DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

agru4

agru4 (á-gru) sn agri/agre (á-gri) – cãmpu lucrat sh-avrãguit trã crishteari grãni; agur;
(expr: canda-lj mãcarã agrul puljlji = easti multu nvirinat)
{ro: ogor, ţarină}
{fr: champ labouré}
{en: ploughed field}
ex: afendi easti la agru; arãm agrili; boilji fac agru (arã loclu); di-nj si dusirã oili tu-agru; s-eara tuts avuts, cari vrea sãpa agrili?

§ agur (á-gurŭ) sn agãri/agãre (á-gã-ri) – (unã cu agru)
ex: paplu li shtii agãrli cama ghini dicãt mini; ts-am mãcatã agãrli a tat-tui

§ agrishti/agrishte sf agrishturi (a-grísh-turĭ) – pãrtsãli (paljili) di grãni tsi-armãn tu agru s-putridzascã, dupã tsi birichetea easti sitsiratã, adunatã sh-purtatã acasã; agrul tu cari armasirã frãndzãli shi pãrtsãli dit truplu a grãnilor, a misurlui (cu-arãdãtsinjli ngrupati tu loc), etc., dupã tsi birichetea easti purtatã nafoarã dit agru; cãlãmnjauã
{ro: păiş; mirişte}
{fr: chaume, étaule}
{en: stubble; stubble field}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

alãndurishi/alãndurishe

alãndurishi/alãndurishe (a-lãn-du-rí-shi) sf alãndurishi/alãn-durishe (a-lãn-du-rí-shi) – earbã tsi creashti piningã casa-a omlui, tu locuri virani, casi apãrnãsiti, ningã stiznji, etc., cu frãndzi tãljati multu, cu lilici galbini, sh-cari scoati unã soi di dzamã (ca laptili) galbinã/purtucalishi cãndu lji s-arupi truplu; hilidunjauã, hilidru-njauã
{ro: iarba rândunelei}
{fr: herbe aux verrue, chélidoine, grande éclaire}
{en: great celandine}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

anciup

anciup (an-cĭúpŭ) (mi) vb I anciupai (an-cĭu-páĭ), anciupam (an-cĭu-pámŭ), anciupatã (an-cĭu-pá-tã), anciupari/anciupare (an-cĭu-pá-ri) – lu-acats dinapandiha, ascur sh-cu puteari; mi-acats di peri (acats s-mi-alumtu) cu cariva; lu-ascalnu di gushi pri cariva; nciup, acats (fig: anciup = fur)
{ro: înhăţa, (se) încăiera}
{fr: saisir, (se) battre, en venir aux mains}
{en: grasp, seize, come to grips, start fighting}
ex: di zbor-zbor s-anciuparã (s-acãtsarã); di sumsoarã ma s-anciupã (s-acatsã); s-apruchearã s-lj-agiungã shi s-lj-anciupã di perci; vrea s-lu-anciupã di mãnicã; anciupã (acãtsã cu puteari) cucotlu di zvercã shi vru s-fugã; lo calea cãtrã n hoarã s-anciupã (fig: s-furã) vãrã gãljinã

§ anciupat (an-cĭu-pátŭ) adg anciupatã (an-cĭu-pá-tã), anciupats (an-cĭu-pátsĭ), anciupati/an-ciupate (an-cĭu-pá-ti) – tsi s-ari acãtsatã (di peri, di gushi) si s-alumtã cu cariva; nciupat, acãtsat
{ro: înhăţat, încăierat}
{fr: saisi, venu aux mains}
{en: grasped, seized, who came to grips, who started fighting}

§ anciupari/anciupare (an-cĭu-pá-ri) sf an-ciupãri (an-cĭu-pắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-anciupã dunjaua; nciupari, acãtsari
{ro: acţiunea de a înhăţa, de a se încăiera; înhăţare, încăierare}
{fr: action de saisir, de (se) battre, d’en venir aux mains}
{en: action of grasping, of seizing, of coming to grips, of starting to fight}

§ nciup (ncĭúpŭ) (mi) vb I nciupai (ncĭu-páĭ), nciupam (ncĭu-pámŭ), nciupatã (ncĭu-pá-tã), nciupari/nciupare (ncĭu-pá-ri) – (unã cu anciup)
ex: nciupã (arãchi, lo) nai ma marea filii; fratslji si nciuparã (acãtsarã si s-batã); li vidzui cum si nciuparã (s-acãtsarã di per) featili; li nciupã (li arãchi) ashitsili

§ nciupat (ncĭu-pátŭ) adg nciupatã (ncĭu-pá-tã), nciupats (ncĭu-pátsĭ), nciupati/nciupate (ncĭu-pá-ti) – (unã cu anciupat)

§ nciupari/nciupare (ncĭu-pá-ri) sf nciupãri (ncĭu-pắrĭ) – (unã cu anciupari)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

bunelã

bunelã (bu-nélã) sf buneli/bunele (bu-né-li) – hãlati njicã di casã (cu mãneari di-unã parti shi trei-patru dintsã lundzi, suptsãri shi nduplicats niheamã di-alantã) cu cari omlu acatsã (ntsapã) mãcarea dit pheat tra s-u ducã la gurã shi s-u mãcã; furculitsã, piringhi, pironji, pirunã, pingheauã, pãnjauã, puneauã, piruyi, pirulji
{ro: furculiţă}
{fr: fourchette}
{en: fork (table)}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

bushtinã1

bushtinã1 (búsh-tí-nã) sf búshtinj (bush-tínjĭ) – lucru lai shi gros (di cãrbuni) alãsat (ashtirnut) di fum pri mardzinea di nãuntru a sulinilor i a ugeaclui prit cari treatsi; fumuri di ugeachi; cãpnjauã, fum, furitsinã, furidzinã, fulidzini
{ro: funingine}
{fr: suie}
{en: soot}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

cãlãmnjauã

cãlãmnjauã (cã-lãm-njĭá-ŭã) sf cãlãmnjei (cã-lãm-njĭéĭ) – pãrtsãli (paljili) di grãni tsi-armãn tu agru s-putridzascã, dupã tsi birichetea easti sitsiratã, adunatã sh-purtatã acasã; agrul tu cari armasirã frãndzãli shi pãrtsãli dit truplu a grãnilor, a misurlui (cu-arãdãtsinjli ngrupati tu loc), etc., dupã tsi birichetea easti purtatã nafoarã dit agru; agrishti
{ro: păiş; mirişte}
{fr: chaume, étaule}
{en: stubble; stubble field}
ex: agrul a nostru easti tora unã cãlãmnjauã di cãlãmbuchi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

cãpnjauã

cãpnjauã (cãp-njĭá-ŭã) sf cãpnjei (cãp-njĭéĭ) – lucru lai shi gros (di cãrbuni) alãsat (ashtirnut) di fum pri mardzinea di nãuntru a sulinilor i a ugeaclui prit cari treatsi; bushtinã, fum, furitsinã, furidzinã, fulidzini
{ro: funingine}
{fr: suie}
{en: soot}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

colja-mbolja

colja-mbolja (có-ljĭam-bó-ljĭa) invar – lucri di njicã simasii; lucri di njicã tinjii tsi nu ahãrzescu multu; zboarã goali; bãrcudii, curcufeli, curcufexali, curnufexali, chirturi, cãpãchi, lãpãrdii, lishinãturi, mandzali, palavri, pãlavri, papardeli, bufchi, pufchi, shahlamari, zacati, zãcãturi, curcubeti hearti, burlidz ãmbãirati, mãnits di tãmbari, bishinj di cuc, etc.;
(expr: colja-mbolja, Yeani cushuri! = s-dzãtsi tr-atsel tsi s-fatsi oaspi diunãoarã, cu tutã dunjaua, ashi dinapandiha, tri lucri di njicã simasii, lucri di njicã tinjii)
{ro: nimicuri, fleacuri}
{fr: vétiles, sornettes}
{en: trifles, bagatelles}
ex: tsi ari trã vindeari?, e, colja-mbolja; tsi dzãtsi, lai?, e, colja-mbolja (tsiva, mash curcufeli, chirãturi)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

cozmu

cozmu (cóz-mu) sm fãrã pl – tuts oaminjlji shi tuti lucrili dit ãntreglu loc, lugursiti deadun ca un singur ãntreg; multimi di oaminj adunats tu-un loc; multimi di oaminj tsi au idyili hãri (tsi pot s-hibã di idyea mileti, tsi pot facã idyiul lucru, tsi pot s-aibã idyiul scupo, etc.); lumi, alumi, dunjauã, dunjai, plasi, lao, popul, ciuplicheauã
{ro: lume, univers}
{fr: monde, univers}
{en: world. people, universe}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã