri nindriptati; s-nu lu-arushneadzã tehnea; s-nu s-arushneadzã ntrã oaspits; vru s-u-arushneadzã
(expr: s-u bagã tu-ashtirnut) ma nu putu

§ arushnat (a-rush-nátŭ) adg arushnatã (a-rush-ná-tã), arushnats (a-rush-nátsĭ), arushnati/arushnate (a-rush-ná-ti) – (unã cu arushinat)

§ arushnari/arushnare (a-rush-ná-ri) sf arushnãri (a-rush-nắrĭ) – (unã cu arushinari)

§ arshinedz (ar-shi-nédzŭ) (mi) vb I arshinai (ar-shi-náĭ), arshi-nam (ar-shi-námŭ), arshinatã (ar-shi-ná-tã), arshinari/arshinare (ar-shi-ná-ri) – (unã cu arushinedz)
ex: lu arshinarã tu migilizi; u-arshinarã
(expr: u-ambãirarã, u ncãlicarã, u nitinjisirã) la izvur

§ arshinat (ar-shi-nátŭ) adg arshinatã (ar-shi-ná-tã), arshinats (ar-shi-nátsĭ), arshinati/arshinate (ar-shi-ná-ti) – (unã cu arushinat)
ex: armasi arshinatã tutã eta

§ arshinari/arshinare (ar-shi-ná-ri) sf arshinãri (ar-shi-nắrĭ) – (unã cu arushinari)

§ arushinos (a-ru-shi-nósŭ) adg arushinoasã (a-ru-shi-nŭá-sã), arushinosh (a-ru-shi-nóshĭ), arushinoasi/arushinoase (a-ru-shi-nŭá-si) – lucru di cari s-arushineadzã lumea; tsi s-arushineadzã lishor; tsi arushdi-seashti (andirseashti) lishor; arushunos, arushnos, arshinos
{ro: ruşinos; timide}
{fr: honteux, pudique, timide}
{en: shameful, bashful, disgraceful}
ex: arushinoasã, di oarã-oarã sh-arca mutrita pi gioni

§ nearushinos (nea-ru-shi-nósŭ) adg nearushinoasã (nea-ru-shi-nŭá-sã), nearushinosh (nea-ru-shi-nóshĭ) adg nearu-shinoasi/nearushinoase (nea-ru-shi-nŭá-si) – tsi nu easti arushinos; tsi nu-ari arshini, tsi easti fãrã arshini, abrashcu, abrash, arsiz
{ro: neruşinat}
{fr: sans pudeur, qui n’est pas honteux}
{en: impudent, insolent}

§ rushinos (ru-shi-nósŭ) adg rushinoasã (ru-shi-nŭá-sã), rushinosh (ru-shi-nóshĭ), rushinoa-si/rushinoase (ru-shi-nŭá-si) – (unã cu arushinos)
ex: di rushinoasã tsi easti, ocljilj nu lj-analtsã tra s-mutreascã

§ niru-shinos (ni-ru-shi-nósŭ) adg nirushinoasã (ni-ru-shi-nŭá-sã), nirushinosh (ni-ru-shi-nóshĭ) adg nirushinoasi/nirushinoase (ni-ru-shi-nŭá-si) – (unã cu nearushinos)

§ arushnos (a-rush-nósŭ) adg arushnoasã (a-rush-nŭá-sã), arushnosh (a-rush-nóshĭ), arushnoasi/arushnoase (a-rush-nŭá-si) – (unã cu arushinos)
ex: arushnos ca nveastã noauã; dictonlu-a arushnoasiljei: tradzi-mi, lalo, shi as (alasã) s-plãngu; fuga-i arushnoasã, ma-i sãnã-toasã

§ arushunos (a-ru-shĭu-nósŭ) adg arushunoasã (a-ru-shĭu-nŭá-sã), arushunosh (a-ru-shĭu-nóshĭ), arushunoasi/arushunoase (a-ru-shĭu-nŭá-si) – (unã cu arushinos)

§ arshinos (ar-shi-nósŭ) adg arshinoasã (ar-shi-nŭá-sã), arshinosh (ar-shi-nóshĭ), arshinoasi/arshinoase (ar-shi-nŭá-si) – (unã cu arushinos)
ex: feata-aestã easti multu-arshinoasã

§ umbrã (úm-brã) sf um-bri/umbre (úm-bri) – (unã cu aumbrã)
ex: sta sum umbrã, tu avrã; lj-ishi nã umbrã (fig: un stifã, nã fandazmã) n cali shi-lj dzãsi: yinu dupã mini, shi-l dusi tu-ayinji; ninti di Rusalii, umbrili (fig: fandazmili, stiheadzlji) s-priimnã pisti loc; s-acatsã di mini ca umbra
(expr: nu mi-alasã dip singur)

§ aumbratã (a-um-brátã) sf aumbrãts (a-um-brắtsĭ) shi aumbrati/aumbrate (a-um-brá-ti) – apanghiu faptu di virdeatsã (alumãchi, arburi, etc.) tr-aumbrã; loc iu omlu poati sã-sh aflã arihatea tu-aumbrã; loc aumbros; umbratã
{ro: umbrar}
{fr: ombrage, abri de verdure}
{en: shady place, shelter}
ex: cum shidea nã dzuã sum aumbratã (loc cu-aumbrã); tu-aumbratã sã-nj mi bag; sum aumbrata-a unui nuc (aumbra-adratã di-un nuc); pãdzli cu aumbrati (locuri cu-aumbri); s-apusirã tu-aumbratã, si-lj coacã un somnu

§ umbratã (um-brátã) sf um-brãts (um-brắtsĭ) shi umbrati/umbrate (um-brá-ti) – (unã cu aum-bratã)
ex: tu umbrata-a plailui veardi; umbrãtsli a muntsãlor

§ aumbros (a-um-brósŭ) adg aumbroasã (a-um-brŭá-sã), aumbrosh (a-um-bróshĭ), aumbroasi/aumbroase (a-um-brŭá-si) – tsi easti cu multã aumbrã; tsi fatsi multã aumbrã; umbros, ntunicos, scutidos (fig: aumbros = (i) mãyipsit; (ii) slab, slãghit, traptu la fatsã; (iii) arãu, afurisit, blãstimat, mplin di drats)
{ro: umbros}
{fr: ombreux; ensorcelé; maigri; abominable}
{en: shady; bewitched; lean, thin; loathsome}
ex: un arburi stufos, aumbros s-tindea pri fãntãnã; tu-aumbroasa (ntunicata) aripidinã; pãduri greali sh-aumbroasi (cu-aumbrã multã, ntunicati); agiumsi s-hibã aumbroasã (aumbratã, fig: mãyipsitã); nutslji suntu aumbrosh (nutslji fac multã aumbrã, icã fig: nutslji suntu mãyipsits); nj-pãru multu aumbros (fig: slab, traptu la fatsã); om aumbros (fig: tu cari intrarã demunjlji)

§ umbros (um-brósŭ) adg umbroasã (um-brŭá-sã), umbrosh (um-bróshĭ), umbroasi/umbroase (um-brŭá-si) – (unã cu aumbros)
ex: shidzum tu-un loc umbros pi budza-a unui izvur di mãcãm pãni

§ aumbredz (a-um-brédzŭ) (mi) vb I aumbrai (a-um-bráĭ), aumbram (a-um-brámŭ), aumbratã (a-um-brá-tã), aumbrari/aumbrare (a-um-brá-ri) – stau (mi discurmu, isihãsescu) tu-aumbrã; fac aumbrã; umbredz, aumbrescu, umbrescu, aumbrãscu (fig: aumbredz = (i) mãyipsescu, fac mãyi, ãnj si fac mãyi; (ii) slãghescu, mi trag la fatsã)
{ro: adumbri; fermeca; slăbi}
{fr: ombrager; ensorceler; maigrir}
{en: shade, protect against the sun; bewitch; grow thin}
ex: tu vãcãreadzã, iu s-aumbra (shidea tu-aumbrã) sh-alantsã boi; ficiorlu da nãpoi, va lu-aumbrarã (fig: va-lj featsirã mãyi) mãratlu; lu-aumbrarã (fig: l-mãyipsirã) sh-lu scularã albili nsus; ti-aumbrash (fig: ti trapsish, slãghish) multu tu fatsã

§ aumbrat (a-um-brátŭ) adg aumbratã (a-um-brá-tã), aumbrats (a-um-brátsĭ), aumbrati/aumbrate (a-um-brá-ti) – tsi shadi (s-aflã) tu-aumbrã; tsi easti ntunicat; umbrat, aumbrit, umbrit, aumbrãt; (fig:
1: aumbrat = cãlcat di fandazmi, mãyipsit, cicãrdisit;
2: (fatsa) aumbratã = (i) (fatsa, vidzuta) mushatã, cu hari; (ii) slãghit, traptu tu fatsã)
{ro: umbrit, cu faţa graţioasă; vrăjit, slăbit}
{fr: ombragé, ombré; foulé par une fantôme; ensorcelé; maigri}
{en: shaded, shady, with a gracious appearance; visited by spirits; under a spell; grown thin}
ex: tu plai easti unã fãntãnã aumbratã (tsi s-aflã tu-aumbrã); pit vulodzli aumbrati (cu multã aumbrã, icã, fig: cãlcati di fandazmi); feata aestã ari fatsa aumbratã (fig: cu hari); tu yis s-vidzu aumbrat (fig: cãlcat di-unã fandazmã); imnji ca gãljina, aumbratã (fig: mãyipsitã); oaminj aumbrats (fig: mãyipsits, cicãrdisits) ca tini

§ aumbrari/aumbrare (a-um-brá-ri) sf aumbrãri (a-um-brắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu (s-)aumbreadzã tsiva i cariva, aumbrari, aumbriri, umbriri, aumbrãri
{ro: acţiunea de a umbri; de a fermeca; de a slăbi; umbrire, fermecare, slăbire}
{fr: action d’om-brager; d’ombrer; d’ensorceler; de maigrir}
{en: action of sha-ding, of protecting against the sun; of bewitching; of growing thin}

§ umbredz (um-brédzŭ) (mi) vb I umbrai (um-bráĭ), umbram (um-brámŭ), umbratã (um-brá-tã), umbrari/umbrare (um-brá-ri) – (unã cu aumbredz)

§ umbrat (um-brátŭ) adg umbratã (um-brá-tã), umbrats (um-brátsĭ), umbrati/umbrate (um-brá-ti) – (unã cu aumbrat)
ex: sum umbrati cãrãri

§ umbrari/umbrare (um-brá-ri) sf umbrãri (um-brắrĭ) – (unã cu aumbrari)

§ aum-brescu (a-um-brés-cu) (mi) vb IV aumbrii (a-um-bríĭ), aum-bream (a-um-breámŭ), aumbritã (a-um-brí-tã), aumbriri/aumbrire (a-um-brí-ri) – (unã cu aumbredz)
ex: pãdinjli s-aumbrirã (sã ntunicarã, s-featsirã cu-aumbrã)

§ aumbrit (a-um-brítŭ) adg aumbritã (a-um-brí-tã), aumbrits (a-um-brítsĭ), aumbriti/aumbrite (a-um-brí-ti) – (unã cu aumbrat)

§ aumbriri/aumbrire (a-um-brí-ri) sf aumbriri (a-um-brírĭ) – (unã cu aumbrari)

§ aum-brãscu (a-um-brắs-cu) (mi) vb IV aumbrãi (a-um-brắĭ), aumbram (a-um-brámŭ), aumbrãtã (a-um-brắ-tã), aumbrãri/aumbrãre (a-um-brắ-ri) – (unã cu aumbredz)

§ aum-brãt (a-um-brắtŭ) adg aumbrãtã (a-um-brắ-tã), aumbrãts (a-um-brắtsĭ), aumbrãti/aumbrãte (a-um-brắ-ti) – (unã cu aumbrat)

§ aumbrãri/aumbrãre (a-um-brắ-ri) sf aumbrãri (a-um-brắrĭ) – (unã cu aumbrari)

§ umbrescu (um-brés-cu) (mi) vb IV umbrii (um-bríĭ), umbream (um-breámŭ), umbritã (um-brí-tã), umbriri/umbrire (um-brí-ri) – (unã cu aumbrescu)
ex: cireshlu nã umbreashti (nã fatsi umbrã pisti) uborlu ntreg; golinjli si umbrescu (si-acoapirã cu umbrã); nu va s-umbreascã ghini cã nu easti tufos

§ umbrit (um-brítŭ) adg umbritã (um-brí-tã), umbrits (um-brítsĭ), umbriti/umbrite (um-brí-ti) – (unã cu aumbrit)

§ umbriri/umbrire (um-brí-ri) sf umbriri (um-brírĭ) – (unã cu aumbriri)

§ umbrelã (um-bré-lã) sf umbreli/umbrele (um-bré-li) – hãlati di mãnã (adratã di-unã pãndzã tsi poati si s-dishcljidã shi sã si ncljidã dupã cum u va omlu sh-di-unã coadã cu cari s-tsãni hãlatea cu mãna) tsi omlu u tsãni pristi cap (cu mãna) tra s-lu-afireascã di soari (shi sã-lj facã-aumbrã) icã di ploai (tra s-nu s-udã)
{ro: umbrelă}
{fr: ombrelle, parapluie}
{en: parasol, umbrella}
ex: unã casã pi-un cicior, cu umbrela easti sor (angucitoari: guguljana); lja-ts umbrela cã va s-da ploai; aveam acasã dauã umbreli, unã di ploai sh-alantã di soari

§ umbrilar (um-bri-lárŭ) sm umbrilari (um-bri-lárĭ) – un tsi fatsi i vindi umbreli
{ro: vânzător de umbrele}
{fr: marchand de ombrelles et parapluies}
{en: parasol and umbrella merchant}
ex: ded umbrela la umbrilar s-nj-u ndreagã

{ro: îmbătrânit, învechit}
{fr: vieilli, invétéré, devenu vieux, devenu suranné}
{en: who got old}

§ aushiri/aushire (a-u-shí-ri) sf aushiri (a-u-shírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva aushashti (tsiva si nvicljashti); alghiri (perlu), anvicljari, bãtãljusiri, mbitãr-niri, mushiri (trã muljeri), nvicljari, vicljari, nvicljiri, vicljiri
{ro: acţiunea de a îmbătrâni, de a se învechi; îmbătrânire, învechire}
{fr: action de vieillir, de devenir vieux, de tomber en désuétude; vieillessement}
{en: action of geting old, of getting outdated}

§ aushitã (a-u-shí-tã) sf fãrã pl – starea tu cari s-aflã omlu cãndu aushashti; harea tsi-l fatsi omlu s-hibã aush; aushatic, aushami
{ro: bătrâneţe}
{fr: vieillessement, vieillesse}
{en: old age}

§ aushatic (a-u-shĭátic) sn aushatitsi/aushatitse (a-u-shĭá-ti-tsi) shi aushaticuri (a-u-shĭá-ti-curĭ) –
1: multsãmi di aushanj;
2: catastisea tu cari s-aflã omlu cãndu aushashti; aushami; bitrãneatsã, yiramati
{ro: bătrânet, bătrânime; bătrâneţe}
{fr: nombre de vieillards; vieillesse}
{en: number of old people; old age}
ex: nveatsã tu giunatic, s-ti tindzi tu-aushatic (chirolu tsi eshti-aush); s-lucrãm cãt him tiniri s-nu n-apucã aushaticlu golj; va s-aibã nã norã tu-aushatic; minduea-ti cã yini aushaticlu; aushaticlu (aushanjlji tuts) dit Ipir; fãrã di aushatic (aushanj), lumea s-dutsea ca raclu; lu nvitsã cum sã zburascã dinintea-a aushaticlui (adunari di-aushanj) cari va-l giudicã; s-adunã ausha-ticlu s-veadã tsi lipseashti s-fatsim; aushaticlu (bana di-aush) i greu, o lai murgu, frati-a meu; cu tut aushaticlu-lj (cu tuti cã eara aush), nu-lj yinea s-alasã lumea; dit aushatic (di pachi-strãpachi, dit chirolu strãveclju) s-aflarã pãnã la noi, shi noi s-li alãsãm a ficiorlor a noshtri

§ aushami/aushame (au-shĭá-mi) sf fãrã pl – (unã cu aushatic)
ex: s-adunã tutã aushamea a hoarãljei (tuts aushanjlji dit hoarã); tora tu-aushami (aushatic), scoati, cal, giunami

§ aushescu2 (a-u-shĭés-cu) adg aushascã (a-u-shĭás-cã), ausheshtsã (a-u-shĭésh-tsã), ausheshti (a-u-shĭésh-ti) – tsi ari s-facã cu aushaticlu i cu aushanjlji; di aushanj, di aushatic
{ro: bătrânesc}
{fr: vieux, antique}
{en: old, ancient, of old age}

§ aushashti/aushashte (a-u-shĭásh-ti) adv – ca di aushanj
{ro: bătrâneşte}
{fr: en vieux, à l’antique}
{en: old, ancient, of old age}
ex: zburashti aushashti (dip ca aushanjlji)

§ strãaush (strã-a-úshĭŭ) sm strãaush (strã-a-úshĭ) shi strãaushanj (strã-a-ú-shĭanjĭ) – aush dit bãrnili di ma nãinti di aushlji dit bãrnul a nostru; strãush, straush, pap, pap-aush, strãpap, stripãrinti, strãpãrinti
{ro: strămoş}
{fr: aïeul, ancêtre}
{en: ancestor, forefather}
ex: li-avem adets di la-aush, strãaush (stãpãrintsã); strãaushlji a noshtri bãna tu cãlivi; strãaushlji a noshtri eara oaminj gionj

§ strãush (strã-úshĭŭ) sm strãush (strã-úshĭ) shi strãushanj (strã-ú-shĭanjĭ) – (unã cu strãaush); nã si aflã di aush, strãush

§ straush (stra-úshĭŭ) sm straush (stra-úshĭ) shi straushanj (stra-ú-shĭanjĭ) – (unã cu strãaush)
ex: aushlji shi straushlji a mei