DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

bruzgã

bruzgã (brúz-gã) sf bruzghi (brúz-ghi) – atsea tsi-armãni dupã tsi fructili (auãli, masinili, etc.) suntu cãlcati tra s-lã si scoatã dzama shi si s-facã yinlu icã untulemnul; bluzgã, bãrsii, tsipurã, cominã, cumenji, prishtinã
{ro: drojdie}
{fr: marc; résidu d’huile, de vin, etc.}
{en: marc; residue (of grapes, olives, etc. when making wine, oil, etc.)}
ex: multã bruzgã s-dipusi tu botsã

§ bluzgã (blúz-gã) sf pl(?) – (unã cu bruzgã)

§ bruzgãescu (bruz-gã-ĭés-cu) vb IV bruzgãii (bruz-gã-íĭ), bruzgãeam (bruz-gã-ĭámŭ), bruzgãitã (bruz-gã-í-tã), bruzgãiri/bruzgãire (bruz-gã-í-ri) – nj-yini acrish (puscãiturã) dit stumahi; dau nafoarã (scot, es cu zorea) dit stumahi atseali tsi-am mãcatã nãinti; vom, zvom, azvom, versu
{ro: avea aciditate stomahală; vomita}
{fr: avoir aigreur, acidité; être sur le point de vomir}
{en: have heartburn; vomit}

§ bruzgãit (bruz-gã-ítŭ) adg bruzgãitã (bruz-gã-í-tã), bruzgãits (bruz-gã-ítsĭ), bruzgãiti/bruzgãite (bruz-gã-í-ti) – tsi ari avutã acrish; tsi ari datã nafoarã prit gurã mãcarea dit stumahi; vumut, zvumut, azvumut, virsat
{ro: care a avut aciditate stomahală; vomitat}
{fr: qui a eu aigreur; qui a vomi}
{en: who had a heartburn; who had vomited}

§ bruzgãiri/bruzgãire (bruz-gã-í-ri) sf bruzgãiri (bruz-gã-írĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva bruzgãeashti; voamiri, zvoamiri, azvoamiri, vumeari, zvumeari, azvumeari, virsari
{ro: acţiunea de a avea aciditate stomahală; de a vomita}
{fr: action d’avoir aigreur; action de vomir; vomissement}
{en: action of having heartburn, of vomiting}

§ bruzgãiturã (bruz-gã-i-tú-rã) sf bruzgãituri (bruz-gã-i-túrĭ) – acrimi tsi yini dit stumahi tu gurã; atsea tsi scoati omlu dit gurã cãndu voamitã (vearsã); anãcrici, puscãiturã, vumuturã, virsãturã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

hãrãxescu1

hãrãxescu1 (hã-rãc-sés-cu) (mi) vb IV hãrãxii (hã-rãc-síĭ), hãrãxeam (hã-rãc-seámŭ), hãrãxitã (hã-rãc-sí-tã), hãrãxiri/hãrãxire (hã-rãc-sí-ri) – fac unã tãljiturã njicã pri trup (cheali) i pri mardzinea-a unui lucru (cu tsiva tsi talji, cu-unã aguditurã di-un lucru tãljitos, cu-unã zgrãmari, etc.); fac un semnu cu cutsutlu pi-un arãbush tra s-tsãn unã isapi; noatsin, nsimnedz, simnedz; zgrãm, zgãir; (fig: hãrãxescu = dau lishor di cariva, lu-agudescu lishor, lu-ahulescu)
{ro: cresta}
{fr: faire un cran, érafler}
{en: notch, scratch}
ex: l-hãrãxii (l-zgrãmai) la cicior; mi hãrãxii la mãnã; cãt ãl hãrãxii (cãt ded di el)

§ hãrãxit1 (hã-rãc-sítŭ) adg hãrãxitã (hã-rãc-sí-tã), hãrãxits (hã-rãc-sítsĭ), hãrãxiti/hãrãxite (hã-rãc-sí-ti) – tsi s-ari tãljatã niheamã; tsi-lj si featsi unã tãljiturã (un semnu, zgrãmãturã) njicã; nutsinat, nsimnat, simnat; zgrãmat, zgãirat
{ro: crestat}
{fr: entaillé}
{en: notched, scratched}

§ hãrãxiri1/hãrãxire (hã-rãc-sí-ri) sf hãrãxiri (hã-rãc-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva i tsiva s-hãrãxeashti; nurisinari, nsimnari, simnari; zgrãmari, zgãirari
{ro: acţiunea de a cresta}
{fr: action de faire un cran, d’érafler}
{en: action of notching, of scratching}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

scarchin

scarchin (scár-chinŭ) (mi) vb I scãrchinai (scãr-chi-náĭ), scãrchinam (scãr-chi-námŭ), scãrchinatã (scãr-chi-ná-tã), scãr-chinari/scãrchinare (scãr-chi-ná-ri) – mi frec cu dzeadzitli (unglja, vãrã lemnu, etc.) tu loclu iu aduchescu cã mi mãcã chealea (gãrnutslu, arana cu zgaibã, etc.); zgãir, zgrãm;
(expr:
1: mi scarchin n cap = stau sh-mi minduescu cã nu-aduchescu tsi s-fatsi, tsi sã zburashti, etc.;
2: xenlu ti scarchinã iu nu ti mãcã = xenlu nu shtii ghini tsi ti doari sh-poati s-ti-agiutã aclo iu nu-ai tini ananghi;
3: cum ti scarchinj cu-a ta mãnã, nu ti scarchinã vãrnã = xenlu nu-ts fatsi lucrili cum li vrei tini; mash tini pots s-li fats cum vrei)
{ro: (se) scărpina}
{fr: (se) gratter}
{en: scratch}
ex: shi scarchinã arana di pi trup; shi scãrchinã caplu sh-nu shtia tsi s-dzãcã; sã scarchinã n cap; si scãrchinã dupã cap; arãnjoslu, s-nu si scarchinã (zgrãmã), va s-freacã; tsi ai di ti scarchinj (zgrãnj) tut chirolu?; nu-l lja somnul pãnã s-nu-l scarchinã cariva pi cicioari;

§ scãrchinat (scãr-chi-nátŭ) adg scãrchinatã (scãr-chi-ná-tã), scãrchinats (scãr-chi-nátsĭ), scãrchinati/scãrchinate (scãr-chi-ná-ti) – (omlu) tsi s-ari fricatã tu loclu iu-l mãca chealea; (chealea, gãrnutslu, etc.) tsi easti zgrãmat (fricat) tu loclu iu omlu aducheashti cã-l mãcã; zgrãmat, zgãirat
{ro: scărpinat}
{fr: gratté}
{en: scratched}

§ scãrchinari/scãrchinare (scãr-chi-ná-ri) sf scãrchinãri (scãr-chi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu omlu si scarchinã; zgrãmari, zgãirari, scãrchinãturã
{ro: acţiunea de a (se) scărpina; scărpinare}
{fr: action de (se) gratter}
{en: action of scratching}
ex: di scãrchinari-lj si featsirã bishits

§ scãrchinãturã (scãr-chi-nã-tú-rã) sf scãrchinãturi (scãr-chi-nã-túrĭ) – loclu (chealea, arana, gãrnutslu, etc.) iu s-ari scãrchinatã omlu; atsea tsi fatsi omlu cãndu si scarchinã; scãrchinari, zgrãmari, zgãirari; zgrãmãturã
{ro: scărpinătură}
{fr: égratinure}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

vom

vom (vómŭ) vb III shi II vumui (vu-múĭ), vumeam (vu-meámŭ), vumutã (vu-mú-tã), voamiri/voamire (vŭá-mi-ri) shi vumeari/vumeare (vu-meá-ri) –
1: (apã, izvur) ansar cu puteari dit loc;
2: dau nafoarã (scot, easi cu zorea) dit stumahi atseali tsi-am mãcatã nãinti; azvom, zvom, versu, bruzgãescu, andzãmedz, ndzãmedz, azvurãscu;
(expr: va li vonj tuti = va tsã easã tuti prit nãri)
{ro: ţâşni, vomita}
{fr: jaillir, sourdre, vomir}
{en: (water) spring, gush, arise, vomit}
ex: itsi mãcã, voami stumahlu, nu-lj tsãni tsiva; nj-yini s-vom cãndu lj-avdu-alãvdãciunjli; cãti poati s-voamã (scoatã din gurã) limba; voami-ti, voami-ti cupa, adunarã, adunarã flurii, cãti nu tsã ncapi mintea; ngljita surghindalui arãulu sh-deapoea-l vumea (virsa); va li vonj (scots prit gurã) tuti; aestã mash flurii shi yeamãndzã vumea; sh-bãgã dauãli dzeaditsi n gurã shi-l vumu tu palmã; cara s-vrei s-ti-agudescu dauã ori, voami fratslji dit pãnticã, tsi lji ngljitash; vru nu vru, ãlj vumu

§ vumut (vu-mútŭ) adg vumutã (vu-mú-tã), vumuts (vu-mútsĭ), vumu-ti/vumute (vu-mú-ti) –
1: tsi ari ansãritã cu puteari dit loc;
2: tsi ari datã nafoarã prit gurã mãcarea dit stumahi; azvumut, zvumut, virsat, bruzgãit, andzãmat, ndzãmat, azvurãt
{ro: ţâşnit, vomitat}
{fr: jailli, vomis}
{en: (water) sprang, gushed, arisen, vomited}

§ voamiri/voamire (vŭá-mi-ri) sf voamiri (vŭá-mirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva i cariva zvoami; zvoamiri, azvoamiri, vumeari, zvumeari, azvumeari, virsari, bruzgãiri, andzãmari, ndzãmari, azvurãri
{ro: acţiunea de a ţâşni, de a vomita, ţâşnire, vomitare}
{fr: action de jaillir, de sourdre, de vomir}
{en: action of springing, of gushing, of arising, of vomiting}
ex: slãghi multu di itia-a voamiriljei

§ vumeari/vumeare (vu-meá-ri) sf vumeri (vu-mérĭ) – (unã cu voamiri)

§ voamitã (vŭá-mi-tã) sf voamiti/voamite (vŭá-mi-ti) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva vearsã; atsea tsi voami cariva dit gurã; vumuturã
{ro: vomitare}
{fr: vomissement}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

zgãrlescu

zgãrlescu (zgãr-lés-cu) (mi) vb IV zgãrlii (zgãr-líĭ), zgãrleam (zgãr-leámŭ), zgãrlitã (zgãr-lí-tã), zgãrliri/zgãrlire (zgãr-lí-ri) – mutrescu lungu, ca trã ciudii, cu ocljilj mãri, dishcljish (hãscats) sh-cu parangricari la cariva i tsiva; azgãrlescu
{ro: zgâi}
{fr: écar-quiller les yeux}
{en: open (the eyes) wide}
ex: aushlu zgãrli ghini ocljilj shi dzãsi cu mintea-lj; zgãrli ocljilj di canda tu bana-a lui nu-avea vidzutã ahtari lugurii; zgãrli ocljilj sh-li umplu zmeanili di fricã; lji zgãrli ocljilj hirarlu, di ts-ampãrea cã va s-ti bea; ma-l vidzu, zgãrli ocljilj di ciudii shi dzãsi; armasirã tuts cu gura hãscatã sh-cu ocljilj zgãrlits di semnul tsi vidzurã!

§ zgãrlit (zgãr-lítŭ) adg zgãrlitã (zgãr-lí-tã), zgãrlits (zgãr-lítsĭ), zgãrli-ti/zgãrlite (zgãr-lí-ti) – (omlu) tsi sta sh-mutreashti lungu cu ocljilj mãri sh-dishcljish; (ocljilj) tsi suntu mãri, dishcljish sh-mutrescu cu parangricari; zgãrlos, zgãrleai; azgãrlit
{ro: zgâit}
{fr: écarquillé}
{en: (eyes) wide open}
ex: cu ocljilj zgãrlits (hãscats)

§ zgãrli-ri/zgãrlire (zgãr-lí-ri) sf zgãrliri (zgãr-lírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu omlu zgãrleashti ocljilj; azgãrliri
{ro: acţiunea de a zgâi; zgâire}
{fr: action d’écarquiller les yeux}
{en: action of opening (the eyes) wide}

§ zgãrlos (zgãr-lósŭ) adg zgãrloasã (zgãr-lŭá-sã), zgãrlosh (zgãr-lóshĭ), zgãrloasi/zgãrloase (zgãr-lŭá-si) – (unã cu zgãrlit)
ex: cu oclji zgãrlosh (zgãrlits, hãscats); eara analtã, zgãrloasã

§ zgãrleai (zgãr-leáĭŭ) sm, adg (mash masculin) zgãrleai (zgãr-leáĭ) shi zgãrleaeanj (zgãr-leá-ĭanjĭ) – (unã cu zgãrlos)
ex: omlu-aestu easti zgãrleai (cu ocljilj zgãrlits)

§ azgãrlescu (az-gãr-lés-cu) (mi) vb IV azgãrlii (az-gãr-líĭ), azgãrleam (az-gãr-leámŭ), azgãrlitã (az-gãr-lí-tã), azgãrliri/azgãrlire (az-gãr-lí-ri) – (unã cu zgãrlescu)
ex: azgãrlea-ts ocljilj

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn