|
|
amurtsãscu
amurtsãscu (a-mur-tsắs-cu) vb IV amurtsãi (a-mur-tsắĭ), amur-tsam (a-mur-tsámŭ), amurtsãtã (a-mur-tsắ-tã), amurtsãri/amur-tsãre (a-mur-tsắ-ri) – cher trã putsãn chiro putearea tsi u-am tra s-aduchescu i s-min unã parti di trup (cicior, mãnã, dintsã, etc.); amurtu, murtu, ngurdescu (di-arcoari), ngucinedz (di-arcoari);
(expr:
1: amurtsãscu di-arcoari (di fricã, etc.) = shed ca sturlu (ca lemnul, ca marmura, di fricã, di-arcoari, di leani, etc.); nlimnescu, mãrmurisescu;
2: ficiorlji mãcã tsãpurnji, sh-a-aushlor lã amurtsãscu dintsãlj; un mãcã pruni agri sh-a altui lj-amurtsãscu dintsãlj = s-dzãtsi cãndu un stipseashti shi stepsul s-arucã pi altu)
{ro: amorţi}
{fr: engourdir; émousser; agacer les dents}
{en: numb, grow numb; become dull}
ex: truplu lj-avea amurtsãtã; nj-amurtsãrã dintsãlj di agru-pruni; nj-amurtsãrã (nji ngucinarã, nji ngljitsarã) cicioarli di-arcoari; amurtsãi (fig: mãrmurisii) di fricã
§ amurtsãt1 (a-mur-tsắtŭ) adg amurtsãtã (a-mur-tsắ-tã), amurtsãts (a-mur-tsắtsĭ), amurtsãti/amurtsãte (a-mur-tsắ-ti) – tsi ari chirutã putearea tra s-minã i s-aducheascã (unã parti di trup); amurtat, murtat, ngurdit, ngucinat
{ro: amorţit}
{fr: engourdi; émoussé; agacé (dents)}
{en: numb, dull}
ex: easti-amurtsãt (fig: linãvos)
§ amurtsãri/amurtsãre (a-mur-tsắ-ri) sf amurtsãri (a-mur-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu amurtsashti tsiva; amurtari, murtari, ngurdiri, ngucinari
{ro: acţiunea de a amorţi; amorţire}
{fr: action d’engourdir; d’émousser; d’agacer les dents}
{en: action of growing numb; of becoming dull}
§ amurtu (a-múr-tu) vb I amurtai (a-mur-táĭ), amurtam (a-mur-támŭ), amurtatã (a-mur-tá-tã), amurtari/amurtare (a-mur-tá-ri) – (unã cu amurtsãscu)
ex: amurtarã mãnjli sh-cicioarli a natlui
§ amurtat (a-mur-tátŭ) adg amurtatã (a-mur-tá-tã), amurtats (a-mur-tátsĭ), amurtati/amurtate (a-mur-tá-ti) – (unã cu amurtsãt1)
amurtsãt1
amurtsãt1 (a-mur-tsắtŭ) adg – vedz tu amurtsãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: amurtsãscuamurtsãt2
amurtsãt2 (a-mur-tsắtŭ) sm fãrã pl – unã lãngoari di plimunj (tsi u-acatsã omlu di-aradã cãndu sta tu multã arãtsimi), iu “pleura” (saclu, punga, chealea tu cari s-aflã bãgat plimunlu) ari adunatã (shi scoati unã soi di dzamã i pronj); plivrit, pondã, pundziri, ãndultsit, amurtsãt
{ro: pleurezie}
{fr: pleurésie}
{en: pleuresy}
amurtsãt3
amurtsãt3 (a-mur-tsắtŭ) sm fãrã pl – unã dureari yii shi tãljitoasã tsi ti-agudeashti (tsã da) iuva tu trup, dinãcali, ca un cãtsut, unã sulã; giunglu, stihiptu, mãshcari, pundziri, sulã
{ro: junghi}
{fr: point de coté}
{en: sudden sharp pain (stitch) in the side}
ex: mi tsãni un amurtsãt, nj-da ca unã sulã tu trup; oasili u durea, amurtsãtlu (pundzirea, giunglul) u tsãnea
amurtsãturã
amurtsãturã (a-mur-tsã-tú-rã) sf – vedz tu amurtsãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: amurtsãscucicmigei
cicmigei (cic-mi-gĭé-i) sf cicmigei (cic-mi-gĭéĭ) – parti dit unã measã tsi sh-u-adutsi cu unã cutii fãrã cãpachi, tsi shadi di-aradã teasã nãuntru sum measã, ma poati si s-tragã cu mãna di sum measã cãtã nafoarã, tra s-poatã omlu si sh-bagã shi si-sh scoatã lucri; cicmigeauã, cicmige, sirtar, sirtari
{ro: sertar}
{fr: tiroir, comptoir}
{en: drawer (table, desk), counter (restaurant)}
ex: avea alãsatã paradzlji tu cicmigei (sirtari); s-cunoashti cã lj-avea furtsatã cicmigeea
§ cicmigeauã (cic-mi-gĭá-ŭã) sf cicmigei (cic-mi-gĭéĭ) – (unã cu cicmigei)
ex: tradzi cicmigeaua
§ cicmige (cic-mi-gé) sm cicmigeadz (cic-mi-gĭádzĭ) – (unã cu cicmigei)
dismurtsãscu
dismurtsãscu (dis-mur-tsắs-cu) vb IV dismurtsãi (dis-mur-tsắĭ), dismurtsam (dis-mur-tsámŭ), dismurtsãtã (dis-mur-tsắ-tã), dismurtsãri/dismurtsãre (dis-mur-tsắ-ri) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar: vedz dizmurtsãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãdismurtsãt
dismurtsãt (dis-mur-tsắtŭ) adg dismurtsãtã (dis-mur-tsắ-tã), dismurtsãts (dis-mur-tsắtsĭ), dismurtsãti/dismurtsãte (dis-mur-tsắ-ti) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar: vedz dizmurtsãt
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãdizmurtsãt
dizmurtsãt (diz-mur-tsắtŭ) adg – vedz tu amurtsãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: amurtsãscufortsã
fortsã (fór-tsã) sf fortsã (fór-tsã) – harea (putearea) tsi u ari omlu tra s-poatã s-lu facã un lucru; furtsatã, dinami, puteari, vãrtuti, virtuti, vurtuti, vãrtushami, fuchii, tãcati, vlagã, cuveti, cuvet, silã
{ro: forţă}
{fr: force, puissance}
{en: force, power}
ex: mari fortsã ari; s-deadirã cu ahãntã fortsã, cã shi muntsã s-cutrimburarã; intrã cu fortsa (silã) n casã; cu fortsa (sila) vrea s-nj-u-arapã; cu fortsa lu-adush aoatsi; bagã-ts tutã fortsa
§ furtsatã1 (fur-tsá-tã) sf furtsati/furtsate (fur-tsá-ti) – (unã cu fortsã)
ex: ploaea tsi yini cu furtsati (fortsã) nu tsãni multu
§ furtsedz (fur-tsédzŭ) (mi) vb I furtsai (fur-tsáĭ), furtsam (fur-tsámŭ), furtsatã (fur-tsá-tã), furtsa-ri/furtsare (fur-tsá-ri) – l-bag cu zorea (cu fortsa) pri cariva s-adarã un lucru; caftu cu multã silã, zori sh-pidimo tra s-lu fac un lucru; sãlnãescu
{ro: forţa}
{fr: forcer}
{en: force}
ex: cãtse-l furtsedz (lj-badz zori) cãndu nu va; mi furtsarã (nj-bãgarã zori, mi sãlnãirã) si scriu aestã pusulã; s-cunoashti cã lj-avea furtsatã cicmigeea
§ furtsat (fur-tsátŭ) adg furtsatã (fur-tsá-tã), furtsats (fur-tsátsĭ), furtsati/furtsate (fur-tsá-ti) – tsi-lj s-ari bãgatã zori s-facã un lucru; sãlnãit
{ro: forţat}
{fr: forcé}
{en: forced}
ex: brava s-videa cã easti furtsatã (dishcljisã cu zorea)
§ furtsari/furtsare (fur-tsá-ri) sf furtsãri (fur-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãnu cariva easti furtsat
{ro: acţiunea de a forţa}
{fr: action de forcer}
{en: action of forcing}
ex: di multã furtsari lj-amurtsãrã bratsãli