sãmtu1 (sắm-tu) sm, sf, adg sãmtã (sắm-tã), sãmtsã (sắm-tsã), sãmti/sãmte (sắm-ti) – (om) tsi easti ayisit di bisearicã trã bana-a lui bunã di pri loc shi tãmãturyiili tsi-ari faptã nãinti shi dupã moarti; simtu, sãntu, sintu; ayi, ayisit; (shi formili shcurti: Stã-, Sãn-, Sãm-, Sãmt-, Sint-, Sã-, Sa-, Sum-, Su-);
(expr:
1: easti un sãmtu; sãmtu = (i) tsi easti ca un sãmtu di bun, curat, mushat, etc.; (ii) easti unã icoanã cu sãmtu, zugrãpsit pri nãsã;
2: shi sãmtul s-ts-agiutã, va s-lj-aprindzã cãndila = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi li va lucrili dip geaba, fãrã s-cilistãseascã dip)
{ro: sfânt}
{fr: saint}
{en: saint}
ex: dit meslu sãmtu (bun, mushat) al Mai; mushuteatsa sãmtã
(expr: bunã, mushatã); sãmtsãlj
(expr: sãmtsãlj dit icoanã) nu eara ghini faptsã; atselj sãmtsã cu sãrits albi; cum s-nu plãngã lailji sãmtsã (ayi)?; canda-lj featsi Sãmta Vinjiri (Stã-Vinjiri)
§ simtu1 (sím-tu) sm, sf, adg simtã (sím-tã), simtsã (sím-tsã), simti/simte (sím-ti) – (unã cu sãmtu1)
§ sãntu1 (sắn-tu) sm, sf, adg sãntã (sắn-tã), sãntsã (sắn-tsã), sãnti/sãnte (sắn-ti) – (unã cu sãmtu1)
ex: sãntsãlj avurã njilã; Sãnte, Doamne Dumnidzale!
§ sintu1 (sín-tu) sm, sf, adg sintã (sín-tã), sintsã (sín-tsã), sinti/sinte (sín-ti) – (unã cu sãmtu1)
§ Stã- sm, sf [formã shcurtã di la sãmtu] – (unã cu sãmtu1)
§ Stã-Mãrii/Stã-Mãrie, scriatã shi Stãmãrii1/Stãmãrie (Stã-mã-rí-i) sf –
1: dada-a Hristolui;
2: dzãlili (sãrbãtorli) di Stã-Mãrii, tsi cad (suntu yiurtisiti) (i) 15-li di Avgustu, trã Stã-Mãria-Atsea Marea; shi (ii) 8-li di Yizmãciunj, trã Stã-Mãria-Atsea-Njica;
(expr:
1: s-adunã ca trã Stã-Mãrii = s-adunã lumi multã, cum s-adunã ti pãnãyir;
2: nacã ti featsi Stã-Mãria? = zbor tsi s-dzãtsi a atsilui tsi s-tsãni ahãntu mari, cari s-cãmãruseashti multu, di canda-l featsi Stã-Mãria; ãlj si dzãtsi: nacã eshti di soi ahãntu bunã, vãsilicheascã, di ti-aspunj ahãntu fudul?;
3: Stã-Mãria n casã! = zbor tsi s-dzãtsi cãndu easti multã harauã n casã;
4: vã u-adusi Stã-Mãria! = taxiratea vã u-adusi Stã-Mãria!)
{ro: Sfânta Fecioară Maria}
{fr: la (Sainte) Vierge (Marie)}
{en: Blessed Virgin Mary}
ex: vinjirã ti Stã-Mãrii n hoarã; tricurã dauãli Stã-Mãrii; shi n dzãlili di Stã-Mãrii; tricu Stã-Mãria? tricu veara; s-adunarã ca trã Stã-Mãrii
(expr: s-adunarã multsã); shi n dzãlili di Stãmãrii (dzãlili di 15, 16 di Avgustu); nacã tini ti featsi Stã-Mãria sh-mini yumara?
(expr: tsi ti tsãnj sh-ahãntu mari, tsi ti cãmãruseshti multu, cã doilji di dadã di-aradã him faptsã); nu mãcãm ti preasinjli-ali Stã-Mãrii; Stã-Mãrii curatã, apãrã-nj di lãets
§ Stã-Vinjiri (Stã-ví-njirĭ), scriatã shi Stãvinjiri, sf –
1: Vinjirea Mari, dzua di nãinti di Pashti, cãndu s-yiurtiseashti moartea-a Hristolui pri crutsi;
2: Sãmta Vinjiri (Ayiu-Paraschivi) unã sãmtã a bisearicãljei a noastrã;
3: 26-li di Alunar, dzua tu cari bisearica u yiurtiseashti Sãmta Vinjiri, dzuã di mari sãrbãtoari armãneascã tu Pindu, cãndu armãnjlji trag un mari cor dupã tsi easi bisearica
{ro: Sfânta Vineri}
{fr: Saint-Vendredi}
{en: “Saint-Friday”}
ex: trãdzeam un mari cor, ca Avdela trã Stã-Vinjiri; fui astãdz la Stãvinjiri; Stãvinjirea ari nã bisearicã pi muntili Pitrina; tra s-gioacã trã Stã-Vinjiri; Stã-Vinjirea shi Stã-Mãria suntu cama mãrli sãrbãtori di vearã trã armãnj
§ Sãn1- sm: [formã shcurtã di la sãntu] – (unã cu sãmtu1)
ex: Sãn-Chetru, Sãn-Medru, Sãn-Nicoarã, etc.
§ Sãn-Chetru (Sãn-Chĭé-tru), scriat shi Sãnchetru (Sãn-chĭé-tru), sm – un di apostulji a Hristolui, yiurtisit di bisearica crishtinã tu 29-li di Cirishar; Sum-Chetru
{ro: Sfântul Petru}
{fr: Saint Pierre}
{en: Saint Peter}
§ Sãn-Medru (Sãn-Mé-dru), scriat shi Sãnmedru, sm –
1: Ayiu-Dimitri, un ayi di-a bisearicãljei;
2: numa-a atsilui di-andzatsilea mes a anlui (namisa di Yizmãciunj shi Brumar), meslu tu cari yiurtisim numa-al Ayiu-Dimitri (tsi cadi pi 26-li di mes); Sãn-mãdrean, Sã-medru, Sa-medru, Su-medru, Ayiu-Dimitri
{ro: Sfântul Dumitru; Octombrie}
{fr: Saint Démètre; Octobre}
{en: Saint Demetrius; October}
§ Sãn-Mãdrean (Sãn-Mã-dreánŭ), scriat shi Sãnmãdrean, sm – (unã cu Sãn-Medru)
§ Sã3- (Sã) sm [formã shcurtã di la sãmtu] – (unã cu sãmtu1)
§ Sã-Medru (Sã-Mé-dru), scriat shi Sãmedru, sm – (unã cu Sãn-Medru)
§ Sa1 (Sa) sm [formã shcurtã di la sãmtu] – (unã cu sãmtu1)
§ Sa-Medru (Sa-Mé-dru), scriat shi Samedru, sm – (unã cu Sãn-Medru)
§ Sãm- sm [formã shcurtã di la sãmtu] – (unã cu sãmtu1)
ex: mãni easti Sãm-Giorgiul; u-avea numa ti Sãm-Chetru
§ Sãmt- sm, sf [formã shcurtã di la sãmtu] – (unã cu sãmtu1)
ex: dupã ndoi mesh va s-avem Sãmt-Ilie
§ Sum2- sm [formã shcurtã di la sãmtu] – (unã cu sãmtu1)
§ Sum-Chetru (Sum-Chĭé-tru), scriat shi Sumchetru sm – (unã cu Sãn-Chetru)
ex: eara acasã ti Sum-Chetru
§ Sum-Vasili (Súm-Va-sílĭ), scriat shi Sumvasili, sm – mari dispoti tsi bãnã cãtã tu anjlji 350) yiurtisit di bisearicã tu 1-lu di Yinar (Anlu Nou); Ayiu-Vasili
{ro: Sfântul Vasile}
{fr: Saint Basile}
{en: Saint Basil}
ex: aprindu Sum-Vasili intrarã furlji la oaspili-a nostru
§ Su3 (Sú) sm [formã shcurtã di la sãmtu] – (unã cu sãmtu1)
§ Su-Medru (Su-Mé-dru), scriat shi Sumedru, sm – (unã cu Sãn-Medru)
ex: apruche Sumedrul (Ayiu-Dimitri; icã meslu tu cari cadi Ayiu-Dimitri); lj-apiri Sumedrul la poartã [bãgats oarã cã zborlu yini di-aclo cã tuti isãchili trã plãtirea-a borgilor s-fac trã Ayiu-Dimitri shi Ayiu-Yioryi]; ti Su-Medru intrãm tu casili-atseali nalili
§ Sint- sm, sf [formã shcurtã di la sintu] – (unã cu sãmtu1)
ex: n dzeanã, la Sint-Ilie
§ sãntisescu (sãn-ti-sés-cu) (mi) vb IV sãntisii (sãn-ti-síĭ), sãntiseam (sãn-ti-seámŭ), sãntisitã (sãn-ti-sí-tã), sãntisi-ri/sãntisire (sãn-ti-sí-ri) – fac tsiva (om i lucru) tra s-hibã sãmtu; sãntsãscu, ayisescu, ayiusescu
{ro: sfinţi}
{fr: sacrer, sanctifier}
{en: sanctify}
ex: un cu-alantu s-nu si sãntiseascã
§ sãntisit (sãn-ti-sítŭ) adg sãntisitã (sãn-ti-sí-tã), sãntisits (sãn-ti-sítsĭ), sãntisi-ti/sãntisite (sãn-ti-sí-ti) – tsi easti adrat di bisearicã tra s-intrã tu arada-a ayilor; tsi easti sãmtu; sãntsãt, ayisit, ayiusit
{ro: sfinţit}
{fr: sacré, sanctifié}
{en: sanctified}
§ sãntisiri/sãntisire (sãn-ti-sí-ri) sf sãntisiri (sãn-ti-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti faptu sãmtu; fãtseari un lucru tra s-hibã sãmtu; sãntsãri, ayisiri, ayiusiri
{ro: acţiunea de a sfinţi; sfinţire}
{fr: action de sacrer, de sanctifier}
{en: action of sanctifying something}
§ sãntsãscu (sãn-tsắs-cu) vb IV sãntsãi (sãn-tsắĭ), sãntsam (sãn-tsámŭ), sãntsãtã (sãn-tsắ-tã), sãntsãri/sãntsãre (sãn-tsắ-ri) – (unã cu sãntisescu)
§ sãntsãt (sãn-tsắtŭ) adg sãntsãtã (sãn-tsắ-tã), sãntsãts (sãn-tsắtsĭ), sãntsãti/sãntsãte (sãn-tsắ-ti) – (unã cu sãntisit)
§ sãntsãri/sãntsãre (sãn-tsắ-ri) sf sãntsãri (sãn-tsắrĭ) – (unã cu sãntisiri)
