{ro: stins; liniştit, calmat}
{fr: éteint; apaisé; calmé}
{en: (fire, light, etc.) put out; quieted, calmed}
ex: gri nãs zbor astimtu (scãdzut, chirut) di banã; cãm-bãnjli, astimti, dipriunã asuna, asuna; di hir adarã funi, astimtili
(expr: blãstimatili, s-li lja neclu!)!; astimtul
(expr: blãstimatlu) mi-acãtsã di mãnã; calu atsel astimtu
(expr: gioni), cal tsi fudzi ca un vimtu

§ astes (as-tésŭ) adg asteasã (as-teá-sã), astesh (as-téshĭ), asteasi/astease (as-teá-si) – (unã cu astimtu)
ex: cu ocljilj astesh (fig: ca fãrã banã); tutã ascherea fu asteasã (fig: cãtãstrãpsitã)

§ astindziri/astindzire (as-tín-dzi-ri) sf astindziri (as-tín-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-astindzi tsiva
{ro: acţiunea de a stinge; de a linişti, de a calma; stingere, liniştire, calmare}
{fr: action d’éteindre; d’apaiser; de calmer}
{en: action of putting out (a fire, a light, etc.); of quieting, of calming}

§ astindzeari/astindzeare (as-tin-dzeá-ri) sf astindzeri (as-tin-dzérĭ) – (unã cu astindziri)

§ neastimtu (neas-tím-tu) adg neastimtã (neas-tím-tã), neastimtsã (neas-tím-tsã), neastimti/neas-timte (neas-tím-ti) – tsi nu easti astimtu; tsi ardi ninga; neastes; (fig: neastimtu = blãstimat, afurisit)
{ro: nestins}
{fr: qui n’est pas éteint}
{en: (fire, light, etc.) that is not put out}
ex: fucurina neasteasã (tsi ardi ninga); si sculã neastimtul (fig: blãstimatlu!)

§ neastes (neas-tésŭ) adg neasteasã (neas-teá-sã), neastesh (neas-téshĭ), neasteasi/neastease (neas-teá-si) – (unã cu neastimtu)
ex: foclu dit vatrã easti neastes (nu easti-astes)

§ neastindziri/neas-tindzire (neas-tín-dzi-ri) sf neastindziri (neas-tín-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru nu s-astindzi
{ro: acţiunea de a nu se stinge}
{fr: action de ne pas (s’)éteindre}
{en: action of not putting out (a fire, a light, etc.)}

§ neastindzeari/neastindzeare (neas-tin-dzeá-ri) sf neastindzeri (neas-tin-dzérĭ) – (unã cu neastin-dziri)

§ stingu (stín-gu) (mi) vb III shi II stimshu (stím-shĭu) shi stesh (stéshĭŭ), stindzeam (stin-dzeámŭ), stimtã (stím-tã) shi steasã (steá-sã), stindziri/stindzire (stín-dzi-ri) shi stindzeari/stin-dzeare (stin-dzeá-ri) – (unã cu astingu)
ex: pãnã dimneatsa mizi astimsirã foclu; cu moartea-a lui s-astindzi (cheari) un ugeac veclju; si steasi
(expr: muri) tu floarea-a banãljei; si stimsi
(expr: muri) mãrata cu ohlu tu suflit cã nu sh-vidzu ficiorlji nica nãoarã; stindzi-ti s-ti stindzi
(expr: s-mori)

§ stimtu (stím-tu) adg stimtã (stím-tã), stimtsã (stím-tsã), stimti/stimte (stím-ti) – (unã cu astimtu)
ex: foclu easti stimtu; ishi stimtul
(expr: blãstimatlu) tra s-mi creapã

§ stes (stésŭ) adg steasã (steá-sã), stesh (stéshĭ), steasi/stease (steá-si) – (unã cu astimtu)
ex: foclu ardi ninga, nu easti stes

§ stindziri/stindzire (stín-dzi-ri) sf stindziri (stín-dzirĭ) – (unã cu astindziri)

§ stindzeari/stindzeare (stin-dzeá-ri) sf stindzeri (stin-dzérĭ) – (unã cu astindziri)

§ nistimtu (nis-tím-tu) adg nistimtã (nis-tím-tã), nistimtsã (nis-tím-tsã), nistim-ti/nistimte (nis-tím-ti) – (unã cu neastimtu)

§ nistes (nis-tésŭ) adg nisteasã (nis-teá-sã), nistesh (nis-téshĭ), nisteasi/nistease (nis-teá-si) – (unã cu neastimtu)

§ nistindziri/nistindzire (nis-tín-dzi-ri) sf nistindziri (nis-tín-dzírĭ) – (unã cu neastindziri)

§ nis-tindzeari/nistindzeare (nis-tin-dzeá-ri) sf nistindzeri (nis-tin-dzérĭ) – (unã cu neastindziri)

{ro: neacoperit}
{fr: decouvert}
{en: uncovered}

§ neacupiriri/neacupirire (nea-cu-pi-rí-ri) sf neacupiriri (nea-cu-pi-rírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu nu acoapirã (alasã dizvilit) tsiva; ninviliri, neascundeari, ningrupari
{ro: acţiunea de a nu acoperi; neacoperire}
{fr: action de ne pas couvrir, de decouvrir}
{en: action of not covering, of uncovering}

§ neacupirit2 (nea-cu-pi-rítŭ) adg neacupiritã (nea-cu-pi-rí-tã), neacupirits (nea-cu-pi-rítsĭ), neacupiriti/neacupitite (nea-cu-pi-rí-ti) – tsi easti dishcljis (shi nu-ascundi simtsãmintili dealihea tsi li ari tra si spunã altili minciunoasi); cari nu easti ipucrit
{ro: care nu este ipocrit}
{fr: qui n’est pas hypocrite}
{en: who is not an hypocrite}

§ acupirãturã (a-cu-pi-rã-tú-rã) sf acupirãturi (a-cu-pi-rã-túrĭ) – lucrul cu cari s-acoapirã tsiva; anvãliturã, anvãlitoari
{ro: acoperitură}
{fr: couverture}
{en: cover}

§ acupirãmintu (a-cu-pi-rã-mín-tu) sn acupirãminti/acupirãminte (a-cu-pi-rã-mín-ti) – lucrul cu cari s-acoapirã tsiva (om, casã, lucru, etc.); cuvertã, yeambulã, vilendzã, doagã, etc.; citii, cupirish
{ro: pătură, acoperământ; acoperiş}
{fr: couverture; toit; hausse}
{en: cover, blanket; roof}
ex: bagã acupirãmintili pristi sãmari; noi avem putsãni acupirãminti (vilendzã)

§ cupirish (cu-pi-ríshĭŭ) sf cupirishuri (cu-pi-rí-shĭurĭ) – partea di casã tsi u-acoapirã; citii, acupirãmintu
{ro: acoperiş}
{fr: toit}
{en: roof}

§ discoapir (dis-cŭá-pirŭ) (mi) vb IV discupirii (dis-cu-pi-ríĭ), discupiream (dis-cu-pi-reámŭ), discupiritã (dis-cu-pi-rí-tã), discupiriri/discupirire (dis-cu-pi-rí-ri) – dau di-unã parti acupirãmintul cu cari easti-acupirit (anvilit) un lucru sh-lu-aspun ashi cum easti dealihea; aflu un lucru tsi eara ascumtu sh-lu scot tu migdani, tra s-lu veadã tutã dunjaea; dizgrop, dizvãlescu, dizvilescu
{ro: dezveli, descoperi, divulga}
{fr: (se) dévoiler, (se) decouvrir, divulguer}
{en: discover, unwrap, disclose}
ex: ficiorlu s-discupiri (s-disvãli); u discupirit (u-aflat, u-aspusit) furlichea?; nu vru s-nji discoapirã (s-nj-aspunã) tsiva; mi discupirii (dizvãlii) cã nj-eara cãldurã; s-nu tsiva di s-discoapirã (di s-aspun cari suntu, tsi minduescu dealihea) un di-alantu

§ discupirit (dis-cu-pi-rítŭ) adg discupiritã (dis-cu-pi-rí-tã), discupirits (dis-cu-pi-rítsĭ), discupiriti/discupirite (dis-cu-pi-rí-ti) – tsi-lj s-ari scoasã acupirãmintul cu cari easti nvãlit (acupirit, anvãrtit) un lucru; dizvãlit, dizvilit, discupirit
{ro: dezvelit, descoperit, divulgat}
{fr: dévoilé, decouvert, divulgué}
{en: discovered, unwrapped, disclosed}

§ discupiriri/discupi-rire (dis-cu-pi-rí-ri) sf discupiriri (dis-cu-pi-rírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu discoapirã tsiva; dizgrupari, dizvãliri, dizviliri
{ro: acţi-unea de a dezveli, de a descoperi, de a divulga; dezvelire, desco-perire, divulgare}
{fr: action de (se) dévoiler, de (se) decouvrir, de divulguer}
{en: action of discovering, of unwraping, of disclosing}

§ bãnat (bã-nátŭ) adg bãnatã (bã-ná-tã), bãnats (bã-nátsĭ), bãnati/bãnate (bã-ná-ti) – tsi s-aflã tu banã; tsi easti yiu; tsi sh-ari tricutã bana (tu-un loc); cari fatsi tut tsi lipseashti tra s-armãnã tu banã
{ro: vieţuit, trăit}
{fr: vécu}
{en: lived}
ex: oaminj bãnats (tsi-sh tricurã bana) tu pãduri

§ bãnari/bãnare (bã-ná-ri) sf bãnãri (bã-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva bãneadzã; loari anasã, adiljari
{ro: acţiunea de a vieţui, de a trăi; vieţuire, trăire}
{fr: action de vivre, d’exister; existance, train de vie}
{en: action of living; living}

§ bãnatã (bã-ná-tã) sf fãrã pl – soea di banã tsi u treatsi cariva; banã, treacã, treatsitã
{ro: trai}
{fr: train de vie}
{en: living}
ex: bãnata (bana, treaca) di estan

§ ãmbãnedz (ãm-bã-nédzŭ) vb I ãmbãnai (ãm-bã-náĭ), ãmbãnam (ãm-bã-námŭ), ambãnatã (ãm-bã-ná-tã), ãmbãnari/ãmbãnare (ãm-bã-ná-ri) – ãlj dau banã; lu-aduc nãpoi tu banã; aduc diznou tu banã tsiva (i cariva) tsi-aspuni ca mortu; ambãnedz, mbãnedz; anyedz, nyiedz, anãstãsescu, etc.
{ro: reînvia}
{fr: ramener à la vie}
{en: revive}
ex: ãmbãnats-nji (adutsets-nj-u tu banã) Dona

§ ãmbãnat (ãm-bã-nátŭ) adg ãmbãnatã (ãm-bã-ná-tã), ãmbãnats (ãm-bã-nátsĭ), ãmbãna-ti/ãmbãnate (ãm-bã-ná-ti) – cari easti adus diznou tu banã; ambãnat, mbãnat; anyeat, nyiat, anãstãsit, etc.
{ro: reînviat}
{fr: ramené à la vie}
{en: revived}
ex: ãmbãnatã earã (adusã diznou tu banã) ca primãvearã

§ ãmbãnari/ãmbãnare (ãm-bã-ná-ri) sf ãmbãnãri (ãm-bã-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti turnat diznou tu banã; ambãnari, mbãnari; anyeari, nyiari, anãstãsiri, etc.
{ro: acţiunea de a reînvia, reînviere}
{fr: action de ramener à la vie}
{en: action of reviving}

§ ambãnedz (am-bã-nédzŭ) vb I ambãnai (am-bã-náĭ), ambãnam (am-bã-námŭ), ambãnatã (am-bã-ná-tã), ambãnari/ambãnare (am-bã-ná-ri) – (unã cu ãmbãnedz)

§ ambãnat (am-bã-nátŭ) adg ambãnatã (am-bã-ná-tã), ambãnats (am-bã-nátsĭ), ambãnati/ambãnate (am-bã-ná-ti) – (unã cu ãmbãnat)

§ ambãnari/ambãnare (am-bã-ná-ri) sf ambãnãri (am-bã-nắrĭ) – (unã cu ãmbãnari)

§ mbãnedz (mbã-nédzŭ) vb I mbãnai (mbã-náĭ), mbãnam (mbã-námŭ), mbãnatã (mbã-ná-tã), mbãnari/mbãnare (mbã-ná-ri) – (unã cu ãmbãnedz)

§ mbãnat (mbã-nátŭ) adg mbãnatã (mbã-ná-tã), mbãnats (mbã-nátsĭ), mbãnati/mbãnate (mbã-ná-ti) – (unã cu ãmbãnat)

§ mbãna-ri/mbãnare (mbã-ná-ri) sf mbãnãri (mbã-nắrĭ) – (unã cu ãmbãnari)

§ nciulit2 (ncĭu-lítŭ) adg nciulitã (ncĭu-lí-tã), nciulits (ncĭu-lítsĭ), nciuliti/nciulite (ncĭu-lí-ti) – (unã cu ciulit2)

§ nciuliri2/nciulire (ncĭu-lí-ri) sf nciuliri (ncĭu-lírĭ) – (unã cu ciuliri2)

{fr: (mèche)allumé}
{en: lighted (wick)}

§ nfitiljari/nfitiljare (nfi-ti-ljĭá-ri) sf nfitiljeri (nfi-ti-ljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu si nfitiljadzã nã candilã
{ro: acţiunea de a pune fitil, de a da foc la fitil}
{fr: action d’allumer la mèche}
{en: action of lighting the wick}

{fr: briser, casser, rompre; surcharger; hésiter, bouder; déguerpir, s’en aller au diable; se dandiner, trémousser; serpenter, biaiser; baisser, decroître, diminuer, décliner; reculer; affliger, chagriner; humilier; leurrer, tromper (la faim); accabler; vaincre; anéantir; remuer; sérancer, carder; jeter un sort, porter malheur; etc.}
{en: break, smash, shatter; overcharge; hesitate, sulk; clear out, decamp; have a rolling gait; turn, bend; lower, diminish; step back; grieve; humiliate; stop (hunger); overwhelm; vanquish; destroy; etc.}
ex: ciucuti stamnili sh-li frãmsi (li featsi tsivali); s-frãmsi geamea di la casã; lj-frãmsim di shcop
(expr: ãlj bãtum multu; lj-astimsim di bãteari); ts-freadzish
(expr: ts-agudish multu) caplu; sh-frãmsi
(expr: lj-criparã) dintsãlj; s-frãndzea
(expr: eara ahãntu ncãrcats di pãrea cã va s-frãngã) merlji di meari aroshi; nj-easti s-nu frãndzi coasti
(expr: s-nu shuvãeshti, s-nu stai s-ti mindueshti cã nu para shtii tsi s-fats); lji si freadzi
(expr: sh-alãxi) mintea; apirã sh-u frãngu la oi
(expr: mi duc, fug, u cãlescu, u cãrtsãnescu, etc. la oi); frãmsirã
(expr: fudzirã, u cãlirã) nãpoi cãtã la hani; frãndzi-ti di-aoa!
(expr: fudz, cã nu voi s-ti ved ãn fatsã; arupi-ts gusha!); gionjlji trec, va s-lji frãngu oasili
(expr: va-lj dau un shcop) s-lu acãtsari; eali s-frãngu (fig: sh-leagãnã truplu, s-cãmãrusescu); u vidzu ahãt mushatã shi cum lji si frãndzea truplu (fig: shi cum sh-mina shi sh-ligãna truplu); el frãndzea
(expr: strãmba, alãxea, turna) calea; trã mirindi freadzi
(expr: scãdzu, njicshurã) cãroarea; unã tsi frãndzi
(expr: scadi) noaptea; vedz, frãmshu
(expr: scãdzui la fatsã sh-la trup) tora, hoge, yiramatli mi loarã; apoea, fregi chiola
(expr: slãghii, nu-am puteari s-fac tsiva); dzua lo ca s-frãngã
(expr: sã scadã); di aestã cali freadzi nãpoi
(expr: aestã oarã deadi nãpoi); nu prindea s-lji frãngã inima
(expr: s-u nvirineadzã); eali sh-frãndzea mãnjli
(expr: si zbãtea di dureari); lã avea frãmtã nãrli
(expr: lji tãpinusirã, lji cãtãdixirã, lj-arushinarã); dats si-nj frãngu
(expr: si-nj curmu, s-nj-astãmãtsescu) foamea; cãndu somnul lja s-mi frãngã
(expr: s-mi curmã, s-mi-aplucuseascã); frãmsirã vurtutea a apishtilor
(expr: lj-azvimsirã apishtilj); trei ori ãl freadzi
(expr: lu-azvimsi) Burã; vãrtos arãi shi nimbinats, nu-lj frãndzi noaptea somnul
(expr: nu lj-azvindzi, nu lj-aplucuseashti noaptea somnul); cãmbãnjli s-frãngu
(expr: nu-astãmãtsescu) di bãteari; laptili shi-l frãngu cãntãndalui cãsharlji; apãlj cari va frãngã
(expr: apãlj di lãnã, cari va li tragã)?; cãntã cuclu si-nj mi frãngã
(expr: si-nj numãtseascã, si-nj cubãeascã); s-frãngã
(expr: s-u-aru-shineadzã) vruta-nj tu-ashtirnut; shi-sh frãmsirã zverca
(expr: fu-dzirã ampatrulea) dratslji; s-vãtãmã shi s-frãmsi
(expr: fudzi ampatrulea) pãnã s-ascapã; giucai pãnã mi frãmshu di gioc
(expr: giucai multu); acãtsarã s-gioacã shi sã s-frãngã (fig: si-sh leagãnã truplu sh-gofurli); lumea s-ciudusea ma multu shi s-frãndzea (fig: ligãna truplu sh-gofurli)

§ frãmtu (frắm-tu) adg frãmtã (frắm-tã), frãmtsã (frắm-tsã), frãmti/frãmte (frắm-ti) – tsi s-ari faptã dauã (i ma multi) cumãts dit un lucru (cu arupearea, agudirea, nduplicarea, arcarea, plãscãnirea, apitrusirea, etc. a lucrului); aruptu, aspartu, disicat, etc.
{ro: frânt, înfrânt; supraîncărcat; ezitat; etc.}
{fr: brisé, cassé, rompu; surchargé; hésité; etc.}
{en: broken, smashed, shattered; overcharged; hesitated; etc.}
ex: doauãli poaci suntu frãmti (suntu cumãts); cupili frãmti (asparti); s-easti cã nutsli suntu frãmti shi puximãdzli muljati; loclu easti frãmtu (nu easti ndreptu ma cu njits alinãri shi dipuneri di locuri); cu inimã frãmtã
(expr: afãnsitã, nvirinatã, cripatã), u pitricu n pãduri; vinji frãmtu di cali
(expr: multu avursit); frãmtsã di cãnjinã
(expr: nvirinats, multu cripats, sãcãldãsits); feati ca frãmti
(expr: zmuticati) di nãvai; frãmtã-frãmtã
(expr: tsi s-cãmãru-seashti, pirifanã di cari easti nãsã); paradz frãmtsã
(expr: faptsã minuts, ljanumã)

§ frãndziri/frãndzire (frắn-dzi-ri) sf frãndziri (frắn-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-frãndzi tsiva; arupeari, aspãrdzeari, disicari, etc.
{ro: acţiunea de a frânge, de a înfrânge; de a supraîncărca; de a ezita, etc.; frângere, înfrângere; supraîncărcare; ezitare, etc.}
{fr: action de briser; de surcharger; d’hésiter; etc.}
{en: action of breaking; of overcharging; of hesitating; etc.}

§ frãndzeari/frãndzeare (frãn-dzeá-ri) sf frãndzeri (frãn-dzérĭ) – (unã cu frãndziri)
ex: cu calu frãndzeari (ligãnari, cãmãrusiri pri cal)

§ nifrãmtu (ni-frắm-tu) adg nifrãmtã (ni-frắm-tã), nifrãmtsã (ni-frắm-tsã), nifrãmti/nifrãmte (ni-frắm-ti) – tsi nu easti frãmtu; nearuptu, neaspartu, nidisicat, etc.;
(expr: nifrãmtu = cari nu easti (nu s-alasã) azvimtu)
{ro: nefrânt, neînfrânt; etc.}
{fr: non brisé; qui n’est pas défait; etc.}
{en: not broken; not vanquished; etc.}
ex: cum i-alghina-atsea nifrãmtã
(expr: tsi nu s-alãsã-azvimtã); nifrãmtã dzua ghini
(expr: ninga tu lunjina-a ljei); chirutlu di lup, ascãpã nãoarã nifrãmtu (ascãpã cu bana, neaspartu) shi s-lo dupã mintea-ali vulpi

§ nifrãndzi-ri/nifrãndzire (ni-frắn-dzi-ri) sf nifrãndziri (ni-frắn-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nu s-frãndzi tsiva; nearupeari, neaspãr-dzeari, nidisicari, etc.
{ro: acţiunea de a nu (se) frânge, de a nu înfrânge; etc.}
{fr: action de ne pas (se) briser; de ne pas être vaincu; etc.}
{en: action of not breaking; of not being vanquished; etc.}

§ nifrãndzeari/nifrãndzeare (ni-frãn-dzeá-ri) sf nifrãndzeri (ni-frãn-dzérĭ) – (unã cu nifrãndziri)

§ frãmturã (frãm-tú-rã) sf frãmturi (frãm-túrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-frãndzi tsiva; cumatã tsi-armãni dupã frãndzearea-a unui lucru; cumatã tsi cadi (easi) dit un lucru; shutsãturã di cali; ligãnari di trup shi gofuri tu imnari (gioc, cãntic, etc.); frãndzeari, arupeari, aspãrdzeari, cumatã, ashclji, luschidã, etc.; (fig: frãmturã = (i) ligãnari lishoarã sh-dultsi cu truplu sh-cu gofurli, di-unã parti sh-di-alantã; (ii) minari di mãnã, cicior, cap, fatsã, etc. tsi u fatsi cariva cãndu va s-aspunã tsi mindueashti, tsi aducheashti, tsi nieti ari, etc.; (iii) minari sh-trimburãturi a boatsiljei)
{ro: frântură; cotitură; legănare (de şolduri); modulare}
{fr: brisure, cassure; tournant, crochet; dandinement, trémoussement; modulation, trille; etc.}
{en: fracture; broken fragment, (road) bend; dandling, waddling; trill, shake, etc.}
ex: nã frãmturã di (cumatã aruptã dit unã) cheatrã, lu-agudi tu frãmti; adunai tuti frãmturli tra s-li alichescu; s-featsi mari frãmturã (frãndzeari, aspãrdzeari); cãrarea ari multi frãmturi (shutsãturi); multi frãmturi (fig: ligãnãri) ãlj dãdea a truplui; frãmturli (fig: trimurãturli, ligãnãrli, shutsãturli) a cãnticlui; tuti eara frãmturi (zboarã dzãsi tra s-ascundã, si nvileascã alithea); spunea cu nãshti frãmturi (fig: minãri sh-trimurãturi a boatsiljei) mushati cãnticlu-aestu; multi frãmturi (minãri di cap, mãnã, etc.) ari aestã featã