|
|
rungã
rungã (run-gắ) sm rungadz (run-gádzĭ) – vedz tu rodã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: rodãarãstoacã1
arãstoacã1 (a-rãs-tŭá-cã) sf arãstots (a-rãs-tótsĭ) – loc ngãrdit (multi ori cu-alumãchi shi verdzi) tu cari s-aflã di-aradã oili tra s-hibã mulsi; poarta di la-aestu loc pri iu trec oili ta s-hibã mulsi; arustoacã, strungã, strãgã, arugã, cutar, tsarcu, coardã, mandrã;
(expr: ãl bag tu arãstoacã = lu nvets, l-mãlãxescu)
{ro: strungă}
{fr: endroit où l’on trait les brebis}
{en: place where sheep are milked}
ex: l-bãgãm tu arãstoacã
(expr: lu nvitsãm, lu mãlãxim)
§ arustoacã1 (a-rus-tŭá-cã) sf arustots (a-rus-tótsĭ) – (unã cu arãstoacã1)
arugã1
arugã1 (a-rú-gã) sf arudz (a-rúdzĭ) – poarta di la un loc ngãrdit (strungã, cutar) prit cari trec oili cãndu suntu mulsi; rugã, strungã, strãgã, arãstoacã, arustoacã, cutar, tsarcu, coardã
{ro: strungă}
{fr: l’entrée dans un parc de moutons (par où on passe les brebis pour les faire traire)}
{en: gate through which the sheep are made to pass in order to milk them}
ex: la aruga (poarta)-a lui di la cutar; ncljidi-aruga
§ rugã1 (rú-gã) sf rudz (rúdzĭ) – (unã cu arugã1)
arungaci
arungaci (a-run-gácĭŭ) sm, adg (mash masculin) arungaci (a-run-gácĭ) – cal tsi nu easti dzigãrit (ciucutit, shutsãt) ghini; cal tsi easti pi giumitati dzigãrit
{ro: râncaci; cal pe jumătate castrat}
{fr: monochirde; cheval partiellement castré}
{en: partially castrated}
ex: cal arungaci
cash
cash (cashĭŭ) sn cãshuri (cắ-shĭurĭ) – [pluralu ari shi noima di “ma multi turlii di cash”] – unã soi di lugurii adratã dit laptili ncljigat (cu-unã soi di mãeauã), cãlcat, ndisat, apitrusit sh-tsãnut di-aradã tu-armirã i foalji tra s-nu s-aspargã; numã tsi s-da la tuti turliili di-ahtari lugurii;
(expr: cash bun, cash dultsi = cash dultsi, cash proaspit, cash dit foalji)
{ro: brânză}
{fr: fromage}
{en: cheese}
ex: trã earna-aestã bãgãm doi folj di cash bun
(expr: cash dultsi); pãni cu cash... nu ti saturi vãrnãoarã!; armãnlu tu cãshuri, ca capra tu creacuri; mãcã pãni cu cash; nã armasirã dauã talari di cash; frati, frati, ma cashlu-i cu paradz
§ cãshar (cã-shĭárŭ) sm cãshari (cã-shĭárĭ) – atsel tsi fatsi cashlu; baci
{ro: baci; cel care face brânza}
{fr: fromager}
{en: cheese maker}
ex: a cãsharlor lã da fushti
§ cãshari/cãshare (cã-shĭá-ri) sf cãsheri (cã-shĭérĭ) – loclu (casa, stanea, etc.) iu s-fatsi cashlu; stani, strungã (iu s-fatsi cashlu); cãshãrii (fig:
1: cãshari = (i) aveari, cãtãndii; (ii) loc ngãrdit iu s-tsãn oi, prãvdzã)
{ro: loc unde se face brânza}
{fr: fromagerie}
{en: place where the cheese is made}
ex: iu bãgash cãshari? (stani); nu shtii tsi-i la cãsheri (stãnj); mi duc la cãshari (strungã); cãsharea s-hibã ghini, cã oili psusirã; cãshari di portsi s-nu fats!; cu gumarlu-adrash cãshari (fig: aveari)?; omlu aestu nu-adarã cãshari (fig: aveari); tsi cãshari ari? (fig: tsi aveari ari? cãt avut easti?); ncljidi oili tu cãshari (loclu ngãrdit); nu-adari cãshari tini (fig: nu va fats cãtãndii cã nu eshti om tsi ti-arãseashti lucrul, nu eshti cilistisitor)
§ cãshãrii/cãshãrie (cã-shã-rí-i) sf cãshãrii (cã-shã-ríĭ) – (unã cu cãshari)
ex: la cãshãrii, bacilu-nj deadi s-mãc ushmar; bacilu nã dusi la cãshãrii sh-nã deadi cash dultsi
§ cãshãrishti/cãshãrishte (cã-shã-rísh-ti) sf cãshãrishti (cã-shã-ríshtĭ) – loclu iu-avea nãoarã sh-un chiro unã cãshari
cutar
cutar (cu-tárŭ) sn cutari/cutare (cu-tá-ri) – loc ngãrdit (multi ori cu-alumãchi shi verdzi) tu cari s-tsãn di-aradã oili; coardã, tsarcu, strungã, mandrã, arãstoacã; (fig: unã soi di cãlivã cu stizmili adrati di tsarã shi verdzi i alumãchi)
{ro: ţarc, strungă}
{fr: enclos, bercail; parc à moutons; chaumière}
{en: pen, fold, sheep fold}
ex: bagã oili tu cutar; putridzã sh-a tãu cutar; trãsh la patruli cutari; aoa, tu cutar (fig: cãlivã) va s-bem numta
§ cotar (có-tarŭ) sn cotari/cotare (có-ta-ri) – (unã cu cutar)
§ cutãrets (cu-tã-rétsŭ) sn cutãreatsã (cu-tã-reá-tsã) shi cutãrets (cu-tã-rétsĭ) – un cutar njic
{ro: ţarc mic}
{fr: petit parc à moutons}
{en: small sheep fold}
ex: njeljlji cari tut zghearã n cutãrets
leasã2
leasã2 (leá-sã) sf leasi/lease (leá-si) – cutar (strungã, coardã, tsarcu, etc.) icã poarta cu cari sã ncljidi el, adrati di ligãrei (verdzi, dãrmi, etc.); liseauã
{ro: ţarc (sau poarta-a lui) făcut din nuiele}
{fr: clôture de haie, porte d’un enclos (d’un parc à moutons)}
{en: enclosure (or its gate) made of hedge, hurdle}
ex: tu loc di ushi unã leasã vãrtoasã di curpen; leasa (poarta) di cutar
§ liseauã (li-seá-ŭã) sf lisei – (unã cu leasã2)
mandrã
mandrã (mán-drã) sf mãndzrã (mắn-dzrã) – loc ngãrdit (multi ori cu-alumãchi shi verdzi) adrat maxus trã arnarea-a cupiilor di oi i di cãpri (di-aradã dit meslu-a Brumarlui pãnã tu-April); cutar, coardã, tsarcu, strungã, arãstoacã;
(expr:
1: aflã mandrã nicãlcatã = cãdzu pri mari tihi;
2: mandrã mplinã di luchi = loc avigljat ma di iu furã tuts)
{ro: ţarc, strungă făcută special pentru timpul de iarnă}
{fr: enclos, bercail; parc à moutons; terrain propre à l’hivernage des troupeaux de moutons et de chèvres}
{en: pen, fold, sheep fold; special place where sheep and goats are kept during the winter months}
ex: avem mandra diparti di casã; la mandrã sh-la cãshari el, nu la yitrãtsili; va-nj aguneshti oili dit mandrã?
§ mãndrãnjauã (mãn-drã-njĭá-ŭã) sf mãndrãnjei (mãn-drã-njĭéĭ) – locurli (mandra) iu s-tsãn oili earna tu-arniu; cãshlã di earnã
{ro: câşlă de iarnă}
{fr: quartier d’hiver pour garder les moutons pendant l’hiver}
{en: place to keep the sheep during the winter days}
rodã
rodã (ró-dã) sf pl(?) – chicuti di apã ngljitsatã (fapti di crustali alichiti un di-alantu, neauã) tsi cad earna ca unã ploai sh-acoapirã loclu cu un petur albu; neauã, aneauã
{ro: zăpadă}
{fr: neige}
{en: snow}
ex: ari cãdzutã tu muntsã rodã (neauã) multã
§ rungã (run-gắ) sm rungadz (run-gádzĭ) – unã mari adunãturã di neauã tsi cadi pi dinapandiha di pi coasta-a unui munti sh-afãnseashti tut tsi aflã n calea-a ljei
{ro: mare avalanşă de zăpadă}
{fr: grande avalanche de neige}
{en: big snow avalanche}
stani/stane
stani/stane (stá-ni) sf stãnjuri (stắ-njĭurĭ) shi stãnj (stắnjĭ) – loclu (di-aradã la munti) iu sta picurarlji cu oili veara, iu li-adunã noaptea s-li mulgã sh-iu fac cashlu cu laptili tsi-l da oili; stãnã, strungã, cãshari, turãshti, tãrãshti, tãrushti;
(expr: di cãnj stani nu s-fatsi = nu pots s-ti-aducheshti cu oaminjlj-arãi)
{ro: stână}
{fr: parc à moutons}
{en: sheepfold}
ex: sh-lo cupia di oi shi s-dusi la stani; jilos la stani plãndzi un cãntic di fluearã; cãndu bagã-armãnjlji stãnjurli; s-turnarã pi la stãnjuri; s-aspargu-a noastri stãnj; mi duc la stani sh-va mãc cash proaspit
§ stãnã (stắ-nã) sf stãnj (stắnjĭ) – (unã cu stani)
ex: dusi la stãna-al celnic; fã stãnã cu birbets!; ahtari stãnã, ahtari cash; di la-aush dusi la stãna-al celnic shi di-aclotsi vinji aoatsi
strãgã
strãgã (strắ-gã) sf – vedz tu strungã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: strungã