DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

tãvani/tãvane

tãvani/tãvane (tã-vá-ni) sf tãvãnj (tã-vắnjĭ) – fatsa di nsus a unui udã; dãvani
{ro: tavan}
{fr: plafond}
{en: ceiling}
ex: easti casã cu tãvani, cu tãvani-analtã; cãdzu tãvanea (partea di nsus a udãlui) di eara s-nã putruseascã; adrã tsina, bãgã measa sh-apoea s-ascumsi pi tãvani; lo s-alinã seara pi tãvani; mãscãrãlu a hoarãljei arsãri pãn di tãvani; alantsã yeatsrã, cu capelili pãn di tãvani; di pi tãvani hiljlu di-amirã ciuli cu ureaclja shi avdzã; ascumsi tuti hãlãtsli di piscar, poaha, griplu sh-alanti pri tãvani; lu tsãnu ascumtu multu chiro pi tãvanea di casã

§ dãvani/dãvane (dã-vá-ni) sf dãvãnj (dã-vắnjĭ) – (unã cu tãvani)

§ tãvãnjusescu (tã-vã-njĭu-sés-cu) vb IV tãvãnjusii (tã-vã-njĭu-síĭ), tãvãnjuseam (tã-vã-njĭu-seámŭ), tãvãnjusitã (tã-vã-njĭu-sí-tã), tãvãnjusiri/tãvãnjusire (tã-vã-njĭu-sí-ri) – fac tãvanea di la casã; mirimitisescu i dau cu-azvesti (boi) tãvanea; dãvãnjusescu
{ro: tăvăni}
{fr: plafonner, faire de plafonds}
{en: ceil (a room)}

§ tãvãnjusit (tã-vã-njĭu-sítŭ) adg tãvãnjusitã (tã-vã-njĭu-sí-tã), tãvãnjusits (tã-vã-njĭu-sítsĭ), tãvã-njusiti/tãvãnjusite (tã-vã-njĭu-sí-ti) – (casã) tsi-lj si featsi tãvanea; (tãvanea) tsi fu datã cu boi i mirimitisitã
{ro: tăvănit}
{fr: plafonné}
{en: ceiled}
ex: cãsi tãvãnjusiti ghini

§ tãvãnjusiri/tã-vãnjusire (tã-vã-njĭu-sí-ri) sf tãvãnjusiri (tã-vã-njĭu-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva tãvãnjuseashti; dãvãnjusiri
{ro: acţiunea de a tăvăni}
{fr: action de plafonner, de faire de plafonds}
{en: action of ceiling}
ex: udãlu va tãvãnjusiri

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

canã1

canã1 (cá-nã) sf cãnj (cắnjĭ) – lãnã dit cari s-ari scoasã lãna lungã shi ascurã; hir suptsãri shi shcurtu tsi easi dit unã tsãsãturã; soi di lãnã cu cari, multi ori, s-umplu cãpitãnjili, dushecurli, etc.; scamã, shilji, frumã, drashtolinã, drashtomal, shtim, tãlaci, tãlmaci; (fig: canã = pãndzinã adratã di pangu)
{ro: scamă}
{fr: charpie (provenant, par example, de la laine sérancée); sorte de duvet}
{en: lint}
ex: ti umplush di cãnj (shilji); di tãvani aspindzurã unã canã (pãndzinã)

§ scamã (scá-mã) sf scami/scame (scá-mi) shi scãnj (scắnjĭ) – shilja di per tsi easi dit lucrili adrati di lãnã i cãprinã; hir njic shi suptsãri, tsi s-dizbairã i s-acatsã di stranji; shilji, salmã, frumã, drashtolinã, drashtomal, tãlaci, tãlmaci, canã, shtim, etc.
{ro: scamă}
{fr: charpie}
{en: lint}
ex: ti umplush di scãnj

§ salmã (sál-mã) sf sãlnj (sắlnjĭ) – cumatã njicã di cuprii (earbã, per, palji, plevã, peanã, puh, etc.); sãlmã, shilji, shulji, shulj, scamã, cuprii, etc.
{ro: fulg, bagatelă, firicel (de păr, iarbă, paie, etc.)}
{fr: brin, vétilles; bagatelle}
{en: trifle; fragment (hair, grass, etc.)}

§ sãlmã (sắl-mã) sf sãlnj (sắlnjĭ) – (unã cu salmã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

hascu1

hascu1 (hás-cu) vb I hãscai (hãs-cáĭ), hãscam (hãs-cámŭ), hãscatã (hãs-cá-tã), hãscari/hãscare (hãs-cá-ri) –
1: dishcljid gura mari sh-ljau un adiljatic ahãndos tu plumunj (cãndu nj-easti somnu, escu multu avursit, etc.);
2: dishcljid gura shi stau cu ea dishcljisã ma multu chiro; cascu;
(expr:
1: hascã (gura, usha, etc.) = dishcljidi (gura, usha, etc.);
2: u hascu n gurã = lj-am multu mirachi, sivdai, vreari; u voi multu; pistipsescu tut tsi-nj dzãtsi;
3: hascu gura = (i) ascultu (mutrescu, etc.) cu gura dishcljisã, cu multã cãshtigã; (ii) mi ciudisescu di tsi avdu i ved;
4: altu hascã sh-altu s-cumãnicã; altu hascã gura sh-altu nchirdãseashti = zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva sã ndreadzi, ashteaptã sã-lj si da un lucru, ma easti altu tsi va lu-aproachi)
{ro: căsca}
{fr: bayer, demeurer (être) bouche béante; bâiller}
{en: stand gaping; yawn}
ex: tuts ãlj hãsca n gurã
(expr: ãlj shidea ãn fatsã sh-lu-asculta cu gura dishcljisã di-atseali tsi-avdza); n gurã u hãsca
(expr: u vrea multu, murea sh-chirea trã nãsã); tsi hashti acshi?
(expr: tsi stai di mutreshti acshi cu ocljilj sh-cu gura dishcljisã?)

§ hãscat (hãs-cátŭ) adg hãscatã (hãs-cá-tã), hãscats (hãs-cátsĭ), hãscati/hãscate (hãs-cá-ti) – tsi sta cu gura dishcljisã n fatsa-al cuiva (tsi-lj zburashti tsiva, tsi fatsi tsiva, etc.); tsi easti mutrit cu gura hãscatã; tsi easti dishcljis; cãscat;
(expr:
1: ashteptu cu gura hãscatã = ashteptu cu multã nearãvdari, mizi pot s-ashteptu;
2: ascultu cu gura hãscatã = ascultu cu multã cãshtigã;
3: armãn (stau) cu gura hãscatã = mi ciudusescu di-atseali tsi ved)
{ro: căscat}
{fr: bayé, demeuré bouche béante; bâillé; béant, entrebâillé}
{en: who stands gaping; yawned}
ex: tuts ashtipta cu gura hãscatã
(expr: cu mari mirachi, cu nearãvdari); armãnea cu gura hãscatã
(expr: cu gura dishcljisã, s-ciudusea tsi videa); tutã hoara armasi cu gura hãscatã
(expr: s-ciudusi), cãndu u vidzu; ashtipta cu gura hãscatã tuts
(expr: cu nearãvdari, etinj s-lã s-arucã mãcarea n gurã), ca cireasha-atsea coapta

§ hãscari/hãscare (hãs-cá-ri) sf hãscãri (hãs-cắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva hascã; cãscari

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

mãltari/mãltare

mãltari/mãltare (mãl-tá-ri) sf mãltãri (mãl-tắrĭ) – luguria (faptã dit un ameastic di azvesti, arinã, cimentu, etc. cu apã) cari s-ashtearni (s-azvistuseashti) ca un petur pri stizmi sh-tãvani (tra s-li facã ischi shi s-li apãrã di agudituri); curasani
{ro: tencuială}
{fr: plâtre, enduit, crépi}
{en: plaster}
ex: ninca nu-lj deadi mãltari a udãlui

§ mistrii/mistrie (mis-trí-i) sf mistrii (mis-tríĭ) – hãlatea cu cari masturlu tindi mãltarea (cimentul, curasanea, etc.) pi stizmã
{ro: mistrie}
{fr: truelle}
{en: trowel}
ex: mistria easti hãlatea-a masturlui

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

pangu

pangu (pán-gu) sm pandzi (pán-dzi) – turlii di insecti (yets, rimi) cu optu cicioari lundzi sh-pãnticã ntreagã (nidispãrtsãtã tu neali ca alti insecti) tsi s-hrãneashti cu sãndzili suptu di la alti insecte njits acãtsati tu-unã pãndzinã suptsãri tsãsutã di nãsã prit locuri ma-ascumti; paingu, paeangu, maramangã, merimangã, mirimangã, merimagã, mirumagã; (fig:
1: pangu = pãndzã faptã di pangu, pãndzinã; expr:
2: am hãirea-a pangului = nu prucupsescu, nu-am tihi, nu ved hãiri)
{ro: păianjen}
{fr: araignée}
{en: spider}
ex: taha pangul (maramanga) easti suflitlu-a vãrnui; s-umplu casa di pandzi; pangul fatsi pãndzã; tsã si pãrea, cã nu-i di mãnã, ma pãndzã di pangu; nã fustani minutã ca pãndza di pangu; lja pangul (fig: pãndzina) atsel dit chioshi; hãirea-a pamgului s-ai
(expr: s-nu prucupseshti); vidzu hãirea-a pangului
(expr: nu prucupsi)

§ paingu (pá-in-gu) sm paindzi (pá-in-dzi) – (unã cu pangu)

§ paeangu (pá-ĭan-gu) sm paeandzi (pá-ĭan-dzi) – (unã cu pangu)

§ pãndzinã (pãn-dzí-nã) sf pãndzinj (pãn-dzínjĭ) – pãndzã adratã di pangu; canã;
(expr: ocljilj nj-acãtsarã pãndzinã = ved ca prit unã pãndzã; nu para ved ghini; ocljilj ãnj suntu mintits, tulburats)
{ro: păienjeniş}
{fr: toile d’araignée}
{en: spider’s web}
ex: curã pãndzina dit cohi di tãvani aspindzurã unã pãndzinã (canã)

§ pãnjisescu2 (pã-nji-sés-cu) vb IV pãnjisii (pã-nji-síĭ), pãnjiseam (pã-nji-seámŭ), pãnjisitã (pã-nji-sí-tã), pãnjisi-ri/pãnjisire (pã-nji-sí-ri) – nu para ved ghini cã ocljilj nj-acãtsarã ca unã soi di pãndzinã dininti; ved ca prit unã negurã; nji sã zãvunsescu ocljilj ca di-unã pãndzinã; pãngusescu
{ro: împăienjeni (ochii)}
{fr: voiler les yeux}
{en: grow hazy (eyes)}
ex: nj-si pãnjisirã ocljilj; tsã-l pãnjisea (tsã loa videarea, ti urghea), di nyilciri tsi-lj fãtsea fatsa

§ pãnjisit2 (pã-nji-sítŭ) adg pãnjisitã (pã-nji-sí-tã), pãnjisits (pã-nji-sítsĭ), pãnjisiti/pãnjisite (pã-nji-sí-ti) – tsi veadi ca prit unã negurã cã ocljilj lj-acãtsarã ca unã pãndzinã dininti; pãngusit

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn