§ antreatsiri/an-treatsire (an-treá-tsi-ri) sf antreatsiri (an-treá-tsirĭ) – (unã cu as-treatsiri)

§ antritseari/antritseare (an-tri-tseá-ri) sf antritseri (an-tri-tsé-ri) – (unã cu astritseari)

§ ntrec (ntrécŭ) vb III shi II ntricui (ntri-cúĭ), ntritseam (ntri-tseámŭ), ntricutã (ntri-cú-tã), ntreatsiri/ntreatsire (ntreá-tsi-ri) shi ntritseari/ntritseare (ntri-tseá-ri) – (unã cu astrec)
ex: tru soatsã nu-avea altã s-u ntreacã ea tu njatã; cai poati s-lu ntreacã?; sh-tini cirac mi ntricush; tu minti ntritsea tutã lumea; lu ntricu tu nvitsãturã; ntricu suta (tricu, ari ma nsus di-unã sutã)

§ ntricut (ntri-cútŭ) adg ntricutã (ntri-cú-tã), ntricuts (ntri-cútsĭ), ntricuti/ntricute (ntri-cú-ti) – (unã cu astricut)

§ ntreatsiri/ntreatsire (ntreá-tsi-ri) sf ntreatsiri (ntreá-tsirĭ) – (unã cu astreatsiri)
ex: s-lja la ntreatsiri

§ ntritseari/ntritseare (ntri-tseá-ri) sf ntritseri (ntri-tsé-ri) – (unã cu astritseari)

§ nintricut (nin-tri-cútŭ) adg nintricutã (nin-tri-cú-tã), nintricuts (nin-tri-cútsĭ), nintricuti/nintricute (nin-tri-cú-ti) – cari nu easti ntricut; cari nu lu-antreatsi vãrnu (tu alãgari, tu dishtiptãciuni, etc.)
{ro: neîntrecut, necovârşit}
{fr: qui n’est pas dépassé, qui n’est pas devancé}
{en: who has not been passed, has not been overtaken}
ex: nintricutã (cari nu easti ntricutã) tu aveari; tru giunatic, nintricut (tsi nu lu ntreatsi vãr)

§ nintreatsiri/nin-treatsire (nin-treá-tsi-ri) sf nintreatsiri (nin-treá-tsirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un nu lu ntreatsi pri cariva
{ro: acţiunea de a nu întrece; neîntrecere}
{fr: action de ne pas dépasser, de ne pas devancer}
{en: action of not passing beyond, of not overtaking}

§ nintritseari/nintritseare (nin-tri-tseá-ri) sf nintritseri (nin-tri-tsé-ri) – (unã cu nintreatsiri)

25: apa u-avem tru cicioari = easti piningã noi;
26: din creashtit (di la cap) pãnã la cicioari = tutu-ntreg;
27: fã-nj cicior = zbor tsi s-dzãtsi cãndu-lj si caftã a unui (cunuscut cã easti cu multã tihi tu banã) tra s-intrã protlu tu-unã casã nauã;
28: cãlcai cu ciciorlu ndreptu = nchisii ghini, agurliu, hãirlãtcu, nj-si duc lucrili ambar;
29: cãlcai cu ciciorlu strãmbu = nu nchisii ghini; seamnili nu-nj si par buni; nj-si duc lucrili anapuda, nu-nj si duc ambar;
30: iu nu-i cap, cavai di cicioari = va s-li mindueshti ghini lucrili tsi fatsi cã, altã soi, va ti fats pishman;
31: tindi-ts cicioarli, cãt ts-u cerga; tindi-ti pãnã iu ts-agiundzi punga; cãt ts-u cerga, ahãt s-ti tindzi = s-nu s-nu caftsã s-fats ma multu dicãt tsã easti putearea; s-nu-acumpri tsiva tsi custuseashti ma multu di paradzlji tsi-ai; etc.;
32: tsãni-lj cicioarli a boului, cãnd domnu-tu va si-l talji = caftã s-lu-agiuts domnu-tu (atsel) di cari va s-ai ananghi ma nclo, tora, cãndu el ari-ananghi di tini;
33: lu ncãltsai di doauãli cicioari = lu-arãsh, lu plãnãsii, lj-trapshu cãlupea, lj-bãgai sãmarlu (pirdelu, shaua, cuvata, etc.);
34: s-acatsã vulpea di patruli cicioari = pãnã aoa-lj furã tuti drãcuriili, aplanurli;
35: lj-fac (l-fac) cicior di ljepuri (di cãni) = (i) lu-antrec; (ii) l-fac di pezã, di-arshini;
36: cu-un cicior tu groapã sh-cu-alantu nafoarã = etim sh-moarã, sã sh-da suflitlu curundu;
37: pãnã s-nu ncalits, s-nu dai cicioarli = s-nu fats tsiva pãnã nu eshti etim;
38: un cicior di carni = un cartu (cirec) di nimalj; armu;
39: iu nu-i cap cavai di cicioari = atsel tsi nu-l mindueashti ghini un lucru cu caplu, va s-u patã;
40: nu-lj dã cu ciciorlu, cã s-nu-ts yinã dorlu = s-nu tradz mãnã, s-ts-arãdz di-un lucru, cã poati va s-yinã chirolu cãndu va tsã parã arãu, cã ts-acatsã ghini;
41: mutã ciciorlu sh-caftã guvojdu = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi sh-lu caftã (sh-lu-adutsi) singur biljelu;
42: ne cap, ne cicior = ncãrshiljat, alocuta, mintit, di nu pots s-aducheshti tsiva di tsi s-fatsi)
{ro: picior, pas}
{fr: pied, jambe, cuisse, pas}
{en: foot, leg, step}
ex: patru toacã, sh-nã njilji gioacã (angucitoari: cicioarli shi coada-a calui); mi dor cicioarili di-ahãtã imnari; shidea mpadi cu ciciorlu un pristi-alantu
(expr: shidea isih, fãrã nitsiunã cripari cã nu-nj lipsea tsiva); nu s-dispãrtsã nitsi un cicior (unã jgljoatã) di nãs; hirbem un cicior di carni
(expr: armu); tuts him pri cicior
(expr: etinj); tuts s-aflarã pri cicioari
(expr: etinj, ndreptsã); cu cicioarli deadi
(expr: s-minã sertu); musca ti mãcã di dai cicioarli?
(expr: di eshti ahãntu sertu sh-ti minj dipriunã); frica-ts da cicioari
(expr: frica ti fatsi s-fudz); tutunea poati s-facã cicioari
(expr: si s-facã afanã, s-hibã furatã); sh-lo cicioarli dinanumirea
(expr: fudzi, li cãli); lj-gioacã ciciorlu
(expr: alagã multu agonja); u lo n cicioari
(expr: s-lo dupã nãsã); l-loarã n cicioari
(expr: s-loarã dupã el); nu ti-acatsã cu mini cã va ti fac cicior di ljepuri
(expr: va ti-antrec, va ti fac trã pezã); lo cicior
(expr: s-dipãrtã, dusi diparti); sh-lo mintea la cicioari
(expr: fudzi di nu-l videa loclu); sh-acãtsã vulpea di patruli cicioari
(expr: u-acãtsã tu lats); el easti cicior di scamnu
(expr: soi di-amirã); aclo-l pimsi atsel cu un cicior
(expr: draclu); iu tsã sta cicioarli, s-nu tsã sta caplu; curmat, cã nu-l purta (tsãnea) cicioarli; canda li-avea cioarli cu chirii loati, ashi lj-eara curmati

§ cior (cĭórŭ) sn cioari/cioare (cĭŭá-ri) – (forma shcurtã di la zborlu cicior: unã cu cicior)
ex: iu nu-i cap, cavai di cioari (cicioari); vinjirã cu cioarli
(expr: pripadi); mi doari ciorlu; cu mãnj sh-cu cioari; a tutlor lã deadi cu cioarli
(expr: nu-apruche tsi-lj si deadi, tsi-lj si cãftã, etc.); loarã cior
(expr: s-dipãrtarã) oili; trapsi cior
(expr: easti diparti); l-feci cior di cãni
(expr: l-feci arizili, di-arshini cã lu-antricui); cãndu lja oili ciorlu, ciorlu
(expr: cãndu fug, s-dipãrteadzã oili unã dupã-alantã); sta cior pristi cior
(expr: sta isih, fãrã nitsiunã cripari, nu-lj lipseashti tsiva); mi loarã pri cioari
(expr: nj-yini s-es nafoarã, s-mi duc s-la hale s-mi cac)

§ ciucior (cĭu-cĭórŭ) sn ciucioari/ciucioare (cĭu-cĭŭá-ri) – (unã cu cicior)

§ chicior (chi-cĭórŭ) sn chicioari/chicioare (chi-cĭŭá-ri) – (unã cu cicior)

§ ciuciurush (cĭu-cĭu-rúshĭŭ) sn ciuciurushi/ciuciurushe (cĭu-cĭu-rú-shi) – cicior njic; ciuciul
{ro: picioruş}
{fr: petit pied}
{en: little foot}
ex: ciuciurushili tsã ngljatsã; lj-cãlcã ciuciurushlu n casã

§ ciuciul (cĭú-cĭulŭ) sn ciuciuli/ciuciule (cĭú-cĭu-li) shi ciuci/ciuce (cĭú-ci) – (unã cu ciuciurush)
ex: ficiuriclu sh-freacã ciucili (ciuciurushili)

{en: won, earned, profited}

§ nchirdãsi-ri/nchirdãsire (nchir-dhã-sí-ri) sf nchirdãsiri (nchir-dhã-sírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu nchirdãseashti tsiva; amintari, anchirdãsiri, ãnchirdãsiri, chirdãsiri, cãzãnsiri, chindisiri, scuteari
{ro: acţiunea de a câştiga, de a profita; de a beneficia; câştigare, profitare, beneficiare}
{fr: action de gagner, de bénéficier, de profiter}
{en: action of winning, of earning, of profiting}
ex: nchirdãsiri (fig: ncurunari) nu poati s-hibã cãndu s-lja farã

§ anchirdãsescu (an-chir-dhã-sés-cu) vb IV anchirdãsii (an-chir-dhã-síĭ), anchirdã-seam (an-chir-dhã-seámŭ), anchirdãsitã (an-chir-dhã-sí-tã), an-chirdãsiri/anchirdãsire (an-chir-dhã-sí-ri) – (unã cu nchir-dãsescu)

§ anchirdãsit (an-chir-dhã-sítŭ) adg anchirdãsitã (an-chir-dhã-sí-tã), anchirdãsits (an-chir-dhã-sítsĭ), anchirdãsi-ti/anchirdãsite (an-chir-dhã-sí-ti) – (unã cu nchirdãsit)

§ an-chirdãsiri/anchirdãsire (an-chir-dhã-sí-ri) sf anchirdãsiri (an-chir-dhã-sírĭ) – (unã cu nchirdãsiri)

§ ãnchirdãsescu (ãn-chir-dhã-sés-cu) vb IV ãnchirdãsii (ãn-chir-dhã-síĭ), ãnchirdã-seam (ãn-chir-dhã-seámŭ), ãnchirdãsitã (ãn-chir-dhã-sí-tã), ãn-chirdãsiri/ãnchirdãsire (ãn-chir-dhã-sí-ri) – (unã cu nchir-dãsescu)

§ ãnchirdãsit (ãn-chir-dhã-sítŭ) adg ãnchirdãsitã (ãn-chir-dhã-sí-tã), ãnchirdãsits (ãn-chir-dhã-sítsĭ), ãnchirdãsi-ti/ãnchirdãsite (ãn-chir-dhã-sí-ti) – (unã cu nchirdãsit)

§ ãnchirdãsiri/ãnchirdãsire (ãn-chir-dhã-sí-ri) sf ãnchirdãsiri (ãn-chir-dhã-sírĭ) – (unã cu nchirdãsiri)

§ chirdãsescu (chir-dhã-sés-cu) vb IV chirdãsii (chir-dhã-síĭ), chirdãseam (chir-dhã-seámŭ), chirdãsitã (chir-dhã-sí-tã), chirdãsiri/chirdãsire (chir-dhã-sí-ri) – (unã cu nchirdãsescu)

§ chirdãsit (chir-dhã-sítŭ) adg chirdãsitã (chir-dhã-sí-tã), chirdãsits (chir-dhã-sítsĭ), chirdãsi-ti/chirdãsite (chir-dhã-sí-ti) – (unã cu nchirdãsit)

§ chirdãsi-ri/chirdãsire (chir-dhã-sí-ri) sf chirdãsiri (chir-dhã-sírĭ) – (unã cu nchirdãsiri)

§ cãrdisescu (cãr-di-sés-cu) vb IV cãrdisii (cãr-di-síĭ), cãrdiseam (cãr-di-seámŭ), cãrdisitã (cãr-di-sí-tã), cãrdisiri/cãrdisire (cãr-di-sí-ri) – (unã cu nchirdãsescu)
ex: cãrdiseashti (amintã la gioclu cu) arshitsili; nã cãrdisi di nã astimsi

§ cãrdisit (cãr-di-sítŭ) adg cãrdisitã (cãr-di-sí-tã), cãrdisits (cãr-di-sítsĭ), cãrdisiti/cãrdisite (cãr-di-sí-ti) – (unã cu nchirdãsit)

§ cãrdisiri/cãrdisire (cãr-di-sí-ri) sf cãrdisiri (cãr-di-sírĭ) – (unã cu nchirdãsiri)

§ dischirdãsescu (dis-chir-dhã-sés-cu) vb IV dischirdãsii (dis-chir-dhã-síĭ), dischirdãseam (dis-chir-dhã-seámŭ), dischirdãsitã (dis-chir-dhã-sí-tã), dischirdãsiri/dischirdã-sire (dis-chir-dhã-sí-ri) – cher pãradzlji amintats cãndu feci unã stihimã (cãndu mi-antricui cu cariva, cãndu fui plãtit ti un lucru tsi-l feci, etc.); (fig: dischirdãsescu = mi dispartu (mi-alas) di nicuchira (nicuchirlu) cu cari hiu ncurunat)
{ro: pierde un câştig (profit); divorţa}
{fr: perdre un profit; divorcer}
{en: lose a profit, divorce}
ex: si nchirdãsi (fig: ncurunã), shi dupã un mes, s-dischirdãsi (s-alãsã, dispãrtsã)

§ dischirdãsit (dis-chir-dhã-sítŭ) adg dischirdãsitã (dis-chir-dhã-sí-tã), dischirdãsits (dis-chir-dhã-sítsĭ), dischirdãsiti/dischirdãsite (dis-chir-dhã-sí-ti) – tsi ari chirutã amintaticlu di la un lucru tsi-l featsi (di la unã stihimã, etc.)
{ro: pierdut (câştig, profit), (omul) care a pierdut profitul; divorţat}
{fr: (profit) perdu, (l’homme) qui a perdu son profit; divorcé}
{en: (profit) lost, (man) who has lost his profit; divorced}

§ dischirdãsiri/dischirdãsire (dis-chir-dhã-sí-ri) sf dischirdãsiri (dis-chir-dhã-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva dischirdãseashti
{ro: acţiunea de a pierde un câştig (profit); de a divorţa}
{fr: action de perdre un profit; divorcer}
{en: action of losing a profit, of divorcing}

§ tricut1 (tri-cútŭ) adg tricutã (tri-cú-tã), tricuts (tri-cútsĭ), tricuti/tricute (tri-cú-ti) – tsi imnã shi nu-astãmãtseashti pristi tsiva i cariva; tsi s-ari abãtutã din cali tra si s-ducã (s-tragã) la cariva; tsi ari imnatã priningã cariva tra s-lu-antreacã; cari s-ari dusã di-alantã parti di-un lucru; (chirolu) tsi ari vinjitã shi s-ari dusã fãrã s-astãmãtseascã; tsi easti aush, veclju; strãbãtut, stribãtut, urdinat, antricut, ãntricut, ntricut, vindicat
{ro: trecut, traversat, circulat}
{fr: passé, traversé, circulé; âgé, vieux}
{en: passed, gone across; old}
ex: tricutã-i ficiureatsa; u lo trã nveastã shi tuti tricutili (atseali tsi s-featsirã aoa sh-un chiro) s-agãrshirã; easti om tricut tu ilichii (aush); s-fure cã ntribai vãr cama tricut (cama aush); tricut prit tsir sh-prit sitã; plãngul shi suschirãrli tricuti, dimãndã s-lji ndreagã calu s-easã ninga nãoarã n pãduri

§ treatsiri/treatsire (treá-tsi-ri) sf treatsiri (treá-tsirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva i tsiva treatsi; strãbatiri, stribatiri, dutseari, urdinari, antritseari, ãntritseari, ntritseari, vindicari
{ro: acţiunea de a trece, de a traversa, de a circula; trecere, traversare, circulare}
{fr: action de passer, de traverser, de circuler}
{en: action of passing, of going across}
ex: ma multã treatsiri (cãftari) ari tseara

§ tritseari/tritseari (tri-tseá-ri) sf tritseri (tri-tsérĭ) – (unã cu treatsiri)
ex: trã tritseari oara
(expr: tra s-nã njirãm mash, tra s-curã oara); unã tritseari (dutseari) dinaparti di-amari; di zorea a tritseariljei (a dutseariljei); trã tritsearea oarã
(expr: tra s-nã njirãm)

§ nitricut (ni-tri-cútŭ) adg nitricutã (ni-tri-cú-tã), nitricuts (ni-tri-cútsĭ), nitricuti/nitricute (ni-tri-cú-ti) – tsi nu easti tricut
{ro: netrecut; neîntrecut; etc.}
{fr: qui n’a pas passé; qui n’est pas surpassé; etc.}
{en: who is not passed; who is not passed over; etc.}
ex: nitricutã (ninti ca s-treacã) siptãmãna; nica nitricut ghini shi feata njicã-a amirãlui aminã merlu sh-lu-agudi n cap

§ nitreatsiri/nitreatsire (ni-treá-tsi-ri) sf nitreatsiri (ni-treá-tsirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva i tsiva nu treatsi, icã nu lu-astreatsi
{ro: acţiunea de a nu trece; etc.}
{fr: action de ne pas passer, de ne pas surpasser; etc.}
{en: action of not passing; of not passing over; etc.}

§ nitritseari/nitritseari (ni-tri-tseá-ri) sf nitritseri (ni-tri-tsérĭ) – (unã cu nitreatsiri)

§ tricut2 (tri-cútŭ) sn tricuturi (tri-cú-turĭ) – chirolu sh-tihisirli di-aoa sh-un chiro
{ro: trecut}
{fr: passé}
{en: past}
ex: cari cãrteashti tora tricutlu (atseali tsi s-au faptã aoa sh-un chiro) a sculiiljei armãneascã?

§ tricãtor (tri-cã-tórŭ) adg tricãtoari/tricãtoare (tri-cã-tŭá-ri), tricãtori (tri-cã-tórĭ), tricãtoari/tricãtoare (tri-cã-tŭá-ri) –
1: (om) tsi treatsi prit un loc (tsi nu yini si sta multu chiro); tsi easti mash ãn treatsitã prit un loc; dyeavat, cãlitor;
2: tsi treatsi agonja sh-nu tsãni multu chiro; ntreatsit, ãntreatsit, pirastica
{ro: trecător, temporar}
{fr: passager, temporaire}
{en: shortlived, temporary}
ex: vãr xen, vãr tricãtor (un tsi treatsi pri-aoa, tsi nu u-ari tu minti si sta)

§ treacã (treá-cã) sf fãrã pl – atsea tsi s-fatsi cãndu s-treatsi iuva; trec, treatsitã, treatsiri, tritseari, cãftari, aduchiri, banã
{ro: trecere; armonie; viaţă}
{fr: action de passer; cours; accord, harmonie, vie}
{en: action of passing, passing; harmony, life}
ex: dupã treaca (tritsearea) a treilor dzãli; nu au treacã (nu-s buni, nu-s cãftati) tora n lumi; nu sh-avea treacã dip (nu bãna dip ghini); e, tri treacã fu (ashi fu tra s-hibã, si s-facã) sh-aestã; araftsãlj avea mari treacã (avea mari cãftari, eara multu cãftats); iu-i treacã (aduchiri) sh-minti, tuti s-duc trãninti; s-ai ãn casã bunã treacã (bunã tritseari, banã bunã); treacã (bana din casã, tritsearea, aduchirea) lj-eara bunã; tsi treacã fats (tsi banã duts) cu soacra?; ãn casã nu-avea treacã (banã, aduchiri) bunã; treaca (bana) din casã nu s-aspuni di lai sh-di corbã; nu-ari treacã (nu bãneadzã ghini, nu s-aduchescu) cu bãrbat-su; avea nsimnatã orli a treacãljei (a tritseariljei) a lui

§ treatsitã (treá-tsi-tã) sf fãrã pl – (unã cu treacã)

§ trec2 (trécŭ) sm fãrã pl – (unã cu treacã)
ex: tsi trec ari n casã; iu nu-i minti sh-trec (banã bunã, aduchiri), chirdãciuni sh-nec

§ treacãt (treá-cãtŭ) sm pl(?) – vindicari, tritseari, treatsiri
{ro: vindecare}
{fr: re-mède, guérison}
{en: healing}
ex: un dor tsi treacãt (vindicari, tritseari) nu-ari

§ ntreatsit (ntreá-tsitŭ) adg, adv ntreatsitã (ntreá-tsi-tã), ntreatsits (ntreá-tsitsĭ), ntreatsiti/ntreatsite (ntreá-tsi-ti) – tsi treatsi agonja sh-nu tsãni multu chiro; tsi easti mash ãn treacã (ãntreatsitã) prit un loc; ãntreatsitã, tricãtor, dyeavat, pirastica
{ro: trecător, temporar}
{fr: passager, temporaire}
{en: shortlived, temporary}

§ ntreatsitã (ntreá-tsi-tã) adg, adv invar – (unã cu ntreatsit)
ex: cu ntreatsitã s-lji hibã, tuti cãti li pãtsã s-agãrshescu

§ ãntreatsitã (ãn-treá-tsi-tã) adg, adv invar – (unã cu ntreatsit)
ex: ãntreatsitã s-hibã (s-nu ti tsãnã multu chiro) niputearea!