§ azgunit (az-gu-nítŭ) adg azgunitã (az-gu-ní-tã), azgunits (az-gu-nítsĭ), azguniti/azgunite (az-gu-ní-ti) – (unã cu agunit)

§ azguniri/azgunire (az-gu-ní-ri) sf azguniri (az-gu-nírĭ) – (unã cu aguniri)

§ gunescu (gu-nés-cu) vb IV gunii (gu-níĭ), guneam (gu-neámŭ), gunitã (gu-ní-tã), guniri/gunire (gu-ní-ri) – (unã cu agunescu)
ex: lu gunirã di tuti pãrtsãli, tsiniva nu-l va

§ gunit (gu-nítŭ) adg gunitã (gu-ní-tã), gunits (gu-nítsĭ), guniti/gunite (gu-ní-ti) – (unã cu agunit)

§ guniri/gunire (gu-ní-ri) sf guniri (gu-nírĭ) – (unã cu aguniri)

§ azunjescu (a-zu-njĭés-cu) vb IV azunjii (a-zu-njíĭ), azunjam (a-zu-njĭámŭ), azunjitã (a-zu-njí-tã), azunjiri/azunjire (a-zu-njí-ri) – (unã cu agunescu)
ex: lj-azunjashti (aguneashti) di-aoa

§ azunjit (a-zu-njítŭ) adg azunjitã (a-zu-njí-tã), azunjits (a-zu-njítsĭ), azunjiti/azunjite (a-zu-njí-ti) – (unã cu agunit)

§ azunjiri/azunjire (a-zu-njí-ri) sf azunjiri (a-zu-njírĭ) – (unã cu aguniri)

§ aznjescu (az-njĭés-cu) vb IV aznjii (az-njíĭ), aznjam (az-njĭámŭ), aznjitã (az-njí-tã), aznji-ri/aznjire (az-njí-ri) – (unã cu agunescu)
ex: nã aznjeshti (aguneshti); aznja-u (agunea-u) aestã sclavã

§ aznjit (az-njítŭ) adg aznjitã (az-njí-tã), aznjits (az-njítsĭ), aznjiti/aznjite (az-njí-ti) – (unã cu agunit)

§ aznjiri/aznjire (az-njí-ri) sf aznjiri (az-njírĭ) – (unã cu aguniri)

ex: nã nfricushe aurlarea-a priciljei; s-trunduescu muntsãlj di-aurlarea (alãtrãrli, zghilirli) a cãnjlor; muta loclu di-aurlari sh-di vãryiri; cãt nu asurdzã di aurlarea-a lor; s-nu u scoatã di-aurlari; cãnjlji vor aurlari (aguniri, pitritseari) la oi; aurlarea (bãgarea, alãsarea) a caljlor tu agri nã custã

§ aurlãtor (a-ur-lã-tórŭ) adg aurlãtoari/aurlãtoare (a-ur-lã-tŭá-ri), aurlãtori (a-ur-lã-tórĭ), aurlãtoari/aurlãtoare (a-ur-lã-tŭá-ri) – (atsel) tsi-aurlã
{ro: urlător, hăitaş}
{fr: qui hurle, rabatteur}
{en: yeller, caller, chaser}

§ aurlãturã (a-ur-lã-tu-rã) sf aurlãturi (a-ur-lã-turĭ) – atsea tsi s-avdi cãndu aurlã cariva; aurlari; urlit
{ro: urlătură, urlet}
{fr: hurlement, huée}
{en: howl(ing), booing}
ex: cãnili nu s-curmã di-aurlãturã (aurlari)

§ urlu (úr-lu) (mi) vb I urlai (ur-láĭ), urlam (ur-lámŭ), urlatã (ur-lá-tã), urlari/urlare (ur-lá-ri) – (unã cu aurlu)
ex: urlã luplu tu pãduri; urlã-arãurli dipusi; urlã tini cãtu-s-vrei, mini di pi-a mea nu gioc

§ urlat (ur-látŭ) adg urlatã (ur-lá-tã), urlats (ur-látsĭ) urlati/urlate (ur-lá-ti) – (unã cu aurlat)

§ urlari/urlare (ur-lá-ri) sf urlãri (ur-lắrĭ) – (unã cu aurlari)

§ urlit (úr-litŭ) sn urliti/urlite (úr-li-ti) – (unã cu aurlãturã)
ex: tsi nfricushadzã urlitili (aurlãrli, urlãturli) a agrinjlor

§ avinari/avinare (a-vi-ná-ri) sf avinãri (a-vi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva avinã tsiva, pri cariva i dupã cariva; vinari, anãngãsãiri, anãngãsiri, pindzeari, aguniri, azguniri, aznjiri, chiniyi, etc.
{ro: acţiunea de a vâna, de a goni, de a alerga după, de a urmări; vânare, gonire, alergare după, urmărire}
{fr: action de chasser, de pourchasser, de courir après, de poursuivre}
{en: action of hunting, of running after, of chasing}
ex: earna s-fac avinãrli di ursi; tuts patrulji fum avinari; ursa eara avinari (eara dusã s-avinã); hiljlu di-amirã ishi s-facã avinari (chiniyi); tu ishirea avinari; s-agiuca cu avinarea; vinji di la avinari (di la chiniyi); nu s-dutsi la avinari cu tufechea goalã

§ avinatic (a-vi-ná-ticŭ) sn avinatitsi/avinatitse (a-vi-ná-ti-tsi) – puljlu i pravda tsi easti bunã tra s-hibã avinatã; puljlu i pravda tsi fu acãtsatã i vãtãmatã tu-unã avinari; carnea di la puljlu i pravda vãtãmatã la avinari; atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-dutsi s-acatsã i s-vatãmã unã agru-pravdã i agru-pulj; avinari, vinari, vinatic, chiniyi
{ro: vânat; vânătoare}
{fr: gibier; chasse}
{en: game, hunt}
ex: lj-deadi unã parti dit avinaticlu (pravda i carni di la pravda vãtãmatã tu chiniyi) tsi-avea; deadi tu pãduri nã priimnari, nacã da di vãrã avinatic (agru-pravdã); dã-nj shi cornul di-avinatic (di-avinari, di chiniyi); njasirã avinatic (tra s-avinã agru-prãvdzã) prit ayinj; nã adusi avinatic (pravdã vãtãmatã i carni tãljatã dit ea)

§ avinãtor (a-vi-nã-tórŭ) sm avinãtori (a-vi-nã-tórĭ) – omlu tsi dutsi avinari (chiniyi); vinãtor, chinigãtor, chiniyitor, avgi
{ro: vânător}
{fr: chasseur}
{en: hunter}
ex: gioni-i avinãtorlu tsi vãtãmã lamnja; s-loarã avinãtorlji cu tufechili mplini dupã avinatic; nãscãntsã avinã-tori di ursi u duchirã guva iu doarmi; s-lu facã avinãtor, cã sh-tatã-su avinãtor eara

§ vinedz (vi-nédzŭ) (mi) vb I vinai (vi-náĭ), vinam (vi-námŭ), vinatã (vi-ná-tã), vinari/vinare (vi-ná-ri) – (unã cu avin)

§ vinat (vi-nátŭ) adg vinatã (vi-ná-tã), vinats (vi-nátsĭ), vinati/vinate (vi-ná-ti) – (unã cu avinat)

§ vinari/vinare (vi-ná-ri) sf vinãri (vi-nắrĭ) – (unã cu avinari)

§ vinatic (vi-ná-ticŭ) sn vinatitsi/vinatitse (vi-ná-ti-tsi) – (unã cu avinatic)
ex: nu-aflai vinatic adzã; s-dusi la vinatic; tu pãdurea aestã easti multu vinatic

§ vinãtor (vi-nã-tórŭ) sm vinãtori (vi-nã-tórĭ) – (unã cu avinãtor)

7: dau ãn cheptu = giur sã-nj ljau ahtea, s-lj-u plãtescu;
8: nj-u dau cu cariva = mi bat, mi-alumtu, n-agudim;
9: nj-u dau ãn coastã = stau sh-mi minduescu ma s-hibã ghini s-lu fac un lucru (cã nu para voi s-lu fac); strãmbu narea, frãngu coasti, frãngu oasi;
10: nj-dau dintsãlj pi cheatrã = nji nturyisescu (struxescu) dintsãlj; mi ndreg s-lu fac un lucru;
11: nu dau banã = nu-alas isih, lj-mãc bana;
12: lj-dau di mãnear = hãbãrsescu, dau simasii (la-atseali tsi dzãtsi, mindueashti i aducheashti cariva);
13: dau limãreaua di cariva = fug diparti di cariva;
14: dau = dau trã mortsã;
15: nj-easti datã = nj-easti scriatã di miri, nj-easti ursitã di la Dumnidzã)
{ro: da}
{fr: donner}
{en: give}
ex: ca s-nã dats, va vã dãm tsi nu nã deadim; ea didets-nji shi fanfurã; lã deadit ordzu a caljlor?; ama cã ma nj-ul desh; ma desh (didesh, deadish) tra s-ai alãvdari; ma desh (didesh, deadish) cu inima curatã; dau s-es (caftu, nchisescu s-es) din casã; lj-deadi a featãljei multã pai; dau (caftu) s-fug ma el nu mi-alasã; cãtse nu-lj dãdea tinjii
(expr: nu-l tinjisea); dã-lã hãbari
(expr: dzã-lã tra sã shtibã) cã vinjirã; nã deadirã zbor
(expr: nã tãxirã); deadi
(expr: ishi, fitrusi) earba; ayinea da
(expr: fatsi) multã auã; vai da
(expr: vai cadã) ploai; Sãmãrina deadi
(expr: cãdzu) neauã; l-bãgarã s-da dupã
(expr: ducã, s-pingã) oi; fãrã s-da n coasti vãrãoarã
(expr: fatsi lucrul fãrã s-mindueascã dip tra s-nu-l facã); sh-u da n coastã
(expr: s-mindueashti ma s-lu facã lucrul); cãndu da
(expr: easi) luna; sh-deadi
(expr: apiri) albul soari; ca luna tsi da
(expr: s-alãnceashti pri tser); da dzua
(expr: apirã, creapã dzua); dorlu s-nu s-aprindã, ca troarã da
(expr: easi, creashti) fidanlu; aclo va s-dai di-un
(expr: va s-aflji, va s-andãmuseshti, va ti-astalj cu-un) cãni; sor, dã
(expr: nedz, imnã) nãinti; du-ti, dã pãn di
(expr: nedz, du-ti, s-agiundzi pãnã la) mushatã; s-deadi pãn di (agiumsi pãnã la) Dumnidzã; cãtrã murmintsã lj-u deadi
(expr: fudzi, s-dusi); lj-u deadirã
(expr: s-dusirã, tricurã) prit hoari; s-deadi
(expr: s-dusi, intrã, s-lo) tu pãduri dupã pulj; s-nu da loclu di el
(expr: s-nu-agudeascã loclu, s-azboairã); loc nu dãdea di Custandini; si-sh da dintsãlj pi cheatrã
(expr: si shi nturyiseascã dintsãlj); sãhatea deadi tsintsi di noapti
(expr: sãhatea asunã, aspuni oara tsintsi di noapti); s-alinã nsus s-da
(expr: s-asunã) cãmbana; deadim
(expr: intrãm) tu primuvearã; ninca nicãntatã cuclu, elinlu sh-u da
(expr: s-alumtã) cu turcul; s-deadirã
(expr: s-agudirã, s-alumtarã) cu-ahãntã fortsã; l-deadish
(expr: lu-arcash, lu zdupunish) dipadi di-lj cripã hearea; aoa va dãm di multi-arali
(expr: n-agudim di multi-arali, va trãdzem multi); deadim limãreaua di elj
(expr: fudzim diparti di elj); da sh-lja dit lumea-aestã
(expr: moari); mãrata di gãljinã sh-deadi suflitlu
(expr: muri); nu u dã, cari ãts da mãna
(expr: ma s-cutedz); sh-u deadi n cheptu
(expr: giurã s-lj-u plãteascã) chirutlu; vãrã nu putea si-lj da cali
(expr: s-aducheascã); nu vrurã s-lji talji caplu, shi-lj deadirã cali
(expr: l-sãlãghirã, lu-alãsarã s-fugã); sh-u da
(expr: sh-fudzi) aushlu cãtrã di partea-atsea; bunili tuti deadi Dumnidzã cu dauãli mãnj
(expr: lã deadi multi sh-di tuti); cari u dãdea di mãnear?
(expr: cari u hãbãrsea?; cari dãdea vãrã simasii la-atseali tsi dzãtsea i fãtsea?); deadi hãbari
(expr: lã spusi, hãbãrsi) la ascherea dit unã hoarã; vulpea-lj deadi nã cali
(expr: vulpea-lj dzãsi, lu urnupsi cum s-facã); dor nji-i s-dau oclji ningã nãoarã cu nãs
(expr: s-lu ved ninga nãoarã); s-dusirã shi deadirã plãngu
(expr: s-plãmsirã) la amirãlu; hiljlu di-amirã-lj deadi zbor
(expr: lj-tãxi); deadi zborlu
(expr: ãlj tãxi), si-lj da ficiorlu; cum sh-avea datã zborlu
(expr: u-avea tãxitã); lj-u deadirã
(expr: fudzirã) cãtrã tu lumi; alãsarã calea sh-lj-u deadirã cãrarea
(expr: sh-fudzirã, s-dusire pri cãrari); s-deadi
(expr: fudzirã, alãgarã) dupã nãsi; cari si zburãrã shi-sh deadirã mintsãli
(expr: s-urnipsirã un pi-alantu); puljlu nu-lj dãdea banã a featãljei
(expr: nu u-alãsa isihã feata) iu s-dutsea; un pondu di pulj, nu-nj da banã
(expr: nu-nj mi-alãsa isih) iu mi duc shi-nj prãxeashti cama laea; ursa, tsi nu-lj da banã
(expr: tsi nu u-alãsa isihã, tsi-lj mãca bana) a featãljei

§ dat1 (dátŭ) adg datã (dá-tã), dat (dáts), dati/date (dá-ti) – (lucrul) tsi-lj s-ari teasã a unui tra s-lu lja (s-lu tsãnã, s-lu aibã, etc.);
(expr:
1: dat di fãrmac = nvirinat, aplucusit di-amãrãciuni, etc.;
2: dat ãn cap = zurlu, anapud, andihristu, etc.)
{ro: dat}
{fr: donné}
{en: given}
ex: sicãrli furã dati; s-nu-sh calcã zborlu dat
(expr: s-facã atsea tsi-avea tãxitã); giunarlu cu mustatsa datã
(expr: tsi-avea nchisitã si s-aspunã, s-creascã); aushlu chiragi dat di fãrmac
(expr: aplucusit di nvirinari, nvirinat); tãcuts, dats di fãrmac
(expr: aplucusits di-amãrãciuni); easti un dat ãn cap!
(expr: zurlu)

§ dari1/dare (dá-ri) sf dãri (dãrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva da tsiva;
(expr: lj-ari trã dari al Mihali (al Hali) = easti ca glareshcu; nu u-ari tutã mintea; sh-ari chirutã mintea; lj-hurseashti al Mihali)
{ro: acţiunea de a da}
{fr: action de donner}
{en: action of giving}
ex: trã dari (tra s-da tsiva) nu vrea s-avdã; lj-am trã dari (am s-lji dau tsiva); streslu u-ari mãna trã loari, nu u-ari sh-trã dari; aricilu nu-i trã diznjirdari ma tri dari cu shclots
(expr: tra-aguniri); cu darea trets sh-amarea

§ dãdeari/dãdeare (dã-deá-ri) sf dãderi (dã-dérĭ) – (unã cu dari1/dare)
ex: mi sãturai di dãdeari shcop
(expr: di bãteari); cu dãdearea
(expr: alãncirea pri tser) laea lunã

§ dat2 (dátŭ) sn daturi (dá-turĭ) –
1: paradzlji (i lucrili) tsi lipseashti s-lji da omlu la chivernisi trã lucrili tsi fatsi chivernisea trã el (trã lucrili tsi lu-alasã pri om s-facã, trã avearea tsi ari, tri paradzlji tsi lj-amintã cãndu u lucreadzã aestã aveari, alishvirishurli tsi fatsi, etc.); dari, for, hãraci, haraci, hargi, gilep, bidelj, decat, viryii, haratsumã, ghizmã;
2: lucrili tsi lj-adutsi shi paradzlji tsi-lj fatsi cariva dit avearea tsi u ari (cum easti, bunãoarã, toclu tsi-l lja di la paradzlji dats borgi la cariva, nichea di la unã casã i loc tsi lu-ari, etc.)
{ro: taxă, impozit; venit, rentă}
{fr: taxe, dîme, impôt; revenu, rente}
{en: tax, duty; revenue, income, rent}
ex: nu-nj plãtii datlu (darea, forlu, hargea, gileplu, etc.); va nj-alinj datlu?; datlu cãtrã amirãrilji; noi pãltim datlu tsi-l vrem cati an; amaneti tri plãtirea-a datlui; ca s-lja dat (nichi) di cati casã; n casã dat (nichi) nã da

§ dari2/dare (dá-ri) sf dãri (dãrĭ) – paradzlji (i lucrili) tsi lipseashti s-lji da omlu la chivernisi trã lucrili tsi fatsi chivernisea trã el (trã lucrili tsi lu-alasã pri om s-facã, trã avearea tsi ari, tri paradzlji tsi lj-amintã cãndu u lucreadzã aestã aveari, alishvirishurli tsi li fatsi, etc.); dat, for, hãraci, haraci, hargi, gilep, bidelj, decat, viryii, haratsumã, ghizmã
{ro: taxă, impozit}
{fr: taxe, dîme, impôt}
{en: tax, duty}
ex: avem dãri (foruri, viryii) greali; lj-ari trã dari al Mihali (lj-hurseashti tsiva al Mihali; icã expr: easti niheamã ca glar, ca lishor di minti)

§ dari3/dare (dá-ri) sf dãri (dãrĭ) – misali (cu mãcari, pescu, yin, colivã, yimishi, etc.) tsi s-da la oaspits sh-la lumea ftoahã (la bisearicã i chimitiryiu, dupã tsi preftul dyiuvãseashti trã suflitlu-a mortsãlor sh-trã adutsearea-a lor aminti); misali, trisalj, trisayi, puminii, pãmãntu, pomean, pumean, spumean, etc.
{ro: parastas}
{fr: aumône en mémoire d’un mort}
{en: memorial service}
ex: dãdea darea (misalea) a aushlui

§ nidat (ni-dátŭ) adg nidatã (ni-dá-tã), nidat (ni-dáts), nidati/nidate (ni-dá-ti) – tsi nu easti dat
{ro: nedat}
{fr: qui ne pas donné}
{en: not given}

§ nidari/nidare (ni-dá-ri) sf nidãri (ni-dãrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu da tsiva
{ro: acţiunea de a nu da}
{fr: action de ne pas donner}
{en: action of not giving}

§ nidatã (ni-da-tã) sf fãrã pl – ninti ca… (si s-facã tsiva); ninti di
{ro: înainte de…}
{fr: avant de}
{en: before}
ex: nchisim nidatã (ninti ca s-da) soarili; unã dimneatsã tsã si scoalã, nidatã soarili (ninti di Data-a soarili) shi, aoa fac sotslji!; ca s-agiungu nidatã soari; nidatã (ninti ca s-batã) cãmbana s-avdu cãntitsi n pãdz

§ dator (da-tórŭ) adg datoari/datoare (da-tŭá-ri), datori (da-tórĭ), datoari/datoare (da-tŭá-ri) – cari ari trã dari a unui tsiva; tsi lj-ari borgi a unui; dãtor
{ro: dator}
{fr: débiteur}
{en: debtor}

§ dãtor (dã-tórŭ) adg dãtoari/dãtoare (dã-tŭá-ri), dãtori (dã-tórĭ), dãtoari/dãtoare (dã-tŭá-ri) –
1: cari ari trã dari a unui tsiva; cari lj-ari borgi a unui;
2: cari da tsiva a unui
{ro: dator; dătător}
{fr: débiteur; qui donne}
{en: debtor; who gives}
ex: Dumnidzale, dãtor a banãljei (cari deadi bana)

§ dãtãtor (dã-tã-tórŭ) adg dãtãtoari/dãtãtoare (dã-tã-tŭá-ri), dãtãtori (dã-tã-tórĭ), dãtãtoari/dãtãtoare (dã-tã-tŭá-ri) – cari da tsiva a unui; dãtor
{ro: dătător}
{fr: qui donne}
{en: who gives}
ex: Dumnidzã, dãtãtorlu di banã; nãs easti dãtãtorlu di bunets

§ dãtãturã (dã-tã-tŭ-rã) sf dãtãturi (dã-tã-tŭrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un arucã tsiva (cu mãna); aguditurã
{ro: lovitură, aruncătură}
{fr: jet}
{en: throw}
ex: tu-unã dãtãturã (aguditurã) cu ciumaglu cãdzurã dzatsi meari

§ dari-loari/dari-loare (dá-ri-lŭá-ri) sf fãrã pl – atsea tsi s-fatsi cãndu s-vindi (shi s-acumprã) tsiva; vindeari, acumprari, alishvirishi, daraverã
{ro: afacere, tranzacţie, schimb, alişveriş, vânzare}
{fr: affaire, transaction, échange, vente}
{en: affair, transaction, exchange, sale}
ex: s-fatsi mari dari-loari (acumprari sh-vindeari di lucri); s-am cu voi eu dari-loari (alishvirishi); cuscrilja s-asparsi shi vãrnã dari-loari (alishvirishi) nu-am cu tini, ni cu hilji-ta; mãcã sh-bea cu-a tãu, shi dari-loari nclo

§ daraverã (da-ra-vé-rã) sf daraveri (da-ra-vérĭ) – (unã cu dari-loari)
ex: am daraverã cu nãs; au daraveri, unlu cu-alantu

§ apudau (a-pu-dáŭ) (mi) vb I apuded (a-pu-dédŭ), apudam (a-pu-dámŭ) shi apudãdeam (a-pu-dã-deámŭ), apudatã (a-pu-dá-tã), apudari/apudare (a-pu-dá-ri) shi apudãdeari/apudãdeare (a-pu-dã-deá-ri) – dau aproapea tut
{ro: da aproape tot}
{fr: donner (presque) intégralement}
{en: give (almost) totally}

§ apudat (a-pu-dátŭ) adg apudatã (a-pu-dá-tã), apudat (a-pu-dáts), apuda-ti/apudate (a-pu-dá-ti) – cari ari datã aproapea tut
{ro: dat aproape tot}
{fr: donné (presque) intégralement}
{en: given (almost) totally}

§ apudari/apudare (a-pu-dá-ri) sf apudãri (a-pu-dãrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un da aproapea tut
{ro: acţiunea de a da aproape tot}
{fr: action de donner (presque) intégralement}
{en: action of giving (almost) totally}

§ prudau (pru-dáŭ) (mi) vb I pruded (pru-dédŭ), prudam (pru-dámŭ) shi prudãdeam(?) (pru-dã-deámŭ), prudatã (pru-dá-tã), prudari/prudare (pru-dá-ri) – lj-fac arãu a unui oaspi tsi ari ncreadiri n mini cu-aspunearea la dushmanlj-a lui lucri tsi pot s-lj-aducã znjii (shtiuti di mini sh-nishtiuti di dushmanj); mi dau di partea-a dushmanlui sh-mi-alumtu cu oaspili tsi lu-aveam ma ninti; aspun fãrã s-voi (scot tu padi) lucri nishtiuti di altsã tsi pot sã-nj facã arãu (a njia icã a oaspitslor a mei); prudusescu, pridau; angãlisescu, angãlsescu
{ro: trăda}
{fr: trahir}
{en: betray, reveal}
ex: cati foc pruda (aspuni, scoati tu padi) nã coardã; tini nã prudeadish (prudusish)

§ prudat (pru-dátŭ) adg prudatã (pru-dá-tã), prudats (pru-dátsĭ), prudati/prudate (pru-dá-ti) – tsi fu arãs di-un oaspi cari-lj dzãsi a dushmanlui lucri tsi pot s-lj-aducã znjii; (lucrili) tsi suntu-aspusi a unui dushman (cu vreari i nivreari) sh-cari pot s-facã arãu; prudusit, pridat; angãlisit, angãlsit
{ro: trădat}
{fr: trahi}
{en: betrayed, revealed}

§ prudari/prudare (pru-dá-ri) sf prudãri (pru-dắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-pruda tsiva i cãndu cariva easti prudat; prudusiri, prudusii, pridari; angãlisiri, angãlsiri
{ro: acţiunea de a trăda; trădare}
{fr: action de trahir; trahison}
{en: action of betraying, of revealing; betrayal}

§ prudot (pru-dótŭ) sm, sf prudotã (pru-dó-tã), prudots (pru-dótsĭ), prudoti/prudote (pru-dó-ti) – omlu tsi ari prudatã tsiva i prudatã pri cariva tsi-lj fatsi ncreadiri (un oaspi, cratlu iu bãneadzã, etc.)
{ro: trădător}
{fr: traître, délateur}
{en: traitor}

§ pridau1 (pri-dáŭ) (mi) vb I prided (pri-dédŭ), pridam (pri-dámŭ) shi pridãdeam(?) (pri-dã-deámŭ), pridatã (pri-dá-tã), pridari/pridare (pri-dá-ri) – (unã cu prudau)
ex: hilj-tu nã prideadi (prudeadi); lu prided iu eara ascumtu; nu-avu njilã di mini sh-mi prideadi; minti shcurtã muljarea, s-arãdi shi-lj si prida

§ pridat1 (pri-dátŭ) adg pridatã (pri-dá-tã), pridats (pri-dátsĭ), pridati/pridate (pri-dá-ti) – (unã cu prudat)

§ pridari1/pridare (pri-dá-ri) sf pridãri (pri-dắrĭ) – (unã cu prudari)

§ prudusescu (pru-du-sés-cu) (mi) vb IV prudusii (pru-du-síĭ), pruduseam (pru-du-seámŭ), prudusitã (pru-du-sí-tã), prudusiri/prudusire (pru-du-sí-ri) – (unã cu prudau)

§ prudusit (pru-du-sítŭ) adg prudusitã (pru-du-sí-tã), prudusits (pru-du-sítsĭ), prudusiti/prudusite (pru-du-sí-ti) – (unã cu prudat)

§ prudusiri/prudusire (pru-du-sí-ri) sf prudusiri (pru-du-sírĭ) – (unã cu prudari)

§ prudusii/prudusie (pru-du-sí-i) sf prudusii (pru-du-síĭ) – faptul adrat di-atsel tsi pruda pri cariva i tsiva; prudusiri, prudari, pridari
{ro: trădare}
{fr: trahison}
{en: betrayal}

§ pridau2 (pri-dáŭ) (mi) vb I prided (pri-dédŭ), pridam (pri-dámŭ) shi pridãdeam(?) (pri-dã-deámŭ), pridatã (pri-dá-tã), pridari/pridare (pri-dá-ri) –
1: ãlj dau a cuiva un lucru s-lu aibã di la mini (i cã-lj lu am trã dari di la altu); fac tislimi;
2: pricu-noscu cã chirui tu-alumtã sh-tr-atsea dipun armili sh-alas dush-manjlji s-mi lja sclav;
3: tsãn un zbor la sculii sh-lã spun a ficiorlor lucri tsi au trã nvitsari;
4: nj-bag multã zori (mi furtsedz) tra s-adar un lucru; (mi) paradau; pãrãdusescu
{ro: (se) preda, livra}
{fr: transmettre, confier, livrer, (se) rendre, capituler; ensei-gner}
{en: deliver, surrender, lecture}
ex: vrui s-mi pridau (s-mi-alas acãtsat); pitricu hãbari, i s-tragã nãpoi i sã s-prida, i tu guvã di sharpi sã s-ascundã

§ pridat2 (pri-dátŭ) adg pridatã (pri-dá-tã), pridats (pri-dátsĭ), pridati/pridate (pri-dá-ti) –
1: (lucru) tsi easti dat a unui; tsi easti faptu tislimi;
2: tsi pricunuscu cã ari chirutã alumta shi s-alasã s-hibã loat sclav di dushmanj;
3: zbor tsãnut trã ficiorlji di la sculii cu lucrili tsi lipseashti s-li nveatsã; paradat, pãrãdusit
{ro: predat, livrat}
{fr: livré, delivré, capitulé, enseigné}
{en: delivered, surrendered, lectured}

§ pridari2/pridare (pri-dá-ri) sf pridãri (pri-dắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru easti pridat, un zbor easti pãrãdusit i cariva s-ari paradatã sclav a dushmanlui; fãtseari tislimi, paradari, pãrãdusiri
{ro: acţiunea de a (se) preda, de a livra}
{fr: action de livrer, de (se) rendre, de capituler}
{en: action of delivering, of surrendering}

§ paradau (pá-ra-dáŭ) vb I paraded (pá-ra-dédŭ), paradam (pá-ra-dámŭ) shi paradãdeam(?) (pá-ra-dã-deámŭ), paradatã (pá-ra-dá-tã), parada-ri/paradare (pá-ra-dá-ri) shi paradãdeari/paradãdeare (pá-ra-dã-deá-ri) – (unã cu pridau2)
ex: nu ti paradã ahãntu (nu ts-bagã sh-ahãntã zori)

§ paradat (pá-ra-dátŭ) adg paradatã (pá-ra-dá-tã), paradats (pá-ra-dátsĭ), paradati/paradate (pá-ra-dá-ti) – (unã cu pridat2)

§ paradari/paradare (pá-ra-dá-ri) sf paradãri (pá-ra-dắrĭ) – (unã cu pridari2)

§ paradãdeari/paradãdeare (pá-ra-dã-deá-ri) sf paradãderi (pá-ra-dã-dérĭ) – (unã cu pridari2)

§ pãrãdusescu (pã-rã-dhu-sés-cu) vb IV pãrãdusii (pã-rã-dhu-síĭ), pãrãduseam (pã-rã-dhu-seámŭ), pãrãdusitã (pã-rã-dhu-sí-tã), pãrãdusiri/pãrãdusire (pã-rã-dhu-sí-ri) – (unã cu pridau2)
ex: pãrãduseashti ghini dascalu; furlu nu s-pãrãdusi

§ pãrãdusit (pã-rã-dhu-sítŭ) adg pãrãdusitã (pã-rã-dhu-sí-tã), pãrãdusits (pã-rã-dhu-sítsĭ), pãrãdusiti/pãrãdusite (pã-rã-dhu-sí-ti) – (unã cu pridat2)

§ pãrãdusiri/pãrãdusire (pã-rã-dhu-sí-ri) sf pãrã-dusiri (pã-rã-dhu-sírĭ) – (unã cu pridari2)

§ vdzit (vdzítŭ) adg vdzitã (vdzí-tã), vdzits (vdzítsĭ), vdziti/vdzite (vdzí-ti) – (unã cu fudzit)

§ fugat (fu-gátŭ) adg fugatã (fu-gá-tã), fugats (fu-gátsĭ), fugati/fugate (fu-gá-ti) – (unã cu fudzit)
ex: suntu fugats di Luni; easti fugat tu muntsã; easti fugat di anj di dzãli

§ vgat (vgátŭ) adg vgatã (vgá-tã), vgats (vgátsĭ), vgati/vgate (vgá-ti) – (unã cu fudzit)

§ fudziri/fudzire (fu-dzí-ri) sf fudziri (fu-dzírĭ) – atsea tsi fatsi un tsi fudzi; nchisiri, alãgari, alãsari, avinari, aguniri, etc.
{ro: acţiunea de a pleca, de a fugi, de a alerga; de a văna; de a elimina, etc.; plecare, fugire, alergare, ducere, vânare, eliminare, etc.}
{fr: action de partir, de courir, de fuir, de s’enfuir, de chasser, d’éliminer, etc.}
{en: action of leaving, of running, of fleing, of hunting, of eliminating, etc.)}
ex: la fudziri sh-lo cu nãs tutã tutiputa (avearea), sculã nauã furtii di bacrã

§ vdziri/vdzire (vdzí-ri) sf vdziri (vdzírĭ) – (unã cu fudziri)

§ fudzeari/fudzeare (fu-dzeá-ri) sf fudzeri (fu-dzérĭ) – (unã cu fudziri)

§ vdzeari/vdzeare (vdzeá-ri) sf vdzeri (vdzérĭ) – (unã cu fudziri)

§ fugari/fugare (fu-gá-ri) sf fugãri (fu-gắrĭ) – (unã cu fudziri)
ex: cu tutã fugarea tsi-lj featsim (fudzirea agonja dupã el tsi featsim), nu putum s-lu-agiundzem

§ vgari/vgare (vgá-ri) sf vgãri (vgắrĭ) – (unã cu fudziri)

§ fugã (fú-gã) sf pl(?) – fudziri, nchisiri, nchisitã, vgari, etc.
{ro: fugă, plecare}
{fr: fuite, départ}
{en: flight, departure}
ex: fuga (fudzirea, fudzita) easti arshinoasã, ma sãnãtoasã; fuga (vgarea) tu-arniu; tu oara-a fugãljei (a vgariljei); s-frãmsirã di fugã; dats fuga (alãgats!) acasã; lji si featsi ti fugã

§ fudzitã (fu-dzí-tã) sf fãrã pl – (unã cu fugã)

§ fugar (fu-gárŭ) sm, sf, adg fugarã (fu-gá-rã), fugari (fu-gárĭ), fugari/fugare (fu-gá-ri) – tsi ari vgatã iuva diparti; un tsi easti avinat; un tsi fudzi shi s-ascundi tra s-nu hibã acãtsat
{ro: fugar}
{fr: fugitif, fuyard}
{en: fugitive, runaway}
ex: cu-alãndurli fugari

§ afug (a-fugŭ) vb IV, II shi I afudzii (a-fu-dzíĭ) shi avdzii (av-dzíĭ) shi afugai (a-fu-gáĭ) shi avgai (av-gáĭ); afudzeam (a-fu-dzeámŭ) shi avdzeam (av-dzeámŭ); afudzitã (a-fu-dzí-tã) shi avdzitã (av-dzí-tã) shi afugatã (a-fu-gá-tã) shi avgatã (av-gá-tã); afudziri/afudzire (a-fu-dzí-ri) shi avdziri/avdzire (av-dzí-ri) shi afudzeari/afudzeare (a-fu-dzeá-ri) shi avdzeari/avdzeare (av-dzeá-ri) shi afugari/afugare (a-fu-gá-ri) shi avgari/avgare (av-gá-ri) – (unã cu fug)

§ afudzit (a-fu-dzítŭ) adg afudzitã (a-fu-dzí-tã), afudzits (a-fu-dzítsĭ), afudziti/afudzite (a-fu-dzí-ti) – (unã cu fudzit)

§ avdzit (av-dzítŭ) adg avdzitã (av-dzí-tã), avdzits (av-dzítsĭ), avdziti/avdzite (av-dzí-ti) – (unã cu fudzit)

§ afugat (a-fu-gátŭ) adg afugatã (a-fu-gá-tã), afugats (a-fu-gátsĭ), afugati/afugate (a-fu-gá-ti) – (unã cu fudzit)

§ avgat (av-gátŭ) adg avgatã (av-gá-tã), avgats (av-gátsĭ), avgati/avgate (av-gá-ti) – (unã cu fudzit)

§ afudziri/afudzire (a-fu-dzí-ri) sf afudziri (a-fu-dzírĭ) – (unã cu fudziri)

§ avdziri/avdzire (av-dzí-ri) sf avdziri (av-dzírĭ) – (unã cu fudziri)

§ afudzeari/afudzeare (a-fu-dzeá-ri) sf afudzeri (a-fu-dzérĭ) – (unã cu fudziri)

§ avdzeari/avdzeare (av-dzeá-ri) sf avdzeri (av-dzérĭ) – (unã cu fudziri)

§ afugari/afugare (a-fu-gá-ri) sf afugãri (a-fu-gắrĭ) – (unã cu fudziri)

§ avgari/avgare (av-gá-ri) sf avgãri (av-gắrĭ) – (unã cu fudziri)

§ apufug (a-pu-fugŭ) vb IV, II shi I apufudzii (a-pu-fu-dzíĭ) shi apuvdzii (a-puv-dzíĭ) shi apufugai (a-pu-fu-gáĭ) shi apuvgai (a-puv-gáĭ); apufudzeam (a-pu-fu-dzeámŭ) shi apuvdzeam (a-puv-dzeámŭ); apufudzitã (a-pu-fu-dzí-tã) shi apuvdzitã (a-puv-dzí-tã) shi apufugatã (a-pu-fu-gá-tã) shi apuvgatã (a-puv-gá-tã); apufudziri/apufudzire (a-pu-fu-dzí-ri) shi apuvdziri/apuvdzire (a-puv-dzí-ri) shi apufudzeari/apufudzeare (a-pu-fu-dzeá-ri) shi apuvdzeari/apuvdzeare (a-puv-dzeá-ri) shi apufugari/apufugare (a-pu-fu-gá-ri) shi apuvgari/apuvgare (a-puv-gá-ri) – fug, pãnã tu soni
{ro: pleca, în fine}
{fr: partir enfin}
{en: leave finally}

§ apufudzit (a-pu-fu-dzítŭ) adg apufudzitã (a-pu-fu-dzí-tã), apufudzits (a-pu-fu-dzítsĭ), apufudziti/apufudzite (a-pu-fu-dzí-ti) – fudzit, pãnã tu soni
{ro: plecat, în fine}
{fr: parti enfin}
{en: left finally}

§ apuvdzit (a-puv-dzítŭ) adg apuvdzitã (a-puv-dzí-tã), apuvdzits (a-puv-dzítsĭ), apuvdziti/apuvdzite (a-puv-dzí-ti) – (unã cu apufudzit)

§ apufugat (a-pu-fu-gátŭ) adg apufugatã (a-pu-fu-gá-tã), apufugats (a-pu-fu-gátsĭ), apufuga-ti/apufugate (a-pu-fu-gá-ti) – (unã cu apufudzit)

§ apuvgat (a-puv-gátŭ) adg apuvgatã (a-puv-gá-tã), apuvgats (a-puv-gátsĭ), apuvgati/apuvgate (a-puv-gá-ti) – (unã cu apufudzit)

§ apu-fudziri/apufudzire (a-pu-fu-dzí-ri) sf apufudziri (a-pu-fu-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu apufudzi cariva
{ro: acţiunea de a pleca, în fine}
{fr: action de partir enfin}
{en: action of finally leaving}

§ apuvdziri/apuvdzire (a-puv-dzí-ri) sf apuvdziri (a-puv-dzírĭ) – (unã cu apufudziri)

§ apufudzeari/apufudzeare (a-pu-fu-dzeá-ri) sf apufudzeri (a-pu-fu-dzérĭ) – (unã cu apufudziri)

§ apuvdzeari/apuvdzeare (a-puv-dzeá-ri) sf apuvdzeri (a-puv-dzérĭ) – (unã cu apufudziri)

§ apufugari/apufugare (a-pu-fu-gá-ri) sf apufugãri (a-pu-fu-gắrĭ) – (unã cu apufudziri)

§ apuvgari/apuvgare (a-puv-gá-ri) sf apuvgãri (a-puv-gắrĭ) – (unã cu apufudziri)

§ gãrmisi-ri/gãrmisire (gãr-mi-sí-ri) sf gãrmisiri (gãr-mi-sírĭ) – (unã cu ngãrmisiri)

{ro: străinătate}
{fr: pays ètranger; (à) l’ètranger}
{en: foreign country}
ex: fudzi tu xeani (tu locuri diparti di-aclo iu s-aflã, largu di soi sh-di oaminjlj-a lui); tsi-ts lipsea, mãrate preftu, s-aruts piper tu xeanã (a altui) mãcari!; nu-i tu mãna-a noastrã, cã luguria-i tu mãnã xeanã (a altui mãnã, nu mãna-a mea); nj-tricui bana ma multu tu xeani; xeana-i greauã; greali suntu xeanili; tu xeanili lãi sh-blãstimati; dupã tsi sã nsurã, dusi tu xeani; s-nu lj-u toarnã mintea tsiva feati sh-armãni tu xeani; cãndu lã vinji oara s-lja xeanili, chinsirã deadun dinoarã; ca vãrã cãni cãndu intrã tu casã xeanã

§ axeanã (ac-seá-nã) sf axeani/axeane (ac-seá-ni) – (unã cu xeanã)
ex: fug jilits tu axeani; s-turnã ditru axeani; tu xeani noauã anj, sh-acasã cu doi aslanj; tu axeani easti; un om dit axeani

§ xinãtati/xinãtate (csi-nã-tá-ti) sf xinãtãts (csi-nã-tắtsĭ) – (unã cu xeanã)
ex: va-nj ti duts tu xinãtati; cali lungã loarã cãtrã voi tru xinãtati

§ xinitii/xinitie (csi-ni-tí-i) sf xinitii (csi-ni-tíĭ) – (unã cu xeanã)
ex: tãsh tu ponda xinitii; masturlji fug tu xinitii

§ xinitilji/xinitilje (csi-ni-tí-lji) sf xinitilj (csi-ni-tíljĭ) – (unã cu xeanã)

§ xinit (csi-nítŭ) adg xinitã (csi-ní-tã), xinits (csi-nítsĭ), xiniti/xinite (csi-ní-ti) – tsi s-ari dusã tu xeani; tsi bãneadzã tu xea-ni; tsi s-ari turnatã dit xeani; xinitor, axinitor, xinitimen
{ro: în-străinat}
{fr: expatrié; qui est parti à l’étranger; qui vit à l’étranger}
{en: foreigner; who went to live in a foreign country}
ex: cãnticlu a xinitlui (tsi bãneadzã tu xeani); o, gione, o, xinite!; trapsirã vãrã dzuã cali xinitslji

§ axinit (ac-si-nítŭ) adg axinitã (ac-si-ní-tã), axinits (ac-si-nítsĭ), axiniti/axinite (ac-si-ní-ti) – (unã cu xinit)
ex: l-cljimarã sh-pi axinit; cã-s axinits shi nu cunoscu vãrnã din hoarã

§ nixinit (nic-si-nítŭ) adg nixinitã (nic-si-ní-tã), nixinits (nic-si-nítsĭ), nixiniti/nixinite (nic-si-ní-ti) – tsi nu easti xinit; tsi nu s-dutsi (nu s-ari dusã) tu xeani
{ro: neînstrăinat}
{fr: non expatrié; qui ne se dépayse pas; qui ne va pas à l’étranger}
{en: who does not go to live in a foreign country}
ex: un gioni nixinit

§ xinitor (csi-ni-tórŭ) adg xinitoari/xinitoare (csi-ni-tŭá-ri), xinitori (csi-ni-tórĭ), xinitoari/xinitoare (csi-ni-tŭá-ri) – (unã cu xinit)
ex: ved xinitorlu (atsel tsi s-avea dusã tu xeani) s-toarnã tora

§ axinitor (ac-si-ni-tórŭ) adg axinitoari/axinitoare (ac-si-ni-tŭá-ri), axinitori (ac-si-ni-tórĭ), axinitoari/axinitoare (ac-si-ni-tŭá-ri) – (unã cu xinit)
ex: ghini vinjish, axinitoare

§ xinitimen (csi-ni-ti-ménŭ) adg xinitimenã (csi-ni-ti-mé-nã), xinitimenj (csi-ni-ti-ménjĭ), xinitimeni/xinitimene (csi-ni-ti-mé-ni) – (unã cu xinit)

§ xinitipsescu (csi-ni-tip-sés-cu) (mi) vb IV xinitipsii (csi-ni-tip-síĭ), xinitipseam (csi-ni-tip-seámŭ), xinitipsitã (csi-ni-tip-sí-tã), xi-nitipsiri/xinitipsire (csi-ni-tip-sí-ri) – pitrec cariva s-bãneadzã (i mi duc singur s-bãnedz) tu xeani; nstriinedz
{ro: înstrăina}
{fr: envoyer à l’étranger; dépayser}
{en: send tu foreign lands; expatriate}
ex: xinitipsii (bãnai tu xeani) tutã-nj bana

§ xinitipsit (csi-ni-tip-sítŭ) adg xinitipsitã (csi-ni-tip-sí-tã), xinitipsits (csi-ni-tip-sítsĭ), xinitipsiti/xinitipsite (csi-ni-tip-sí-ti) – cari easti pitricut (i s-ari dusã singur) s-bãneadzã tu xeani; nstriinat
{ro: înstrăinat}
{fr: envoyé à l’étranger; dépaysé}
{en: sent tu foreign lands; expatriated}

§ xinitipsiri/xinitipsire (csi-ni-tip-sí-ri) sf xinitipsiri (csi-ni-tip-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva (i tsiva) easti pitricut (i s-ari dusã singur) s-bãneadzã tu xeani; nstriinari
{ro: acţiunea de a înstrăina; înstrăinare}
{fr: action d’envoyer à l’étranger; de dépayser}
{en: action of sending tu foreign lands; of expatriating}

§ xenu- (csé-nu-) shi xinu- (csí-nu-) prifixu – prifixu tsi yini di la zborlu “xen” tsi s-bagã nãintea-a unor zboarã (ma multu verbi), tra s-lã alãxeascã shi s-lã adavgã tu noima-a lor di-aradã, shi noima di xen, trã xen, etc.; di-aradã, aestu prifixu easti dispãrtsãt (i nidispãrtsãt) di zbor cu semnul “-“ shi zborlu cu prifixu s-aflã bãgat deadun cu zborlu a curi noimã u-alãxeashti
{ro: prefix care adaugă un sens de “străin” sensului original a cuvântului}
{fr: prefixe, qui ajoute au sens du mot, le sens d’“étranger”}
{en: prefix, that adds to the meaning of the word, that of “foreign”}

§ xinumsescu (csi-num-sés-cu) vb IV xinumsii (csi-num-síĭ), xinumseam (csi-num-seámŭ), xinumsitã (csi-num-sí-tã), xinumsiri/xinumsire (csi-num-sí-ri) – l-fac pri cariva s-fugã (l-pitrec) surghiuni tu xeani; ãlj dzãc a unui s-fugã (lu-agunescu) dit un loc; l-dau nafoarã di la lucru; agunescu, azgunescu, azunjescu, aznjescu, avin, dipãrtedz, surghiunipsescu, xipundisescu, ãlj dau pãrtãljli (palmili, tsãruhili), lj-aspun poarta, etc.
{ro: exila, goni, alunga}
{fr: exiler, chasser, bannir}
{en: expatriate, chase, banish}

§ xinumsit (csi-num-sítŭ) adg xinumsitã (csi-num-sí-tã), xinumsits (csi-num-sítsĭ), xinumsiti/xi-numsite (csi-num-sí-ti) – azgunit, aznjit, agunit, avinat
{ro: exilat, gonit, alungat}
{fr: exilé, chassé, banni}
{en: chased, banished}

§ xinumsiri/xinumsire (csi-num-sí-ri) sf xinumsiri (csi-num-sírĭ) – azguniri, aznjiri, aguniri, avinari
{ro: acţiunea de a exila, de a goni, de a alunga; exilare, gonire, alungare}
{fr: action d’exiler, de chasser, de bannir}
{en: action of expatriating, of chasing, of banishing}