|
|
idiumã
idiumã (i-dí-u-mã) sf – vedz tu idiomã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: idiomãchischin
chischin (chis-chín) adg chischinã (chis-chí-nã), chischinj (chis-chínjĭ), chischini/chischine (chis-chí-ni) – tsi easti curat (nu easti murdar); tsi easti dishteptu (pirã) la minti; tsi lj-acatsã mãna; tsi-lj da di mãnã; chischim, chischinets, mintimen, sarpit, sãrpit, epitidiu
{ro: curat, ager, îndemânatic}
{fr: propre; agile, sagace, adroit}
{en: clean; agile, skilful}
ex: armãnjlji suntu chischinj (curats, dishteptsã); cu mintea chischinã (sarpitã), dishtiptatã; eara chischin (curat, pripsit) la stranji
§ chischinets (chis-chi-nétsŭ) adg chischineatsã (chis-chi-neá-tsã), chischinets (chis-chi-nétsĭ), chischineatsi/chischineatse (chis-chi-neá-tsi) – (unã cu chischin)
§ chischim (chis-chímŭ) adg, adv chischimã (chis-chí-mã), chischinj (chis-chínjĭ), chischimi/chischime (chis-chí-mi) – (unã cu chischin)
ex: mi-ariseshti lucrul chischim (curat); easti multu chischimã (curatã); imnã chischimi (curati)
§ chischineatsã (chis-chi-neá-tsã) sf chischinets (chis-chi-nétsĭ) – harea tsi u-ari omlu tsi easti curat, tsi easti sarpit, tsi lj-acatsã mãna, etc.; spastrã, pastrã, nãscãrii, sãrpitsãlji, dishtiptãciuni, etc.
{ro: curăţenie, abilitate, deşteptăciune}
{fr: propreté, adresse, sagacité}
{en: cleanliness, ability, sagacity}
ex: spastra shi chischineatsa (nãscãria) din casa-a inglejilor; eara cu numa ti nicuchirata sh-ti chischineatsa (spastra din casa)-a ljei
§ chischimeatsã (chis-chi-meá-tsã) sf chischimets (chis-chi-métsĭ) – (unã cu chischineatsã)
ex: vidzui ãn casa-a ljei multã chischimeatsã (spastrã, nãscãrii)
epitidhiu
epitidhiu (e-pi-tí-dhiŭ) adg epitidhii/epitidhie (e-pi-tí-dhi-i), epitidhii (e-pi-tí-dhiĭ), epitidhii (e-pi-tí-dhiĭ) – unã cu epitidiu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: epitidiuepitidiu
epitidiu (e-pi-tí-dhiŭ) adg epitidii/epitidie (e-pi-tí-dhi-i), epitidii (e-pi-tí-dhiĭ), epitidii (e-pi-tí-dhiĭ) – tsi lj-acatsã mãna; tsi-lj da di mãnã; tsi lj-agioacã mãna; chischin, mastur, izoti, acshu
{ro: abil}
{fr: habile, adroit}
{en: skilful, clever}
huchi/huche
huchi/huche (hú-chi) sf huchi (húchĭ) – unã tabieti nvitsatã (cã-tivãrãoarã urutã, lai, slabã) dupã fãtsearea di multi ori a idyiului lucru; haractirlu a omlui ashi cum easti faptu di fisi (cu tuti hãrli shi huili cu cari s-ari amintatã); uchi, hui, adeti, nvets, anvets, tabieti, idiomã, idiumã, pleami, zãconi, taxi, areu, sinitisi, sinitii, sistimã, aradã, tabieti
{ro: obicei; fire}
{fr: habitude, coutume; naturel}
{en: habit, custom; natural}
ex: arauã huchi (adeti, sinitii, hui) a tãtãnjlor; tru aushatic nu poati si-sh alasã huchea (haractirlu); huchi arauã (tabieti, nvets arãu)
§ uchi1/uche (ú-chi) sf uchi (úchĭ) – (unã cu huchi)
ex: calu-a vostru easti bun, ma ari nã uchi (adeti slabã, hui), iu veadi arinã s-tãvãleashti
§ hui1/hue (hú-i) sf hui (húĭ) shi huiuri (hú-ĭurĭ) – unã huchi (ma multili ori nibunã, slabã, arauã) nvitsatã dupã fãtsearea di multi ori a idyiului lucru; adeti, areu, nvets, aradã, idiomã, idiumã, etc.; cusuri, mãrdai, catmeri, mãhãnã
{ro: obicei prost, nărav}
{fr: habitude (en mauvaise part)}
{en: bad habit}
ex: easti om cu huiuri (tabiets slabi)
§ huilã (huĭ-lắ) adg huiloanjii/huiloanje (huĭ-lŭá-nji), huiladz (huĭ-ládzĭ), huiloanji/huiloanje (huĭ-lŭá-nji) – (cal) tsi ari hui slabi, tsi minã caplu di-unã parti sh-di-alantã, mãshcã, da dit cicioari, etc.; uchealiu, uchios, tabietlã, jindaric, vitsearcu
{ro: nărăvaş}
{fr: qui a une mauvaise habitude; (cheval) rebours; qui a un vice redhibitoire}
{en: restive; who has a bad habit; vicious; who has a redhibitory defect}
ex: uricljatlu easti huilã (vitsearcu, tabietlã)
§ uchealiu (u-chĭa-líŭ) adg uchealii/uchealie (u-chĭa-lí-i), uchealii (u-chĭa-líĭ), uchealii (u-chĭa-líĭ) – (unã cu huilã)
ex: nu ncalic mini un cal uchealiu (cu hui, vitsearcu)
§ uchios (u-chĭósŭ) adg uchioasã (u-chĭŭá-sã), uchiosh (u-chĭóshĭ), uchioa-si/uchioase (u-chĭŭá-si) – (unã cu huilã)
idhiu
idhiu (í-dhĭu) adg idhea (í-dhĭa), idhi (í-dhi), idhi/idhe (í-dhi) – unã cu idiu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: idiuidhiumã
idhiumã (i-dhí-u-mã) sf idhiomati/idhiomate (i-dhi-ó-ma-ti) – unã cu idiumã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: idiumãidiomã
idiomã (i-di-ó-mã) sf idiomati/idiomate (i-di-ó-ma-ti) – unã tabieti nvitsatã dupã fãtsearea di multi ori a idyiului lucru; haractirlu a omlui ashi cum easti faptu di fisi (cu tuti hãrli shi huili cu cari s-amintã); idiumã, uchi, huchi, hui, adeti, nvets, anvets, pleami, zãconi, taxi, areu, sinitisi, sinitii, sistimã, aradã, tabieti
{ro: obicei; fire}
{fr: habitude, coutume; naturel}
{en: habit, custom; natural}
ex: om cu slabã idiomã (cu slabi hui, cu slab haractir); multi idiomati (tabiets, haractiri) la oaminj
§ idiumã (i-dí-u-mã) sf idiomati/idiomate (i-di-ó-ma-ti) – (unã cu idiomã)
idyiu
idyiu (ídh-yĭu) adg idyea (ídh-yĭa), idyi (ídh-yi), idyi/idye (ídh-yi) – tsi easti unã soi cu-un altu; unã turlii cu-atsel di ninti; tut atsel, nu altul; tamam atsel di cari easti zborlu; idiu
{ro: acelaşi}
{fr: le même, le pareil}
{en: the same}
ex: idyea (tut atsea, nu altã) dzuã
§ idiu (í-dhĭu) adg idea (í-dhĭa), idi (í-dhi), idi/ide (í-dhi) – (unã cu idyiu)
ex: idiu (unã soi ca ma ninti) hiu
sinitii/sinitie
sinitii/sinitie (si-ní-thi-i) sf sinitii (si-ní-thiĭ) – tabieti nvitsatã dupã fãtsearea di multi ori a idyiului lucru; sinitisi, sistimã, idiomã, idiumã, uchi, huchi, hui, adeti, nvets, anvets, pleami, zãconi, taxi, areu, aradã, tabieti
{ro: obicei}
{fr: coutume, habi-tude}
{en: custom}
§ sinitisi/sinitise (si-ní-thi-si) sf sinitisi (si-ní-thisĭ) – (unã cu sinitii)
§ sistimã (sís-ti-mã) sf sistima-ti/sistimate (sis-tí-ma-ti) – (unã cu sinitii)
ex: avea sistimã ahtari, cã vdzea cati searã, cãtu ntunica
tabieti/tabiete
tabieti/tabiete (ta-bi-ĭé-ti) sf tabiets (ta-bi-ĭétsĭ) – unã adeti (multi ori arauã, hui) nvitsatã dupã fãtsearea di multi ori a idyiului lucru; hui cu cari s-ari amintatã; tãbieti, adeti, areu, nvets, aradã, idiomã, idiumã, hui, cusuri, mãrdai, catmeri, mãhãnã
{ro: nărav, obicei (adesea prost)}
{fr: habitude (en mauvaise partie)}
{en: (ordinarily bad) habit}
ex: ari slabã tabieti (hui); ari multi tabiets (nvetsuri, adets); sh-featsi tabietea (adetea), durnji dupã measã; tsi lai tabieti (adeti lai, hui) ai s-ti badz pi dintsã?
§ tãbieti/tãbiete (tã-bi-ĭé-ti) sf tãbiets (tã-bi-ĭétsĭ) – (unã cu tabieti)
§ tabietlã (ta-bi-ĭe-tlắ) adg tabietloanji/tabietloanje (ta-bi-ĭet-lŭá-nji), tabietladz (ta-bi-ĭe-tládzĭ), tabietloanji/tabietloanje (ta-bi-ĭet-lŭá-nji) – tsi ari tabiets slabi; (cal) cari nu-ascultã di domnu-su (nu fatsi tsi-lj si caftã, minã caplu di-unã parti sh-di-alantã, mãshcã, da dit cicioari, etc.); tabietliu, uchealiu, huilã, jindaric, vitsearcu
{ro: nărăvaş}
{fr: qui a une mauvaise habitude}
{en: restive; who has a bad habit; who acts viciously}
§ tabietliu (ta-bi-ĭet-líŭ) adg tabietlii/tabietlie (ta-bi-ĭet-lí-i), tabietlii (ta-bi-ĭet-líĭ), tabietlii (ta-bi-ĭet-líĭ) – (unã cu tabietlã)
ex: easti multu tabietliu, nu bea cafei fãrã tsigari, ni tsigari fãrã cafei
§ tabietsãs (ta-bi-ĭe-tsắsŭ) adg tabietsãsã (ta-bi-ĭe-tsắ-sã), tabietsãsh (ta-bi-ĭe-tsắshĭ), tabietsãsi/tabietsãse (ta-bi-ĭe-tsắ-si) – (om) tsi easti fãrã nitsiunã tabieti
{ro: fără năravuri}
{fr: sans mauvaise habitudes}
{en: without bad habits}
ex: nu ai gailei, easti tabietsãs (fãrã hui)