numã (nú-mã) sf numi/nume (nú-mi) –
1: zbor i zboarã tsi-aspun cã un om (un lucru) easti el sh-nu un altu; zborlu cu cari easti cunuscutã unã hiintsã i un lucru; zborlu cu cari-lj si greashti a unui; numi;
2: zbor tsi-aspuni unã hari a unui lucru i om (ca, bunãoarã, cã easti cu caplu i narea mari, cã-i multu itru, cã shcljoapicã, etc.) sh-cu cari-lj si greashti, cu tuti cã nu easti unã cu zborlu cu cari omlu i lucrul easti cunuscut di-aradã; paranumã, parasumã, pãrnoanji, prãnoamã, parangomi, susumi;
3: dzua-a anlui tu cari omlu sh-yiurtiseashti numa (zborlu cu cari-lj si greashti) cã easti dzua cu cari bisearica yiurtiseashti ayilu cu idyea numã;
(expr:
1: Sã-lj Creapã Numa (Creapã-lj Numa) = draclu, sãtãnãlu, dyeavulu, Zarzavuli, Atsel di sum Punti; Atsel din Vali, Atsel cu Coadã; etc.;
2: om cu numã = om cu numã avdzãtã tu lumi, om tsi easti ghini cunuscut trã hãrli tsi li ari (giunaticlu tsi-ari aspusã tu-alumtã, mintiminilja cu cari-i durusit di Dumnidzã, nvitsãtura tsi u-ari faptã la multi sculii, etc.); anamã, anami, namã, nami;
3: pri numã s-nu-nj dzãts! = (dzãs ca unã soi di giurat) mi giur! cã ashi easti, cã ashi va si s-facã, cã va u fac fãr di-altã;
4: lucrul cu numa = lucrul ti cari easti zborlu;
5: lj-bag numa = l-pãtedz, lj-bag unã pãrnoanji;
6: nu shtii sã-sh scrii necã numa = easti aplo, di la oi, nipilichisit, nidus la sculii;
7: ma ghini s-tsã creapã numa, dicãt s-tsã easã numa = zbor tsi-aspuni cãt greu easti s-ts-u ljai nãpoi numa bunã, dupã tsi tsã ari ishitã unã numã slabã;
8: shi s-beai shi numã bunã s-ai, nu s-fatsi = zbor tsi s-dzãtsi-a atsilui tsi fatsi lucri slabi sh-va, caftã s-aibã sh-unã numã bunã)
{ro: nume, faimă, poreclă, onomastică}
{fr: nom, renommée, sobriquet, fête patronymique}
{en: name, fame, nickname, name day}
ex: unã lugurii tsi s-aflã tu tuti luguriili (angucitoari: numa); tsi intrã tu tuti sh-armãni fãrã moarti? (angucitoari: numa); sh-di mortu, sh-di yiu, nidizlãchit io hiu (angucitoari: numa); tsi numã ari? (cum ãlj grescu?); numa-a lui s-avdzã earã; sã-lj si avdã numa
(expr: si s-facã om cunuscut, cu numã avdzãtã, om di-anami); mari sã-lj hibã numa; ahãtã numã lo
(expr: ahãt cunuscut s-featsi); om cu numã (cu-anami); lji scoasi numã (pãrnoanji, paranumã); numã (anami) mari lo; bagã numi (bagã pãrnoanji); aeri fu numa-a ljei (dzua-a anlui tu cari sh-yiurtiseashti numa); lj-bãgarã numa
(expr: l-pãtidzarã) Petri; nji scoati numã (pãrnoanji); numã-nj fats aestã buneatsã; fratili-a lui eara om cu numã
(expr: cu numã avdzãtã, cu-anami); haidi, mori cãtsauã, s-nu tsi-u scot io, pri numã s-nu-nj dzãts!
(expr: va ts-u scot io, fãr di-altã, ts-u giur!); na, da sh-di sinduchea cu numa
(expr: ti cari easti zborlu)
§ numi/nume (nú-mi) sn numi/nume (nú-mi) – (unã cu numã)
ex: numili-a ayilui Mihali
§ numescu (nu-més-cu) (mi) vb IV numii (nu-míĭ), numeam (nu-meámŭ), numitã (nu-mí-tã), numiri/numire (nu-mí-ri) – lj-bag (lj-scot) unã numã (pãrnoanji) a unui om (lucru) cu cari va s-hibã cunuscut (acljimat, va-lj si greascã, etc.)
{ro: numi}
{fr: nommer}
{en: name}
ex: s-numeashti (numa-lj easti) Petri
§ numit (nu-mítŭ) adg numitã (nu-mí-tã), numits (nu-mítsĭ), numiti/numite (nu-mí-ti) – tsi-lj si greashti cu unã numã; tsi easti avdzãt (cu-anami) tu lumi; (atsel) ti cari easti zborlu
{ro: numit}
{fr: nommé}
{en: named}
ex: eara numitã (cunuscutã, avdzãtã, cu-anami) pit soatsã
§ numi-ri2/numire (nu-mí-ri) sf numiri (nu-mírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-numeashti cariva i tsiva
{ro: acţiunea de a numi}
{fr: action de nommer}
{en: action of naming}
§ numãtsescu1 (nu-mã-tsés-cu) (mi) vb IV numãtsii (nu-mã-tsíĭ), numãtseam (nu-mã-tseámŭ), numãtsitã (nu-mã-tsí-tã), numãtsiri/numãtsire (nu-mã-tsí-ri) – lj-dau (lj-bag) unã numã; ljau apofasea di ma ninti tra s-dau (s-fac) tsiva; easti scriatã di ma ninti tra s-fac (si s-facã) tsiva; nj-aduc aminti; numescu
{ro: numi, meni; (a-şi) aminti}
{fr: nommer, desti-ner, mentionner; (se) souvenir}
{en: name, destine; remember}
ex: cum si-lj bagã numa, cum si-lj dzãcã, ãl numãtsirã (lj-deadirã numa) Tseatsiri; atsel ca s-numãtseascã (si sh-aducã aminti di) vãcuhi sh-uminitati; suntu numãtsiti (scriati) di Dumnidzã, s-hibã cu gurã; lu-avea numãtsitã (scriatã) Hristolu trã tu paradis
§ numãtsit1 (nu-mã-tsítŭ) adg numãtsitã (nu-mã-tsí-tã), numãtsits (nu-mã-tsítsĭ), numãtsiti/numãtsite (nu-mã-tsí-ti) – tsi-lj s-ari bãgatã unã numã; trã cari s-ari loatã di ma ninti apofasea tra s-hibã dat (loat); tsi-lj s-ari scriatã di ma ninti ca s-facã (s-patã) tsiva; adus aminti; numit
{ro: numit, menit, adus aminte}
{fr: nommé, destiné, mentionné, rappellé}
{en: named, destined, remembered}
ex: gãrnuts numãtsit (tsãnut, dat di ma ninti, bãgat di-unã parti) trã tsal Tulja; suntu numãtsiti (scriati, dati di ma ninti) di Dumnidzã
§ numãtsiri1/numãtsire (nu-mã-tsí-ri) sf numãtsiri (nu-mã-tsírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-numãtseashti tsiva; atsea tsi s-fatsi cãndu cariva sh-adutsi aminti; numiri
{ro: acţiunea de a numi, de a meni, de a-şi aduce aminte; menire}
{fr: action de nommer, de destiner, de mentionner; de (se) souvenir}
{en: action of naming, of destining, of remembering}
§ paranumã (pá-ra-nú-mã) sf paranumi/paranume (pá-ra-nú-mi) –
1: numa cu cari easti cunuscutã unã ntreagã fumealji;
2: numã cu cari-lj si greashti a unui om, cu tuti cã nu easti unã cu numa cu cari easti amintat sh-cunuscut di-aradã (multi ori trã arãdeari icã numã tsi-aspuni unã hari di-a lui ca, bunãoarã, cã ari caplu i narea mari, cã-i multu itru, cã shcloapicã, etc.); pãrnoanji, prãnoamã, parasumã, parangomi, susumi, numã
{ro: nume de familie, nom de famille; poreclă}
{fr: nom de famille; sobriquet}
{en: family name; nickname}
ex: lji shtiu numa ma nu lji shtiu paranuma (numa di fumealji, numa-a fumealjiljei dit cari s-tradzi); nj-bãgarã paranumã (pãrnoanji); lji scoasirã paranuma (pãrnoanja) di shcljoapã
§ parasumã (pá-ra-sú-mã) sf parasumi/parasume (pá-ra-nú-mi) – (unã cu paranumã)
§ prãnoamã (prã-nŭá-mã) sf prãnonj (prã-nonjĭ) – (unã cu paranumã)
ex: Shbuta easti unã prãnoamã (paranumã); a tutlor prãnonj (numi tr-arãdeari) lã bagã
§ pãrnoanji/pãr-noanje (pãr-nŭá-nji) sf pãrnonj (pãr-nonjĭ) – (unã cu para-numã)
§ parangomi/parangome (pa-ran-gó-mi) sf parangonj (pa-ran-gónjĭ) – (unã cu paranumã)
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn