{fr: tomber; s’écrouler}
{en: fall; collapse}
ex: frãndzãli ma-ts cad earna; cadz, pitã di lapti, cadz, cãdãifi, cadz flurie, cadz fustane, cadz di tuti; casa va nã cadã (va nã s-aruvueascã, va nã si surpã); murlu-a casãljei cãdzu (s-surpã); trã Hristolu nãsh cãdzurã; cãdzu niptut
(expr: lãndzidzã) sh-muri; cãdzu arãulu
(expr: arãulu fu azvimtu); luplu cadi
(expr: easti azvimtu) di ursã; a fratilui ãlj cadi casa
(expr: ari ndreptu la casã); partea tsi nã cadi s-u lom
(expr: tsi easti trã noi, tsi nã yini a nauã); a ljei nu-lj cãdzu
(expr: nu-lj si da) tsiva; zborlu-a lui nu-lj cadi mpadi
(expr: zborlu-a lui easti ascultat, easti sãldisit); celniclu cãdzu nafoarã
(expr: chiru tuti oili, avearea); cadi nafoarã
(expr: ari ipilipsii); cãdzu pri dzinuclji n fatsa-a lui s-lji caftã ljirtari
(expr: lj-cãftã, lj-si ngricã multu tra s-lu ljartã); muljerli nu cãdea ma nghios
(expr: nu s-alãsa astricuti); mãcãrli aesti cad greali
(expr: nu s-hunipsescu lishor) trã stumahea-a ta; zborlu-a tãu va-lj cadã greu
(expr: va-l cãrteascã); acãtsarã s-cadã tufeclji
(expr: nchisirã si s-avdã aminãri, plãscãnituri di tufechi); pãgana cãdzu analtu pri furi
(expr: tihisi tra s-da tamam di furi; s-hiumusi, s-arcã pri furi); lj-cãdzum cu mari pãlãcãrii
(expr: lj-pricãdem, nã ngricãm multu); cãtrã iu cadi
(expr: s-aflã) hoara-a voastrã?; lucru aestu nu-nj cadi tu pãzari
(expr: lu-aflu scumpu, nu nji sã ndreadzi huzmetea); lucrul aestu nã cãdea s-lu-adrãm noi
(expr: lipsea s-lu-adrãm noi, eara arada-a noastrã); feata-lj cãdzu tu mari vreari
(expr: lu-arãseashti, u va multu feata); vai cãdem adz pri tufechi =
(expr: va s-agiundzem tu-un loc iu s-aminã tufechili); patrulji furi cãdzurã
(expr: murirã, furã acãtsats, furã vãtãmats)

§ cãdzut (cã-dzútŭ) adg cãdzutã (cã-dzú-tã), cãdzuts (cã-dzútsĭ), cãdzuti/cãdzute (cã-dzú-ti); tsi s-ari minatã di nsus cãtrã nghios (cu vreari i fãrã vreari) cã-l trapsi greatsa sh-nu mata avea tsiva pi cari si sta; tsi s-ari disfaptã di loclu iu eara acãtsat shi s-ari minatã (cãtrã nghios); chicat; arãvul-sit, surpat, survuljisit, dãrãmat, aruvuit, aruvulsit, etc.
{ro: căzut; prăbuşit}
{fr: tombé; écroulé}
{en: fallen; collapsed}
ex: carni di caprã cãdzutã
(expr: caprã vãtãmatã)

§ cãdeari/cãdeare (cã-deá-ri) sf cãderi (cã-dérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cadi tsiva (cariva); chicari; arãvulsiri, surpari, survuljisiri, dãrãmari, aruvuiri, aruvulsiri, etc.
{ro: acţiunea de a cădea; de a se prăbuşi; cădere, prăbuşire}
{fr: action de tomber; de s’écrouler}
{en: action of falling; of collapsing}
ex: cu cãdearea tsi cãdzu, sh-freadzi ciciorlu

§ cãdzãturã (cã-dzã-tú-rã) sf cãdzãturi (cã-dzã-túrĭ) – atsea tsi pati un cãndu cadi
{ro: căzătură; prăbuşire}
{fr: chute}
{en: fall; tumble}

§ pricad (pri-cádŭ) vb II pricãdzui (pri-cã-dzúĭ), pricãdeam (pri-cã-deámŭ), pricãdzutã (pri-cã-dzú-tã), pricãdeari/pricãdeare (pri-cã-deá-ri) – pãlãcãrsescu multu; lj-cad rigeai; paracad, mi-angrec; pãlãcãrsescu, pãrãcãlsescu, pãrlãcãrsescu, rog
{ro: implora, ruga stăruitor}
{fr: prier avec insistance; implorer}
{en: beg, implore}
ex: lj-pricadi trã (l-pãlãcãrseashti multu s-lji da) unã oai; tihea-lj pricãdzu (lj-cãdzu cu mari pãlãcãrii) la cioarli a mintiljei; ãts pricad (ti pãlãcãrsescu multu), lai munte frate; yini la aushlu shi-lj pricadi (pãlãcãrseashti) s-u-apreadunã n casã; lj-pricãdzurã-a amirãlui s-lu ljartã; lj-pricãdzu la cicioarli a lui; lã cadi sh-pricadi, la elj sh-la Dumnidzã, s-aibã njilã di nãs

§ pricãdzut (pri-cã-dzútŭ) adg pricãdzutã (pri-cã-dzú-tã), pricãdzuts (pri-cã-dzútsĭ), pricãdzu-ti/pricãdzute (pri-cã-dzú-ti) – tsi lu-ari pãlãcãrsitã multu pri cariva; tsi fu pãlãcãrsit multu di cariva; tsi-lj s-ari angricatã cariva; paracãdzut, ngricat, pãlãcãrsit, pãrãcãlsit, pãrlãcãrsit
{ro: implorat, rugat stăruitor}
{fr: prié; imploré}
{en: begged, implored}

§ pri-cãdeari/pricãdeare (pri-cã-deá-ri) sf pricãderi (pri-cã-dérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva-lj pricadi a unui; paracãdeari, angri-cari, ngricari, rigeai, pãlãcãrsiri, pãrãcãlsiri, pãrlãcãrsiri
{ro: acţiunea de a implora, de a ruga stăruitor; implorare; cerere insistentă}
{fr: action de prier; d’implorer; prière, sollicitation}
{en: action of begging, of imploring; request}
ex: fãrã multi pricãderi (rigei, ngricãri)

§ paracad (pá-ra-cádŭ) vb II paracãdzui (pá-ra-cã-dzúĭ), paracãdeam (pá-ra-cã-deámŭ), para-cãdzutã (pá-ra-cã-dzú-tã), paracãdeari/paracãdeare (pá-ra-cã-deá-ri) – (unã cu pricad)
ex: el lj-paracãdzu (l-pãlãcãrsi multu) s-lu-alasã; pãnã atumtsea, paracadi (cadi-lj rigeai) sh-tini; lj-paracãdzui (l-pãlãcãrsii multu) s-mi ljartã

§ paracãdzut (pá-ra-cã-dzútŭ) adg paracãdzutã (pá-ra-cã-dzú-tã), paracãdzuts (pá-ra-cã-dzútsĭ), paracãdzuti/paracãdzute (pá-ra-cã-dzú-ti) – (unã cu pricãdzut)

§ paracãdeari/paracãdeare (pá-ra-cã-deá-ri) sf paracãderi (pá-ra-cã-dérĭ) – (unã cu pricãdeari)

26: him oaminj tsi nu mutrim sum cali, stri cali = him oaminj bunj, tsi nã mutrim calea, nu him furi;
27: calea-a laptilui = multimea di steali din tser cunuscutã cu-aestã numã;
28: om, tsi s-nu lu-astalj ãn cali; s-nu ti scoatã Dumnidzã ãn cali-lj = om multu arãu, anapud, arãu, cu cari nu vrei s-ai vãrã huzmeti; om, tsi s-dai shi s-fudz di el; etc.;
29: fãrã-cali = fãrã-di-leadzi, tsi calcã leadzea, fãrã-nom;
30: fãrã di cali = nu-ari misurã; multu, di primansus;
31: ficior di pri cãljuri = ficior tsi nu-ari casã, tsi nu lucreadzã, vagabondu, alagã locurli tuti;
32: nu-alasã calea s-ljai cãrarea = zborlu tsi s-dzãtsi-a atsilui tsi-alasã calea bunã, tra s-lja unã cali tsi nu easti greauã sh-ahãntu bunã, tsi nu-l fatsi un lucru cum easti lishor s-lu facã, ma aleadzi unã cali ma greauã; etc.;
33: ne tu cali, ne n cãrari = zborlu tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi nu fatsi ni unã, ni altã, tsi nu va ni unã ni-alantã, etc.)
{ro: cale, drum, stradă}
{fr: chemin, voie, route, avenue}
{en: road, way, street}
ex: lungã, lungã, strãmbã, strãmbã, sh-tuts mi caftã (angucitoari: calea); di la noi pãnã la voi, blidi, blidi teasi (angucitoari: calea); funi lungã sh-fãrã-aumbrã (angucitoari: calea); calea din hoarã easti bunã; furlji loarã calea (drumlu) di cãtrã la Sãmtu; nu alasã calea (calea mari sh-bunã, sucachea) s-ljai cãrarea (pãrtica, calea-atsea njica, cãlica); calea tutã imnã sh-cãntã; oarã bunã sh-calea-ambar; calea mari
(expr: calea-a moartiljei); durnjits, cã mãni avem cali (avem trã dutseari iuva); tradzi-ts calea
(expr: du-ti iu ai trã dutseari), oaspe!; lo calea mari
(expr: tradzi s-moarã); s-nu ti scoatã Dumnidzã ãn cali-lj; furlji acãtsarã cãljurli
(expr: furlji s-ashtirnurã pri cali tra s-nu-alasã s-treacã i s-lj-acatsã oaminjlji); sh-lo sor-sa calea di gushi
(expr: nchisi si s-ducã calea) sh-imnã, imnã…; arcã nã cali
(expr: featsi nã cali cu purtarea di lucri); ficiorlu arucã nã cali, arucã doauã; aestã cali (fig: aestã oarã); s-lu-ascapã shi di calea-aestã (fig: sh-oara-aestã); di calea (fig: oara) aestã canda dãdea toaca; omlu a caliljei
(expr: ndreptu, bun), ãlj dzãsi pali; a omlui ndreptu, a caliljei
(expr: omlu a ndriptatiljei); omlu lã dzãsi a caliljei
(expr: atsea tsi eara dealihea); ori nj-aspunj a calealui
(expr: dealihea, averlu), i nu ai ascãpari di mini; avush parti di-un om a caliljei
(expr: om ndreptu); s-imnji a caliljei, s-imnji calea ndreptu; “cu cali, Doamne”
(expr: “Doamne cari eshti ndreptu!”), gri harlu; el zburashti cu cali
(expr: cu minti bunã); dupã cum sh-lu-adutsi calea
(expr: buna minti, buna giudicatã); calea (fig: urnimia, mintea) tsi-ts dau io, va ti scoatã naparti; nu suntu pri-unã cali
(expr: nu suntu sinfuni, nu suntu pi-unã minti); yini multu n cali
(expr: easti ghini, cum lipseashti); apoea sh-vinji n cali
(expr: tu aeari); aflash ficior s-badz di cali
(expr: s-lu cãndãrseshti); nu pot s-bag di cali
(expr: nu pot s-lu cãndãrsescu, s-li ndreg lucrili cu) bãrbat-nju; nu putu s-u-aducã n cali
(expr: s-u cãndãrseascã, s-u nduplicã, s-u facã s-lja unã apofasi); nu s-adutsi n cali ne cu-arãulu; lucrul easti ahãntu mintit cã vãr nu poati si-lj da di cali
(expr: s-lu dizleagã, s-lu discaci, s-lj-aflu cearei); lã deadirã cali a tutlor
(expr: ãlj sãlãghirã tuts) cãts eara ncljish; lj-deadirã cali
(expr: lu-alãsarã, l-sãlãghirã); vãrã nu putea si-lj da cali a lãngoarãljei
(expr: s-lu vindicã); pi tini ti calcã calea
(expr: a tsia tsã si caftã, tsã si cadi tra) s-ti duts cã eshti ma njica; di Avdelã pãnã Sãmãrinã easti ca trei ori cali
(expr: tra s-ti duts di-Avdelã pãnã Sãmãrinã, va fats ca trei ori di chiro); tu ducã sh-tu turnatã va fats ca optu ori cali; lom (featsim) calea di Ohrida pãnã Bituli tu-unã dzuã; Cola cãdzu di-unã cali (scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar: tu scriarea-a noastrã: dinãcali, cu noima di unãshunã, diunãoarã); di nã cali (dinãoarã) n hoarã-lj s-aflã; ficior di prit cãljuri
(expr: ficior a vãrnui, tsi nu-i bun trã tsiva); calea, calea
(expr: imnãndalui), agiumsi n hoarã; calea-calea iu s-dutsea, agiumsi la un shoput; calea-calea (imnãndalui), di om-om (ntribãndalui), lj-deadi di urmã shi agiumsi tu hoarã; cari ntreabã, calea u-aflã; itsi fats, fã-u n cali
(expr: fã-u cum lipseashti, bunã, ndreaptã); cari, xen cal ãncalicã, n cali discalicã; cãndu cheari tsiniva calea, sh-chetrili ãlj ftisescu

§ cãlishoarã (cã-li-shĭŭá-rã) sf cãlishoari/cãlishoare (cã-li-shĭŭá-ri) – cali njicã, strimtã, di-arada tu pãduri i munti, iu s-imnã mash pripadi i ncalar; cãlici, cãlitsã, cãrari, pãrticã, munupati
{ro: cărare, potecă}
{fr: petite rue, sentier}
{en: (foot) path}
ex: apucã pri-unã cãlishoarã (cali njicã shi strimtã); chirurã prit cãlishoari (pãrtits); lj-astalji calea prit nã cãlishoarã (pãrticã)

§ cãlitsã (cã-lí-tsã) sf cãlitsã (cã-lí-tsã) – (unã cu cãlishoarã)
ex: tu pãduri, tu cãlitsã; la poarta dit cãlitsã (calea-atsea njica)

§ cãlici3/cãlice (cã-lí-ci) sf cãlici/cãlice (cã-lí-ci) – (unã cu cãlishoarã)

§ cãlãtor (cã-lã-tórŭ) adg, sm, sf cãlãtoari/cãlãtoare (cã-lã-tŭá-ri), cãlãtori (cã-lã-tórĭ), cãlãtoari/cã-lãtoare (cã-lã-tŭá-ri) – (atsel) tsi fatsi unã cali (tra si s-ducã tu-un loc icã tra s-yinã dit un loc); cãlitor, taxidar
{ro: călător}
{fr: voyageur}
{en: traveler, voyager}
ex: nã u deadi un cãlãtor (taxidar); sh-arcã ocljilj la cãlãtor; poate didesh, cãlãtoare, n calea-a ta di patru gionj; adunatã di la lãitslji di cãlãtori tsi tritsea pi-aclo; adãrarã tu multi locuri, pit cãljuri, iu tritsea cãlãtori, fãntãnj multi; sta sh-uhteadzã cãlãtorlji; nits cãt pulj cãlãtori; lu-adrã pescul dis hertu, dis tigãnsit di mãcã cãlãtorlu; trãmbi cãlãtoari di pulj; lãitslji di cãlãtori!; tricu un cãlãtor; earam deadum multsã cãlãtori

§ cãlitor (cã-li-tórŭ) adg, sm, sf cãlitoari/cãlitoare (cã-li-tŭá-ri), cãlitori (cã-li-tórĭ), cãlitoari/cãlitoare (cã-li-tŭá-ri) – (unã cu cãlãtor)
ex: iu armãnea cãlitori; cãlitorlu shi lãndzitlu nu-au pãreasinj shi sãrbãtori

(expr: cicãrdisi di minti), cãndu vidzu tsi s-featsi; s-cheari
(expr: cicãrdiseashti), sh-deapoea nãpoi cadi pri mintsã (sh-yini tu-aeari); preftul sh-avea chirutã mintea trã nãsã; mash gionili nu u chiru mintea, ma s-turnã sh-lã dzãsi; armas fãrã di pãputsã, u chiru pusula dip
(expr: nu shtiu dip cãtã iu s-dusi); tra s-lã chearã torlu
(expr: tra s-nu shtibã cãtã iu s-dusirã); aclo s-li-acatsã, li chiru dintr-oclji
(expr: nu-lj mata veadi); feata, chirutã tu somnu
(expr: tsi-sh trãdzea un somnu greu), necã shtea tsi-lj si fatsi

§ chirut (chi-rútŭ) adg chirutã (chi-rú-tã), chiruts (chi-rútsĭ), chiruti/chirute (chi-rú-ti) – tsi ari moartã; (lucru) tsi lu-am bãgatã iuva (tsi-nj s-ari loatã) sh-am agãrshitã (nu shtiu) iu s-mata aflã; chirdut, schirdut, cãipusit, faptu cãipi (afan); mãrãnghisit, uscat; vãshtidzãt, dzãgãdit, zãgãdit; glar, glãrit di minti, zurlu di minti, cicãrdãsit, cihtisit, cirtãshit, etc.; geaba, ncot
{ro: pierit; pierdut; rătăcit; dispărut, ruinat; dezorientat, înnebunit, vanitos, etc.}
{fr: péri; perdu; égaré; disparu; ruiné, qui a éprouvé une perte; désorienté, qui a perdu la tête, hagard, frivole, niais, vain, etc.}
{en: perished; lost; who has lost his way; disappeared; ruined; confused, disoriented, dumbfounded, vain, etc.}
ex: alãgarã ca chirutslji pãnã seara; s-aducheascã cã-i chirut; chirut nu eara, c-avea tsi s-furã di-aclo; li-ari chiruti (li-ari alãsatã iuva sh-nu mata shtii iu suntu; icã expr: ari glãritã, ari cihtisitã); lucru di chirut
(expr: di om glar, cicãrdãsit); nveatsã chirute
(expr: glare) cum s-fatsi; chirutlu
(expr: glarlu) zburashti shi nu mindueashti; tsi un chirut
(expr: un glar) leagã, dzatsi mintiosh nu pot s-dizleagã; chiruti li ari
(expr: nu fac ni doi paradz) tuti; tsi fats chirutã
(expr: glarã) di-ts ardzã perlji; chiruta
(expr: glara) nu inshi s-mãcã tsiva, ta si-sh curmã foamea; ahãt lj-agiundzea mintea-a chirutlui (a glarlui); armasi cu mintea ca chirutslji (ca glarlji); un chirut, un inimã lai, arsari shi greashti; ahãt chiruts eara tuts aclotsi; nu vedz, tatã, cum sh-arãdi chirutlu di noi?; feata-aistã sh-eara nã glarã, nã chirutã sh-nishtiutã; tsi sã shtibã chirutlu
(expr: glarlu) aestu di la oi!; va-ts hibã chirutã
(expr: va-ts hibã ncot) duca; tuti chiruti
(expr: ncot), cã cu-aesti nu lu-arãdeai tini; easti chirut tu somnu
(expr: doarmi multu-ahãndos); itsi featsi, fu chirutã
(expr: ncot, cã s-featsi cãipi); cãti s-dzãtsem, suntu chiruti
(expr: ncot); pri chiruti
(expr: geaba) suntu tuti

§ chirit (chi-rítŭ) adg chiritã (chi-rí-tã), chirits (chi-rítsĭ), chiriti/chirite (chi-rí-ti) – (unã cu chirut)

§ chireari/chireare (chi-reá-ri) sf chireri (chi-rérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-cheari i cheari tsiva; chiriri, cãipusiri, mãrãn-ghisiri, vãshtidzãri, uscari; chirdeari, schirdeari, dzãgãdiri, zãgãdi-ri; chiriciuni, chirãciuni, chirdãciuni; zãrari, znjii
{ro: acţiunea de a pieri; de a pierde; de a rătăci; de a dispare; pierire; pierdere; rătăcire; dispariţie, ruină, moarte}
{fr: action de périr; de perdre; de s’égarer; de disparaître; perte, dommage, disparition, ruine, mort}
{en: action of perishing; of losing; of losing one’s way; of disappearing; loss, damage, disappearance, ruin, death}

§ chiri-ri/chirire (chi-rí-ri) sf chiriri (chi-rírĭ) – (unã cu chireari)
ex: tsi mi loash fãrã s-mi giudits shi mi adusish la chiriri? (moarti); escu hiljlu a tãu, tsi vreai s-mi cheri sh-mi pitritseai la chiriri (moarti); chiriri-ashteaptã un popul; s-aflã acshitsi, di la chiriri (di la moarti); sh-cacum tut fudzea cãtrã la chiriri, ca chirutã di mintsã

§ cherdu (chĭér-du) (mi) vb III shi II chirdui (chir-dúĭ), chirdeam (chir-deámŭ), chirdutã (chir-dú-tã), cheardiri/cheardire (chĭár-di-ri) shi chirdeari/chirdeare (chir-deá-ri) – (unã cu cher)
ex: shi-nj mi chirdui tu yisi; sh-u chirdu mintea
(expr: glãri); s-nu cherdzi calea (s-nu dzãgãdeshti; mi chirdui
(expr: cishiii, cicãrdisii) la zburãri; oarfãnlu pistipsea cu-aestã s-lu cheardã (s-lu vatãmã)

§ chirdut (chir-dútŭ) adg chirdutã (chir-dú-tã), chirduts (chir-dútsĭ), chirduti/chirdute (chir-dú-ti) – (unã cu chirut)
ex: shidea cu ocljilj chirduts (cihtisits); zburashti pri chirduti (geaba, ncot); trã surdu, macã-asunj, trã orbu, macã thimnjitseshti shi trã mbitat macã vai meshti, chirdutã va s-ducã

§ cheardi-ri/cheardire (chĭár-di-ri) sf cheardiri (chĭár-dirĭ) – (unã cu chiriri)
ex: tutã cheardirea (znjia) tsi featsish

§ chirdeari/chir-deare (chir-deá-ri) sf chirderi (chir-dérĭ) – (unã cu chiriri)
ex: vrei chirdearea-nj (vãtãmarea-nj, afãnsirea-nj)?

§ scherdu (schĭér-du) (mi) vb III shi II schirdui (schir-dúĭ), schirdeam (schir-deámŭ), schirdutã (schir-dú-tã), scheardiri/scheardire (schĭár-di-ri) shi schirdeari/schirdeare (schir-deá-ri) – (unã cu cher)
ex: schirdui (chirui) calea; si schirdu (s-chiru) prit pãduri; cara schirdu tutã-lj avearea, dzãsi; va si s-cheardã
(expr: va s-facã afan) prit xinitii; si schirdu
(expr: cihtãsi, glãri) di harauã

§ schirdut (schir-dútŭ) adg schirdutã (schir-dú-tã), schirduts (schir-dútsĭ), schirduti/schirdute (schir-dú-ti) – (unã cu chirut)
ex: ficiorlu armasi ca schirdut; feata-lj gri s-nu u vatãmã, cã easti om schirdut tu irnjii; eara schirdut tu somnu
(expr: durnja multu ahãndos)

§ scheardiri/scheardire (schĭár-di-ri) sf scheardiri (schĭár-dirĭ) – (unã cu chiriri)
ex: cu untulemnul aestu easti scheardiri (chirdãciuni)

§ schirdeari/schirdeare (schir-deá-ri) sf schirderi (schir-dérĭ) – (unã cu chiriri)

§ chirãciuni/chirãciune (chi-rã-cĭú-ni) sf chirãciunj (chi-rã-cĭúnjĭ) – atsea tsi pati omlu cãndu cheari; atsea tsi cheari (ari chirutã) omlu; moarti, fãtseari cãipi (afan), afãnsiri, cãipusiri, stifusiri; chirdãciuni, chiriciuni; chiriri, chireari, cheardiri, chirdeari, scheardiri, schirdeari, asperdiciuni; znjii, zãrari, etc.
{ro: pieire, pagubă, dispariţie, ruină, moarte, etc.}
{fr: perte, dommage, perdition, ruine, mort, etc.}
{en: loss, damage, ruin, death, etc.}
ex: shi multsã au chirãciuni (znjii, moarti)

§ chiriciuni/chiriciune (chi-ri-cĭú-ni) sf chiriciunj (chi-ri-cĭúnjĭ) – (unã cu chirãciuni)

§ chirdãciuni/chirdãciune (chir-dã-cĭú-ni) sf chirdãciunj (chir-dã-cĭúnjĭ) – (unã cu chirãciuni)
ex: vinji oara-a chirdãciuniljei (chireariljei, moartiljei); avum multã chirdãciuni la duganea-aestã

§ asperdiciuni/asperdiciune (as-per-di-cĭú-ni) sf asperdiciunj (as-per-di-cĭúnjĭ) – atsea tsi pati omlu cãndu cheari; atsea cu tsi armãni omlu dupã tsi cheari tsiva; moarti, fãtseari cãipi (afan), afãnsiri, cãipusiri, stifusiri; chirãciuni, chirdãciuni, chiriciuni; chiriri, chireari, cheardiri, chirdeari, scheardiri, schirdeari; znjii, zãrari, etc.
{ro: pieire, pagubă, dispariţie, ruină, moarte, etc.}
{fr: perte, dommage, perdition, ruine, mort, etc.}
{en: loss, damage, ruin, death, etc.}
ex: nicã asperdiciuni (chirdãciuni) nicã zilj, nicã cachi

§ chirturã (chir-tú-rã) sf chirturi (chir-túrĭ) – lucruri di njicã simasii (tsi nu ts-aduc znjii, sh-atumtsea cãndu li cheri); lu-cruri di njicã tinjii tsi (shi s-li cheri) nu ahãrzescu multu; chiruti lucri; zboarã goali; bãrcudii, curcufeli, curcufexali, curnufexali, cãpachi, hãbãri, lãpãrdii, lishinãturã, mandzali, palavrã, pãlavrã, papardeli, pufchi, bufchi, shahlamarã, zacatã, zãcãturã, curcubeti hearti, burlidz ãmbãirati, mãnits di tãmbari, bishinj di cuc, colja-mbolja, etc.
{ro: bagatelă, fleac, prostie}
{fr: bagatelle, vétille, babiole, sottise}
{en: bagatelle, trifle, silliness}
ex: zburãshti chirturi (glãrinj)

§ chirãturã (chi-rã-tú-rã) sf chirãturi (chi-rã-túrĭ) – (unã cu chirturã)

§ chiritã1 (chi-rí-tã) sf fãrã pl –
1: chirearea (ascãpitarea, apunearea) a soarilui cãndu s-alasã seara; partea cãtrã cari ascapitã (cheari) soarili; ascapitã, ascãpitat, ascãpitatã, scapit, scapitã, scãpitat, scãpitatã;
2: loc gol pri cari nu creashti tsiva (icã aproapea tsiva) di itia cã da dip putsãnã ploai (multi ori acupirit mash cu-arinã); cãmpuri goali sh-iu nu bãneadzã multã dunjai; irnjii, urnjii, irnjiu, pustilii, pustiliu, erimii, pundii;
3: loc (dit muntsã) multu-arãpos shi ahãndos tsi s-dipuni multu greu sh-cu mari piriclju di cãdeari sh-di moarti; hau, hãu, hauã, areapit, areapid, arepit, grem, gremur, greb, greblu, grimurã, grimelj, rãpã, arãpã
{ro: apus, apus de soare, pustiu, abis}
{fr: tombée du jour, ponant, soleil couchant; désert, à l’abandon, abîme}
{en: setting sun, deserted, wilderness, chasm, abyss}
ex: vinj tu chirita (ascãpitata) a soarilui; tru apreasã sh-tru chiritã (as-cãpitatã); ditu-chiritã (ascãpitatã) yin shi ditu-apreasã; gri ca din chiritã (irnjii); ãlj dutsi tu chisa sh-tru chirita-a a etãljei (haua-a lumiljei, a etãljei); s-cilistisim tru-aestã chiritã (hauã, grimurã, arãpã)

§ cistisit (cis-ti-sítŭ) adg cistisitã (cis-ti-sí-tã), cistisits (cis-ti-sítsĭ), cistisiti/cistisite (cis-ti-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)

§ cistisiri/cistisire (cis-ti-sí-ri) sf cistisiri (cis-ti-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ discistisescu (dis-cis-ti-sés-cu) (mi) vb IV discistisii (dis-cis-ti-síĭ), discistiseam (dis-cis-ti-seámŭ), discistisitã (dis-cis-ti-sí-tã), discistisi-ri/discistisire (dis-cis-ti-sí-ri) – mi fac ghini diznou shi es dit catastasea di cicãrdisiri (ca chirut di minti), tu cari mi-aflam; nj-yin tu-aeari dupã tsi-aveam cistisitã
{ro: se dezmetici}
{fr: se ressaisir; redevenir maître de soi}
{en: regain one’s senses}
ex: cãndu mi discistisii (cãndu mi dishtiptai dit cicãrdisirea tu cari mi-aflam shi-nj vinj tu aeari), furlu eara dus

§ discistisit (dis-cis-ti-sítŭ) adg discistisitã (dis-cis-ti-sí-tã), discistisits (dis-cis-ti-sítsĭ), discistisiti/discistisite (dis-cis-ti-sí-ti) – tsi ari ishitã dit catastasea di cicãrdisiri, tu cari s-afla; tsi-sh vinji tu aeari
{ro: dezmeticit}
{fr: revenu à soi}
{en: who has recovered his senses}

§ discistisi-ri/discistisire (dis-cis-ti-sí-ri) sf discistisiri (dis-cis-ti-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-discistiseashti
{ro: acţiunea de a se dezmetici; dezmeticire}
{fr: action de se ressaisir; de redevenir maître de soi}
{en: action of regaining one’s senses}

§ cictisescu (cic-ti-sés-cu) (mi) vb IV cictisii (cic-ti-síĭ), cictiseam (cic-ti-seámŭ), cictisitã (cic-ti-sí-tã), cictisiri/cictisire (cic-ti-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: di minti va-nj cictisescu (glãrescu)

§ cictisit (cic-ti-sítŭ) adg cictisitã (cic-ti-sí-tã), cictisits (cic-ti-sítsĭ), cictisiti/cictisite (cic-ti-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)

§ cictisi-ri/cictisire (cic-ti-sí-ri) sf cictisiri (cic-ti-sírĭ) – (unã cu cicãr-disiri)

§ cihtisescu (cih-ti-sés-cu) (mi) vb IV cihtisii (cih-ti-síĭ), cihtiseam (cih-ti-seámŭ), cihtisitã (cih-ti-sí-tã), cihtisiri/cihtisire (cih-ti-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: lji si cihtisi mintea; avea cihtisitã; cihtisish (glãrish) Culonja tutã; mi cihtisii shi li agãrshii tu ubor; mi cihtisii di mushuteatsa-a ljei

§ cihtisit (cih-ti-sítŭ) adg cihtisitã (cih-ti-sí-tã), cihtisits (cih-ti-sítsĭ), cihtisiti/cihtisite (cih-ti-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: noi armasim cihtisits

§ cihtisi-ri/cihtisire (cih-ti-sí-ri) sf cihtisiri (cih-ti-sírĭ) – (unã cu cicãr-disiri)

§ ciushuescu (cĭu-shĭu-ĭés-cu) (mi) vb IV ciushuii (cĭu-shĭu-íĭ), ciushueam (cĭu-shĭu-ĭámŭ), ciushuitã (cĭu-shĭu-í-tã), ciushuiri/ciushuire (cĭu-shĭu-í-ri) – (unã cu cicãrdisescu)

§ ciushuit (cĭu-shĭu-ítŭ) adg ciushuitã (cĭu-shĭu-í-tã), ciushuits (cĭu-shĭu-ítsĭ), ciushuiti/ciushuite (cĭu-shĭu-í-ti) – (unã cu cicãr-disit)
ex: bãrbatslji fudzea ciushuits (ca glãrits di minti)

§ ciushuiri/ciushuire (cĭu-shĭu-í-ri) sf ciushuiri (cĭu-shĭu-írĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cildisescu (cil-di-sés-cu) (mi) vb IV cildisii (cil-di-síĭ), cildiseam (cil-di-seámŭ), cildisitã (cil-di-sí-tã), cildisiri/cildisire (cil-di-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: Miha s-cildisi (parcã glãri) di minti

§ cildisit (cil-di-sítŭ) adg cildisitã (cil-di-sí-tã), cildisits (cil-di-sítsĭ), cildisiti/cildisite (cil-di-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: cupii di luchi cildisitã

§ cildisiri/cil-disire (cil-di-sí-ri) sf cildisiri (cil-di-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cildãsescu (cil-dã-sés-cu) (mi) vb IV cildãsii (cil-dã-síĭ), cildãseam (cil-dã-seámŭ), cildãsitã (cil-dã-sí-tã), cildãsiri/cildãsire (cil-dã-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)

§ cildãsit (cil-dã-sítŭ) adg cildãsitã (cil-dã-sí-tã), cildãsits (cil-dã-sítsĭ), cildãsiti/cildãsite (cil-dã-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: cildãsitã, boatsea deadi

§ cildãsiri/cildãsire (cil-dã-sí-ri) sf cildãsiri (cil-dã-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cilduescu (cil-du-ĭés-cu) (mi) vb IV cilduii (cil-du-íĭ), cildueam (cil-du-ĭámŭ), cilduitã (cil-du-í-tã), cildui-ri/cilduire (cil-du-í-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: tsi ti cilduish ashitsi?

§ cilduit (cil-du-ítŭ) adg cilduitã (cil-du-í-tã), cilduits (cil-du-ítsĭ), cilduiti/cilduite (cil-du-í-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: cilduitã, boatsea deadi

§ cilduiri/cilduire (cil-du-í-ri) sf cilduiri (cil-du-írĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cicãnescu2 (ci-cã-nés-cu) (mi) vb IV cicãnii (ci-cã-níĭ), cicãneam (ci-cã-neámŭ), cicãnitã (ci-cã-ní-tã), cicãniri/cicãnire (ci-cã-ní-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: va s-cicãni di cap (va glãri di minti)

§ cicãnit2 (ci-cã-nítŭ) adg cicãnitã (ci-cã-ní-tã), cicãnits (ci-cã-nítsĭ), cicãniti/cicãnite (ci-cã-ní-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: tsi nun va cicãnitlu (glarlu); nji-l mãcarã cãnjlji, cicãnitslji; sh-di tatã minduit easi hilj cicãnit

§ cicãniri2/cicãnire (ci-cã-ní-ri) sf cicãniri (ci-cã-nírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cicnescu2 (cic-nés-cu) (mi) vb IV cicnii (cic-níĭ), cicneam (cic-neámŭ), cicnitã (cic-ní-tã), cicniri/cicnire (cic-ní-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: di minti parcã si cicni (glãri di minti)

§ cicnit2 (cic-nítŭ) adg cicnitã (cic-ní-tã), cicnits (cic-nítsĭ), cicni-ti/cicnite (cic-ní-ti) – (unã cu cicãrdisit)

§ cicniri2/cicnire (cic-ní-ri) sf cicniri (cic-nírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cirtusescu (cir-tu-sés-cu) (mi) vb IV cirtusii (cir-tu-síĭ), cirtuseam (cir-tu-seámŭ), cirtusitã (cir-tu-sí-tã), cirtusiri/cirtusire (cir-tu-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: s-cirtusirã lãilji oaminj, di nu shtea di cari parti s-apucã

§ cirtusit (cir-tu-sítŭ) adg cirtusitã (cir-tu-sí-tã), cirtusits (cir-tu-sítsĭ), cirtusiti/cirtusite (cir-tu-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)

§ cirtusiri/cirtusire (cir-tu-sí-ri) sf cirtusiri (cir-tu-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cirtuescu (cir-tu-ĭés-cu) (mi) vb IV cirtuii (cir-tu-íĭ), cirtueam (cir-tu-ĭámŭ), cirtuitã (cir-tu-í-tã), cirtuiri/cirtuire (cir-tu-í-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: tutã lumea s-cirtui dinãcali

§ cirtuit (cir-tu-ítŭ) adg cirtuitã (cir-tu-í-tã), cirtuits (cir-tu-ítsĭ), cirtuiti/cirtuite (cir-tu-í-ti) – (unã cu cicãr-disit)

§ cirtuiri/cirtuire (cir-tu-í-ri) sf cirtuiri (cir-tu-írĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cirtãsescu (cir-tã-sés-cu) (mi) vb IV cirtãsii (cir-tã-síĭ), cirtãseam (cir-tã-seámŭ), cirtãsitã (cir-tã-sí-tã), cirtãsi-ri/cirtãsire (cir-tã-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: doilji s-cirtãsirã

§ cirtãsit (cir-tã-sítŭ) adg cirtãsitã (cir-tã-sí-tã), cirtãsits (cir-tã-sítsĭ), cirtãsiti/cirtãsite (cir-tã-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: tuti oili suntu ca cirtãsiti (ca chiruti di minti)

§ cirtãsiri/cir-tãsire (cir-tã-sí-ri) sf cirtãsiri (cir-tã-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ cirtisescu (cir-ti-sés-cu) (mi) vb IV cirtisii (cir-ti-síĭ), cirtiseam (cir-ti-seámŭ), cirtisitã (cir-ti-sí-tã), cirtisiri/cirtisire (cir-ti-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)

§ cirtisit (cir-ti-sítŭ) adg cirtisitã (cir-ti-sí-tã), cirtisits (cir-ti-sítsĭ), cirtisiti/cirtisite (cir-ti-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)

§ cirtisiri/cirtisire (cir-ti-sí-ri) sf cirtisiri (cir-ti-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ ciurtuescu (cĭur-tu-ĭés-cu) (mi) vb IV ciurtuii (cĭur-tu-íĭ), ciurtueam (cĭur-tu-ĭámŭ), ciurtuitã (cĭur-tu-í-tã), ciurtuiri/ciurtuire (cĭur-tu-í-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: acãtsarã sã s-ciurtueascã (s-nu-aibã isihii) shi dusirã s-veadã tsi-i somnul aestu di nãsã; tutã lumea s-ciurtui dinãcali; duvletea u ciurtuirã

§ ciurtuit (cĭur-tu-ítŭ) adg ciurtuitã (cĭur-tu-í-tã), ciurtuits (cĭur-tu-ítsĭ), ciurtuiti/ciurtuite (cĭur-tu-í-ti) – (unã cu cicãrdisit)

§ ciurtuiri/ciurtuire (cĭur-tu-í-ri) sf ciurtuiri (cĭur-tu-írĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ shishtisescu (shish-ti-sés-cu) (mi) vb IV shishtisii (shish-ti-síĭ), shishtiseam (shish-ti-seámŭ), shishtisitã (shish-ti-sí-tã), shishtisiri/shishtisire (shish-ti-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: mi shishtisii cu zboarãli a lui; lumea tutã s-shishtisi, cari s-hibã feata-atsea?

§ shishtisit (shish-ti-sítŭ) adg shishtisitã (shish-ti-sí-tã), shishtisits (shish-ti-sítsĭ), shishtisi-ti/shishtisite (shish-ti-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: fãtsea tuts ca shishtisits (cihtisits di minti)

§ shishtisiri/shishtisire (shish-ti-sí-ri) sf shishtisiri (shish-ti-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)
ex: di shishtisiri (cihtisiri), nu-apreasi lampa

§ shishirdisescu (shi-shir-di-sés-cu) (mi) vb IV shishirdisii (shi-shir-di-síĭ), shishir-diseam (shi-shir-di-seámŭ), shishirdisitã (shi-shir-di-sí-tã), shi-shirdisiri/shishirdisire (shi-shir-di-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: nu shtiu cum mi shishirdisii shi nu-lj zãptisii tsi nj-ari ti dari

§ shishirdisit (shi-shir-di-sítŭ) adg shishirdisitã (shi-shir-di-sí-tã), shishirdisits (shi-shir-di-sítsĭ), shishirdisiti/shishirdisite (shi-shir-di-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: oaminjlji shishirdisits (cihtisits) s-mutrescu

§ shishirdisiri/shishirdisire (shi-shir-di-sí-ri) sf shishirdisiri (shi-shir-di-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ nshishir-disescu (nshi-shir-di-sés-cu) (mi) vb IV nshishirdisii (nshi-shir-di-síĭ), nshishirdiseam (nshi-shir-di-seámŭ), nshishirdisitã (nshi-shir-di-sí-tã), nshishirdisiri/nshishirdisire (nshi-shir-di-sí-ri) – (unã cu cicãrdisescu)
ex: cãndu-lj dzãsh aesti zboarã lu nshishirdisii

§ nshishirdisit (nshi-shir-di-sítŭ) adg nshishirdisitã (nshi-shir-di-sí-tã), nshishirdisits (nshi-shir-di-sítsĭ), nshishirdisi-ti/nshishirdisite (nshi-shir-di-sí-ti) – (unã cu cicãrdisit)
ex: eara nshishirdisit shi nu shtea tsi s-facã

§ nshishirdisiri/nshi-shirdisire (nshi-shir-di-sí-ri) sf nshishirdisiri (nshi-shir-di-sírĭ) – (unã cu cicãrdisiri)

§ dishishirdisescu (di-shi-shir-di-sés-cu) (mi) vb IV dishishirdisii (di-shi-shir-di-síĭ), dishishirdiseam (di-shi-shir-di-seámŭ), dishishirdisitã (di-shi-shir-di-sí-tã), dishi-shirdisiri/dishishirdisire (di-shi-shir-di-sí-ri) – (unã cu discis-tisescu)
ex: cãndu mi dishishirdisii (nj-vinj tu aeari) lj-vidzui cã acãtsarã traplu

§ dishishirdisit (di-shi-shir-di-sítŭ) adg dishishirdisitã (di-shi-shir-di-sí-tã), dishishirdisits (di-shi-shir-di-sítsĭ), dishishirdisiti/dishishirdisite (di-shi-shir-di-sí-ti) – (unã cu discistisit)

§ dishishirdisiri/dishishirdisire (di-shi-shir-di-sí-ri) sf dishishirdisiri (di-shi-shir-di-sírĭ) – (unã cu discistisiri)

§ shishtamarã (shish-ta-má-rã) sf shishtamãri (shish-ta-mắrĭ) – starea tu cari s-aflã lumea tsi shishirdiseashti; shishtimarã, shi-shirmai, shishirdisiri, shishtisiri, pumoarã
{ro: zăpăceală, uluire}
{fr: ahurissement, desarroi}
{en: bewilderment, confusion}

§ shishtimarã (shish-ti-má-rã) sf shishtimãri (shish-ti-mắrĭ) – (unã cu shishtamarã)
ex: shishtimarã mari s-featsi shi vãrnu nu shtea tsi s-dzãcã

§ shishirmai/shishirmae (shi-shir-má-i) sf shishirmãi (shi-shir-mắĭ) – (unã cu shishtamarã)
ex: tu shishirmaea-atsea, a curi sã-lj ticneascã prit minti s-lu ncljamã

§ ngreu2 (ngréŭ) adv – (unã cu greu2)

§ greatsã1 (greá-tsã) sf grets (grétsĭ) shi gretsuri (gré-tsurĭ) – lucru greu purtat deanumirea i ncãrcat pri-unã pravdã (cal i gumar); greu, griatsã, sartsinã, furtii, var, vãrii; (fig:
1: greatsã = minduiri greali sh-cripãri purtati tu suflit; expr:
2: greatsa-a loclui = om multu linãvos)
{ro: încărcătură, sarcină}
{fr: poids, fardeau}
{en: load, burden}
ex: greatsa (furtia, varlu) a loclui; s-lishurarã di greatsa (varlu, furtia) tsi purta; lu ascãpã di greatsa (greulu, griutatea) a banãljei; ashi-lj vinji nã mari greatsã pri cap; ãlj vinji greatsã (greu), sh-aplicã caplu tu cheptu di-arshini; aestu sh-easti greatsa-a loclui
(expr: multu linãvos, cum nu-ari altu tu lumi)

§ griatsã1 (gri-ĭá-tsã) sf griets (gri-ĭétsĭ) – (unã cu greatsã1)

§ griutati/griutate (gri-u-tá-ti) sf griutãts (gri-u-tắtsĭ) – (unã cu greatsã1)
ex: cu multã griutati scãpãm dit mãnjli a lor; tora ahiurhi s-aducheascã griutatea (greatsa)

§ ngriunedz (ngri-u-nédzŭ) (mi) vb I ngriunai (ngri-u-náĭ), ngriunam (ngri-u-námŭ), ngriunatã (ngri-u-ná-tã), ngriunari/ngriunare (ngri-u-ná-ri) – l-fac un lucru s-hibã greu (ma greu); lu ncarcu; am greatsã
{ro: îngreuna}
{fr: alourdir}
{en: make something heavy}
ex: si ngriunarã (s-featsirã ma greali, criscurã, li mãrirã) hãrgili; si ngriunã (s-featsi ma greu) cã aushi

§ ngriunat (ngri-u-nátŭ) adg ngriunatã (ngri-u-ná-tã), ngriunats (ngri-u-nátsĭ), ngriuna-ti/ngriunate (ngri-u-ná-ti) – tsi easti faptu ma greu; tsi easti ncãrcat; tsi ari greatsã
{ro: îngreunat}
{fr: alourdi}
{en: made heavy}
ex: easti multu ngriunat (ari multã greatsã) di fumealji

§ ngriuna-ri/ngriunare (ngri-u-ná-ri) sf ngriunãri (ngri-u-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva si ngriuneadzã
{ro: acţiunea de a îngreuna; îngreunare}
{fr: action d’alourdir}
{en: action of making something heavy}

§ ngrec (ngrécŭ) (mi) vb I ngricai (ngri-cáĭ), ngricam (ngri-cámŭ), ngricatã (ngri-cá-tã), ngricari/ngricare (ngri-cá-ri) – escu greu; spindzur di tsiva; mi ncljin di partea iu escu ma greu; mi-andoapir di tsiva; ncarcu un lucru sh-lu fac ma greu (lu ngriunedz); bag un lucru pri zigã (l-yixescu) tra s-ved tsi greatsã ari (cãts ucadz ari); angrec, ngriunedz;
(expr:
1: nji ngreacã (s-fac tsiva) = nj-easti leani, nj-yini (nj-cadi) greu (tra s-fac tsiva);
2: mi ngrec a unui = l-pãlãcãrsescu multu pri cariva (cãndu-lj mi duc) tra sã-nj facã unã vreari tsi u-am;
3: nji ngreacã mintea = minduescu ghini, ahãndos, salami;
4: nji ngreacã inima = am shubei, intrai tu shubei;
5: tserlu ngreacã = tserlu easti ncãrcat cu niori;
6: ngrec cãtrã el = lj-tsãn partea; dzãc ca el; etc.)
{ro: atârna greu, cântări}
{fr: faire sentir son poids, ménacer; peser}
{en: make feel the weight; weigh, make something heavy}
ex: ngreacã (easti-ahãntu greu) di nj-arupi bratsãli; multu ngreacã (greauã easti, yixeashti) aestã lugurii; ziga ngrica di-unã parti (si ncljina, nu eara tu-aeari); ngreacã cãtrã noi
(expr: nã tsãni partea); lji ngreacã
(expr: lj-yini zori, lj-easti leani) si s-minã dit loc; lucrul tsã ngreacã
(expr: tsã easti leani s-lu fats); mi duchescu cã cu doilji nu nji ngreacã
(expr: nu-nj yini greu, nu u-am ca un var); picati multi sta shi ngreacã pisti mini (mi-apitrusescu); vor s-vindã casa ma ngreacã la dzatsi njilji
(expr: u tsãn pi-a lor, nu vor s-alasã sum); tserlu ngreacã
(expr: easti ncãrcat cu niori) ca ti ploai

§ ngricat (ngri-cátŭ) adg ngricatã (ngri-cá-tã), ngricats (ngri-cátsĭ), ngrica-ti/ngricate (ngri-cá-ti) – cari easti greu; cari spindzurã greu di tsiva; cari easti ncãrcat (ngriunat); tsi si ncljinã di partea iu easti ma greu; tsi s-andoapirã di tsiva; tsi easti yixit; angricat, ncãrcat, ngriunat
{ro: (supra)încărcat}
{fr: (sur)chargé, alourdi}
{en: (over)charged}

§ ngricari/ngricare (ngri-cá-ri) sf ngricãri (ngri-cắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva ngreacã, lj-si ngreacã i si ngreacã; angricari, ngriunari, greatsã; (fig: ngricari = leani, timbilãchi
{ro: acţiunea de a cântări}
{fr: action de faire sentir son poids; de peser; poids, lourdeur}
{en: action of making feel the weight; of weighing, of making something heavy; weight}

§ ngricos (ngri-cósŭ) adg ngricoasã (ngri-cŭá-sã), ngricosh (ngri-cóshĭ), ngricoasi/ngricoase (ngri-cŭá-si) – tsi easti ca greu; tsi easti ngriunat; (fig: ngricos = tsi easti timbel)
{ro: greoi}
{fr: alourdi}
{en: made heavy}

§ parangrec (pá-ran-grécŭ) (mi) vb I paran-gricai (pá-ran-gri-cáĭ), parangricam (pá-ran-gri-cámŭ), parangricatã (pá-ran-gri-cá-tã), parangricari/parangricare (pá-ran-gri-cá-ri) – ngrec ma multu ca di ngricarea di-aradã; l-pãlãcãrsescu pri cariva (lj-mi ngrec) multu chiro tra sã-nj facã unã hãtãri (un bun, unã mirachi tsi-am, etc.)
{ro: atârna prea mult; stărui, insista}
{fr: (s’)appesantir; insister}
{en: insist too much (too long)}

§ paran-gricat (pá-ran-gri-cátŭ) adg parangricatã (pá-ran-gri-cá-tã), paran-gricats (pá-ran-gri-cátsĭ), parangricati/parangricate (pá-ran-gri-cá-ti) – tsi ngreacã ma multu ca di ngricarea di-aradã; tsi easti pãlã-cãrsit multu chiro
{ro: atârnat prea mult; stăruit, insistat}
{fr: insisté}
{en: insisted too much (too long)}

§ parangrica-ri/parangricare (pá-ran-gri-cá-ri) sf parangricãri (pá-ran-gri-cắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva sã parangreacã
{ro: acţiunea de a atârna prea mult; de a stărui, de a insista}
{fr: action de (s’)appesantir; d’insister}
{en: action of insisting too much (too long)}

§ angrec (an-grécŭ) (mi) vb I angricai (an-gri-cáĭ), angricam (an-gri-cámŭ), angricatã (an-gri-cá-tã), angrica-ri/angricare (an-gri-cá-ri) – (unã cu ngrec)
ex: angreacã (greatsa lj-easti) 50 di ucadz; cum angreacã (spindzurã) pirpiruna pri un schic di veardi grãn; casa angricã (sã ncljinã, pari etimã) s-cadã; tsi ts-angreacã (tsi tsã spindzurã) di fesi; nu ti-angreacã (nu ti-andoapirã) di mini; furtia angreacã (si ncljinã di greatsa-lj) andreapta; greu ca muntili tsi-angreacã; gileplu vru s-lã angreacã; nu lj-angrica vãrnãoarã
(expr: nu-lj yinea greu, nu lj-eara leani); a lui lj-angrica s-discalicã
(expr: lj-eara leani); nã angricãm
(expr: ti pãlãcãrsim multu tra) s-nu ma plãndzi; lji si-angricarã
(expr: l-pãlãcãrsirã multu); multu-lj mi-angricai
(expr: multu-l pãlãcãrsii tra) s-yinã; nu lj-angreacã mintea
(expr: nu mindueashti ahãndos, salami; easti lishor la minti); lji si-angricã multu
(expr: multu-l pãlãcãrsii tra) s-lj-aspunã cari-i gljemlu-a lui

§ angricat (an-gri-cátŭ) adg angricatã (an-gri-cá-tã), angricats (an-gri-cátsĭ), angrica-ti/angricate (an-gri-cá-ti) – (unã cu ngricat)

§ angrica-ri/angricare (an-gri-cá-ri) sf angricãri (an-gri-cắrĭ) – (unã cu ngricari)
ex: cupacilu putridzãt di angricarea-a lui; mash di-a armãnlui angricari (multã pãlãcãrii, arigeai)

§ angricos (an-gri-cósŭ) adg angricoasã (an-gri-cŭá-sã), angricosh (an-gri-cóshĭ), angricoasi/angricoase (an-gri-cŭá-si) (unã cu ngricos)

{ro: oră, ceas, timp, ocazie, moment, clipă}
{fr: heure, montre, pendule, temps, occasion, instant, moment, pour le moment, clin d’oeil}
{en: hour, watch, clock, time, occasion, instant, moment, for the time being}
ex: suflit nu-am sh-ca yii adilj (angucitoari: oara, hãlatea tsi-aspuni oara, chirolu); njicã-i ca cucoashi sh-mintea u-ari ca nã moashi (angucitoari: oara, hãlatea tsi-aspuni oara, chirolu); tsi oarã s-hibã tora (tsi sãhati, cãt dzãtsi oara di la mãnã)?; mãni, tu optu oara (sãhatea), va s-njardzim; ca trei ori (sãhãts) cali cu cicioarili; cama di unã oarã (ma multu chirolu di-unã sãhati) cu oara (hãlatea tsi-aspuni chirolu); pi stizmã avea unã oarã-aspindzuratã (uruloyi); mutrea-lj oara (sãhatea) din sin; easti oara (60 minuti) di cãndu i ndreaptã; unã oarã (chiro di 60 minuti) cu oara (hãlatea tsi-aspuni oara) feci; tsi-adutsi oara, nu-adutsi anlu; lj-aflash oara (chirolu, ipuhia), lji scoasish chealea; nviscuts cu stranji noauã sh-cu ori (hãlãts tsi-aspun chirolu) di gushi; lj-yini oara (chirolu, sticlu) tra si-sh moarã; nivinjitã oara (chirolu), nu creapã oala; ma nu treatsi oarã multã (chiro multu); nu-lj dau oarã (chiro); sh-cãrnoasã, sh-lãptoasã shi cu oara acasã; s-yinã cu oara (nica di-agonja) acasã; cu oarã, agiumsi asudat; dupã oarã putu s-lji spunã; fudzim pãnã avem oarã (cãt avem chiro); nchisi deadoara Tsandzacuchi, oarã (tu chiro di, cãndu fãtsea ninga) noapti; altã oarã (scriat shi altãoarã) nu-aflãm ahtari oarã (ipuhii, arasti); carishti cum u-adusi oara (apuhia, chirolu, tihea); nu-ts da vãr “bunã-ts oarã”; ma, trã oarã (tora, aestu stic, aestã stigmii, tenghi, minutã) nu-i acasã; di oarã tsi (di itia cã, cum, cã) nveasta nj-chirush; ashtipta oarã-di-oarã
(expr: ashtipta s-yinã unãshunã, dit un stic tu altu); lj-aflã oara (sãhatea, sticlu, minuta); di oarã (trã tora hiu ghini); di oarã (trã tora) agiundzi; vinji oara-a oarãljei (tamam chirolu cãndu lipseashti fãtseari lucrul); ori, ori va (cãndu-cãndu va), ori, ori nu (cãndu-cãndu nu); ori, ori (di cãndu-cãndu) nj-yini s-plãngu, ori, ori (di cãndu-cãndu) tra s-arãd; ori, ori (di cãndu-cãndu) s-alãchea di mini sh-mi diznjirda; ori, ori (di cãndu-cãndu) chirea; ori, ori (di cãndu-cãndu) lishina; calea oarã nu ari (nu shtii cãt chiro va tsã u caftã calea s-u fats); lu scoasi cu fatsa albã di oara aestã (trã tora, aestã aradã); fudz di oarã slabã tra s-u-ai fatsa albã; di oara-aestã (trã tora, aestã aradã) s-lu ljirtãm; vrui nã oarã (prota datã, hopã), vrui dauã ori (hopi), vrui sh-ahãnti sãrbãtori; prota oarã (aradã) nj-ascãpã, a treia oarã (aradã) lu-acãtsai; sh-io va-ts fac vãrã bunãteatsã, cari s-u-aducã oara
(expr: ma s-yinã oara ca s-hibã ananghi); dzãnili nu-lj bãgarã oara (nu aduchirã, nu vidzurã, nu pãrãtirsirã); tsi treatsi prit hoarã sh-nu-lj bagã cãnjlji oarã (nu-aduchescu cãnjlji)? (angucitoari: negura); bagã-lj oarã! (ai-tsã ghini cãshtiga, mutrea-l ghini!); oarã bunã (cali bunã, calea-ambar, s-vã si ducã lucrili ambar) gionj!; s-dusi, oarã bunã (calea-ambar), cu Dumnidzã nãinti; iu, oarã bunã? (iu vdzits?, calea-ambar); cã-lj fu oara lai (cã nu-avu dip tihi, di pãtsã nipãtsãtili); iu s-mi duc ahtari oarã? (ahtari chiro urut); ficiorlu sh-vinji tu ori (aeari); aushlu li ca umplu putsãn di fricã, ma troarã sh-vinji tu ori (aeari); nu-i tu ori (nu-i tu bunili; icã, nu-i tu-aeari); cu oara (cu fãrfudz) easti; mirili suntu cu orli (cu fãrfudzli, cu cãpricili); lu-acãtsarã orli (zurleatsa, huliili, uryiili); easti cu oara (s-alãxeashti multu); dupã cum ãlj yin orli (cãpricili)

§ njadzã-oarã (njĭá-dzã-ŭá-rã) adv – cãtã tu oara tsi bati toaca; cãtã tu-amurdzitã
{ro: spre seară}
{fr: vers l’heure quand on dit l’Angelus; vers le soir}
{en: toward evening}

§ uritsã (u-rí-tsã) sf uritsã (u-rí-tsã) – chiro multu shcurtu, cãt s-dai cu peana di oclju; oarã, stic, stih, stigmii, hopã, tenghi, minutã, minut;
(expr: tu uritsa (adv) = diunãoarã, unãshunã, dinãcali, etc.)
{ro: clipă}
{fr: clin d’oeil, instant}
{en: instant, moment}
ex: truplu a luplui tu uritsã
(expr: dinãoarã) si umplu di arãnj; uritsa (sticlu, oara, minuta) cãndu litii di-acasã

§ paraoarã (pá-ra-ŭá-rã) adv – tsi s-fatsi ma amãnat (di cum eara di-aradã si s-facã); dupã tsi treatsi oara shtiutã i astãsitã (ca si s-facã un lucru); multu-amãnat; paraurã, tãrdzãu, amãnat, amnat, tardu, ãntardã, ntardu
{ro: (prea) târziu}
{fr: (trop) tard}
{en: (too) late}
ex: vinji noaptea, paraoarã (amãnat, multu-amãnat)

§ paraurã (pa-rá-u-rã) adv – (unã cu paraoarã)