|
|
adiljos
adiljos (a-di-ljĭósŭ) adg – vedz tu adilj2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: adilj2adilj2
adilj2 (a-díljĭŭ) vb I adiljai (a-di-ljĭáĭ), adiljam (a-di-ljĭámŭ), adiljatã (a-di-ljĭá-tã), adiljari/adiljare (a-di-ljĭá-ri) – diznjerdu, hãidipsescu, zdrudescu, hãrsescu
{ro: mângâia}
{fr: caresser}
{en: caress}
ex: cu ficiorlji cuvinta sh-lj-adilja (sh-lji diznjirda)
§ adiljat2 (a-di-ljĭátŭ) adg adiljatã (a-di-ljĭá-tã), adiljats (a-di-ljĭátsĭ), adiljati/adiljate (a-di-ljĭá-ti) – diznjirdat, hãidipsit, zdrudit, hãrsit
{ro: mângâiat}
{fr: caressé}
{en: caressed}
§ adiljari2/adiljare (a-di-ljĭá-ri) sf adiljeri (a-di-ljĭérĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu diznjardã; diznjirdari, hãidipsiri, zdrudiri, hãrsiri
{ro: acţiunea de a mângâia; mângâiere}
{fr: action de caresser}
{en: action of caressing}
§ adiljari4/adiljare (a-di-ljĭá-ri) sf adiljeri (a-di-ljĭérĭ) – cãnachi, diznjirdari, diznjerdu, diznjirdãciuni, hadyi, hãidipsiri, zdrudiri, hãrsiri
{ro: mângâiere}
{fr: caresse}
{en: caress}
ex: ti ncurunã cu njilã shi cu adiljari (diznjirdari)
§ adiljos (a-di-ljĭósŭ) adg adiljoasã (a-di-ljĭŭá-sã), adiljosh (a-di-ljĭóshĭ), adiljoasi/adiljoase (a-di-ljĭŭá-si) – tsi easti dultsi sh-cu multi simtsãminti di vreari; tsi-l curmã lishor njila cãndu veadi tsiva; dolj, dultsi, diznjirdãtor, hãidipsitor, cãnãchipsitor, zdruditor, njilãos
{ro: duios}
{fr: tendre, doux, sensible, miséricordieux}
{en: tender, sweet, sensitive}
ex: u mutrea adiljos (dultsi, cu vreari) sh-cu mari dor; ahãt adiljoasã (dultsi) eara daileana; featili-s adiljoasi (hãidipsitoari); mutrita adiljoasã (diznjirdãtoari) ali lunã; atsel mult adiljos (njilãos) shi vrut cãtrã noi; Dumnidzale, vãrtos adiljoase (mult-njilãoase)
dolj1
dolj1 (dóljĭŭ) adg dolji/dolje (dó-lji), dolj (dóljĭ), dolji/dolje (dó-lji) – (zbor, purtari, etc.) tsi s-fatsi ndilicat sh-cu multã vreari (dultseami, dor, mãrazi, hãidipsiri, caimo, etc.); dultsi, adiljos, diznjirdãtor, zdruditor, etc.
{ro: duios}
{fr: doux, tendre}
{en: soft, tender, loving}
ex: dolja-a (ndilicata, dultsea-a) mea di sorã; doljlu-nj Liunida; dolja-nj (dultsea-nj) nveastã s-nu-nj mi-alasã; dolja-ts di mai; alavdã dolja Shanã
§ duljat (du-ljĭátŭ) adg duljatã (du-ljĭá-tã), duljats (du-ljĭátsĭ), duljati/duljate (du-ljĭá-ti) – cari nu-ari tihi tu banã; tsi s-aflã tu-unã halã urutã; tsi ari mash cripãri shi taxirãts; dholj, dhistih, mãrat, marat, corbu, curbishan, mbogru, bogru, cacomir, cob, gramen, gal, lai, tihilai, lipisit, morvu, nvapsu, ohru, piscatran, pustu, shcret, etc.
{ro: sărman, biet, sărac, nenorocit}
{fr: pauvre, infortuné, malheureux}
{en: poor, unfortunate, unhappy}
ex: nãsã nu shtea duljatlu (maratlu) tsi-avea; duljatlu (corbul di) tatã zurlusi; duljata-lj (corba-lj) di mamã, plãndzea tut chirolu; duljatslji di (lailji) pãrintsã trapsirã multi; mami duljati (lipisiti); nu-nj dã di mãrazi, duljatlu-ji (maratlu-nj) di mini
§ dolj2 (dhóljĭŭ) adg dolji/dolje (dhó-lji), dolj (dhóljĭ), dolji/dolje (dhó-lji) – (unã cu duljat)
ex: dolja (mãrata, corba) di tini!
lacrimã
lacrimã (lá-cri-mã) sf lacrinj (lá-crinjĭ) shi lãcrinj (lắ-crinjĭ) – muljitura (fãrã hromã sh-ca nsãratã) tsi s-aflã tu oclji shi easi cãtivãrãoarã cãndu omlu plãndzi, arãdi multu icã easti ocljul lãndzit; lacrãmã, lacãrmã, lãcrimeauã; (fig:
1: lacrimã = chicutã di apã, aroauã, dzamã dit erghi cãndu li-aruchi, etc.; expr:
2: easti tu lãcrinj = (i) plãndzi, jileashti; (ii) arãdi;
3: plãngu cu lãcrinjli nsus = arãd cu lãcrinj, mi hãrsescu;
4: mi mbairã lãcrinjli cãtrã nghios = plãngu amar cu lãcrinj greali;
5: mi lja, mi curmã lãcrinjli = nji s-umplurã ocljilj di lãcrinj, nj-da lãcrinjli tu oclji;
6: versu lãcrinjli ca pruna; plãngu cu lãcrinj ca nuca = versu multi lãcrinj mãri sh-amari, plãngu multu)
{ro: lacrimă}
{fr: larme}
{en: tear (from eye)}
ex: curã fãntãnj di lãcrinj upãriti; dintr-ocljilj a ljei arosh ca sãndzili, lj-cãdzu unã lacrimã groasã; plãndzea cu lãcrinj; tu livadea-atsea s-afla unã fãntãnã limpidã ca lacrima; nã fãntãnã cu apã limpidã ca lacrima-ali Stãmãrii; ãlj chicã nã lacrimã pri fatsã al Dona; lãcrinj virsã di-arãdeari; soarli arãdi pi lacrima (fig: aroaua) dit erghi; cãndu s-talji yitea primuveara lj-cura lacrinj (fig: chicuti di dzamã); ma u vidzu, l-curmarã lãcrinjli
(expr: lji s-umplurã ocljilj di lãcrinj), s-apruche di nãsã sh-u ntribã; cum u vidzu hilja di-amirã, u mbãirarã lãcrinjli cãtrã nghios
(expr: ahiurhi s-plãngã cu lãcrinj amari); tsi nj-ai, featã-mushatã, tsi-nj ti doari di vershi lãcrinjli ca pruna?
(expr: di plãndzi ahãntu amar?)
§ lacrãmã (lá-crã-mã) sf lãcrãnj (lắ-crãnjĭ) – (unã cu lacrimã)
ex: u loarã lãcrãnjli; lji s-umplurã ocljilj di lãcrãnj; plãndzea cu lãcrãnj cãt nuca
§ lacãrmã (lá-cãr-mã) sf lãcãrnji/lãcãrnje (lắ-cãr-nji) – (unã cu lacrimã)
§ lãcrimeauã (lã-cri-meá-uã) sf lãcrimeali/lãcrimeale (lã-cri-meá-li) – (unã cu lacrimã)
§ lãcrimos (lã-cri-mósŭ) adg (shi adv) lãcrimoasã (lã-cri-mŭá-sã), lãcrimosh (lã-cri-móshĭ), lãcrimoasi/lãcrimoase (lã-cri-mŭá-si) – cari scoati lãcrinj dit oclji; tsi ari lãcrinj ntr-oclji; cari ari ocljilj mplinj di lãcrinj; lãcrãmos, lãcãrmos (fig: lãcrimos = adiljos, dolj, duljos, duriros, suschiros)
suschir1
suschir1 (sus-chírŭ shi sús-chir) sn suschiri/suschire (sus-chí-ri shi sús-chi-ri) – anasa (greauã, cu lavã, ahãndoasã sh-niheamã ca lungã, multi ori cu plãnguti shi shcljimurãri) tsi u scoati omlu tsi aducheashti tu suflit un dor multu greu, unã dureari, nvirinari, cripari, etc.; uhtat, uftat, scãtsadzã;
(expr: suschir dit hicati = suschir ahãndos)
{ro: oftat}
{fr: soupir}
{en: sigh}
ex: mash suschir (uhtat) di muljeri; suschirlu (uhtatlu) ali mani; bãnash fãrã suschiri (uhtati, uhtãri); suschirili (uhtaturli) a meali va li avdã Dumnidzã; sã sculã cu mari suschir; scoasi un suschir amirãlu
§ suschirat1 (sus-chi-rátŭ) sn suschirati/suschirate (sus-chi-rá-ti) – (unã cu suschir1)
ex: va-nj ti duts cu sãnãtati, va-nj armãn pi suschirati (suschiri, uhtati)
§ suschiros (sus-chi-rósŭ) adg suschiroasã (sus-chi-rŭá-sã), suschirosh (sus-chi-róshĭ), suschi-roasi/suschiroase (sus-chi-rŭá-si) – cari uhteadzã multu, dipriunã; (fig: suschiros = tsi sh-u-adutsi cu unã boatsi tsi suschirã; adiljos, dolj, duljos, lãcrimos, duriros)
{ro: suspinător}
{fr: plaintif}
{en: who sighes often}
ex: cu-a ljei boatsi suschiroasã (tsi suschirã); s-ascultu njerla suschiroasã (fig: tsi pari cã suschirã dipriunã); shi valea-nj turnã grailu cu scljimuri, suschiros (fig: adiljos); cu vreari suschiroasã (mplinã di suschiri)
§ suschir2 (sus-chírŭ) vb I suschirai (sus-chi-ráĭ), suschiram (sus-chi-rámŭ), suschiratã (sus-chi-rá-tã), suschirari/suschirare (sus-chi-rá-ri) – scot dit cheptu unã anasã greauã, cu lavã, ahãndoasã sh-niheamã ca lungã, multi ori cu plãnguti shi shcljimurãri, di itia cã aduchescu tu suflit un dor greu, unã dureari, nvirinari, cripari, etc.; suschin, uftedz, uhtedz, nuchescu, scãltiz, scãltsedz;
(expr:
1: lu suschir = l-fac sã suschirã;
2: suschir dit hicati = suschir greu, ahãndos)
{ro: suspina}
{fr: soupirer}
{en: sigh}
ex: moi, curbane! trandafir, bana-nj tutã va-nj suschir (uhtedz); strigã suschirãnd, o, lai, dadã!; suschirã puljlji, suschirã; suschir ti tini; suschira sh-plãndzea, cã ti curma njilã mari; plãndzi, mãrata, shi suschirã (uhteadzã); aoa plãndzea, aoa suschira, cã taha nu u va bãrbat-su; cãtu-l simnarã tu tifteri shi suschirã grãmãticlu nãoarã; tuts gionjlji-l zilipsea shi tuti featili li suschira