DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

percã

percã (pér-cã) cong – peryea, pricã, diper, tu loc di, ca di, cãt, dicãt, dipi, etc.
{ro: decât}
{fr: que}
{en: that, whom, of that, which, etc.}
ex: s-mi talji di percã (diper cã) s-bãnedz; ma multu fricos percã (dicãt) om cu inimã; multsã gortsã percã (ca di) meri

§ peryea (pér-yea) cong – (unã cu percã)

§ pricã2 (scriat shi pri-cã) (prí-cã) cong – (unã cu percã)
ex: ma ghini s-hii unã dzuã cucot, pricã (ca di, dicãt) un an gãljinã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

artsivurtsi1/artsivurtse

artsivurtsi1/artsivurtse (ar-tsi-vúr-tsi) sf pl – soi di bureati (ciu-pernicã) tsi s-mãcã;
(expr: mãc artsivurtsi = tsãn preasinj)
{ro: zbârciog, ciuciulete, specie de ciupercă comestibilă}
{fr: sorte de bolet comestible, morille succulente}
{en: boletus, species of edible mushroom}
ex: adunats artsivurtsi; stãmãna aestã mãcãm artsivurtsi
(expr: tsãnem preasinj)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

bishicã2

bishicã2 (bi-shí-cã) sf bishits (bi-shítsĭ) – (zbor di Cljisura) zãrzãvati cu lilici albi cari s-fac ma nãpoi yimishi tsi sh-u-aduc cu un cloput ãncljis (multu buni tu mãcari); pipercã pipiryeauã, paparicã, pipiritsã, shushcã
{ro: ardei}
{fr: poivron}
{en: sweet or hot pepper}
ex: un cutsur mplin di furnits (angucitoari: bishica, pipiryeaua); aestã bishicã (pipercã, ciushcã) ardi multu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

bureati/bureate

bureati/bureate (bu-reá-ti) sm burets (bu-rétsĭ) – numã datã la ma multi turlii di planti simpli (aplo), tsi sh-u-aduc cu un stur cu capelã n cap, tsi nu suntu verdzã ca tuti alanti planti, cari crescu ma multu tu pãduri tu locuri grasi shi nutioasi, cari pot s-hibã buni tu mãcari ma pot s-hibã shi nfãrmãcoasi; buburec, burec, ciupernicã, peciurcã, guguljanã;
(expr:
1: bureati di cãni = unã soi di bureati;
2: burets zurlji = burets fãrmãcosh, tsi nu suntu bunj trã mãcari)
{ro: ciupercă}
{fr: champignon}
{en: mushroom}
ex: un om cu-unã tingeri n cap (angucitoari: bureatili)

§ burec (bu-récŭ) sm burets (bu-rétsĭ) – (unã cu bureati)
ex: mi pitricu dada s-adun burets; unã pitã di burets; mãcãm burets uscats

§ buburec2 (bu-bu-récŭ) sm buburets (bu-bu-rétsĭ) – (unã cu bureati)
ex: s-dusi tu pãduri ti leamni sh-ti buburets

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

ciupernicã

ciupernicã (cĭu-pér-ni-cã) sf ciupernitsi/ciupernitse (cĭu-pér-ni-tsi) – numã datã la ma multi turlii di planti simpli (aplo), tsi sh-u-aduc cu un stur cu capelã n cap, tsi nu suntu verdzã ca tuti alanti planti, cari crescu ma multu tu pãduri tu locuri grasi shi nutioasi, cari pot s-hibã buni tu mãcari ma pot s-hibã shi nfãrmãcoasi; soi di burec ma njic; peciurcã, buburec, burec, bureati, guguljanã, turtã
{ro: un fel de ciupercă mică}
{fr: une sorte de petit champignon}
{en: a kind of small mushroom}

§ peciurcã (pe-cĭúr-cã) sf peciurtsi/peciurtse (pe-cĭúr-tsi) – (unã cu ciupernicã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

cur3

cur3 (cúrŭ) sm curi (cúrĭ) shi sn cururi (cú-rurĭ) – partea-a truplui cu cari omlu shadi di-aradã pi scamnu; guva-a truplui pri iu easi nafoarã omlu cãndu s-dutsi si sh-facã apa-atsea groasa tu hale; bis, cãrtelj, cuci, fãndãc, fãndec, ghes, primichir, shidzut; (fig:
1: cur = partea di nghios sh-di nafoarã a unui lucru (pri cari poati s-shadã ndreptu cãndu easti bãgat si sta); fundu; expr:
2: curlu-a oului = partea di nghios sh-ma umflatã a oului;
3: ghelã din cur = ou di gãljinã, di pulj;
4: curlu-a trumbetãljei = partea di nghios, ma largã pri iu easi vimtul a trumbetãljei;
5: nj-bag curlu tu pãljur = intru shi stau tu-un apanghiu; mi-apãnghisescu;
6: nj-ashternu curlu = stau sh-nu mi min (din casã, di pri lucru, etc.), cilistisescu (tra s-lu fac un lucru);
7: lj-bag nã pipercã n cur = (i) ãl fac s-hibã ma sertu; (ii) lj-bag nã ntsãpãturã (intrigã, nghidã, schinãturã, etc.);
8: canda am schinj la cur = nu pot s-shed tu-un loc, nu mi-acatsã loclu; shed ca pri schinj;
9: nj-asudã curlu = u-am zori; u-aflu multu greu s-lu fac un lucru;
10: nu-sh minã curlu ma nclo; = (i) nu-s minã di iu easti, cã nu vru s-veadã tsi s-featsi naljurea; (ii) zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi nu ari alãgatã nafoarã di hoara, di patria-a lui;
11: nu shidzui cu curlu tu neauã = u-avui bana lishoarã pãnã tora, nu tricui prit lucri greali;
12: sh-la draclu curlu cu nãs = moari, li ncljidi ocljilj;
13: va-nj ljai (mãts) curlu; nu mi doari curlu; sã-nj bash curlu = nu mi mealã, nu pots sã-nj fats tsiva, va-nj ljai coada, etc.;
14: sta tes cu curlu la soari = easti linãvos, nu lu-arãseashti lucrul;
15: va-nj bashi el curlu = fuvirsirea tsi u fac, cã va yinã el s-mi pãlãcãrseascã, sã-nj caftã tsiva, s-nji sã ngreacã, sã-nj si ncljinã;
16: la cur li bag tuti a tali = nu mi mealã di tuti tsi-nj dzãts; lucrili-a tali nu-au vãrã simasii trã mini;
17: stãi (shedz) pi curlu-ts = stãi sh-nu ti minã dit loc; mutrea-ts lucrul, huzmetea; nu ti-amistica; stãi-tsã isih;
18: curlu-ts trã lapti nihertu easti! = stumahea nu poati s-hunipseascã laptili hertu; nu eshti ti ahtãri lucri, ti lucri mãri;
19: curlu-ts easti ca di peapini = ti-alavdzã ma nu fats tsiva;
20: curlu-nj seaminã arov = mi-aspar multu, nj-easti multu fricã, treambur (li ghãnusescu) di fricã;
21: nu-nj tsãni curlu = nu nj-u tsãni, nj-easti fricã, nu cutedz;
22: mi duc ca curlu tsi beasi = zburãscu di un sh-di-alantu, vruti sh-nivruti; zburãscu tut chirolu sh-dzãc mash glãrinj, papardeli;
23: escu (durnjii) cu curlu nsus = nu escu cu bunili, nu hiu tu ori, mi-acatsã orili)
{ro: cur}
{fr: cul, derrière}
{en: arse}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

diper

diper (di-pérŭ) cong – dipi, percã, peryea, tu loc di, ca di, cãt, dicãt, etc.
{ro: decât}
{fr: que}
{en: that, whom, of that, which, etc.}
ex: diper tu xeani banã (dicãt tu xeani banã; tu loc di banã di tu xeani), tu loclu-a meu ma ghini, nã singurã minutã; ma multu nã fatsã di lãndzit, diper cã (di percã, dicãt) sãnãtoasã; diper (dicãt) mash iu azboairã; diper (dicât) mortu di sclãvii, mor cu arma cama nyii

§ dipi (dí-pi) cong – (unã cu diper)
ex: cama ghini s-murim tuts, dipi (dicãt) s-nã ncljinãm la grets

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

guguljanã

guguljanã (gu-gu-ljĭá-nã) sf guguljani/guguljane (gu-gu-ljĭá-ni) – plantã (ciupernicã) tsi creashti ma multu tu pãduri, tu locuri grasi (cu bãligar) shi nutioasi, tsi nu easti veardi ca tuti alanti planti, tsi sh-u-adutsi cu un stur cu capelã pi el sh-cari poati s-hibã bunã tu mãcari ma poati s-hibã sh-fãrmãcoasã; soi di burec analtu, mushat, cu-unã cãciulã gurguljitoasã; peciurcã, burec, bureati, buburec, ciupernicã; (fig: guguljanã = daileanã, featã analtã, livendã sh-mushatã, vrutã, dashã)
{ro: ciupercă}
{fr: champignon; éponge}
{en: mushroom}
ex: nã bisearicã gurguljatã pri un stur adratã (angucitoari: guguljana); unã casã pi-un cicior, cu umbrela easti sor (angucitoari: guguljana); metsi cã suflit nu-ari, ntsapã loc sh-nafoarã-arsari (angucitoari: guguljana); un om cu-unã tingeri n cap (angucitoari: guguljana); mi dush di-adunai guguljani dit pãduri; ti-alãxish, ti-armãtusish, guguljana (fig: daileana, vruta) a mea

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã