|
|
lãmbrusescu
lãmbrusescu (lãm-bru-sés-cu) vb IV – vedz tu lãmbii
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: lãmbiilãmbii/lãmbie
lãmbii/lãmbie (lãm-bí-i) sf lãmbii (lãm-bíĭ) – pirã multu lutsitoari, apirã, fleamã, fleacã, bãbãrutã, bubunã, curmicami, plaminã, lumbardã
{ro: flacără strălucitoare}
{fr: flamme resplendissante}
{en: flame resplendent}
ex: disfeatsi mushatlu cheptu, shi lunjina sh-lãmbia lj-u deadirã tu oclji
§ lambã (lám-bã) sf lãnghi (lắn-ghi) – hãlati (dit casili-a oaminjlor di-aoa sh-un chiro) tsi fãtsea lunjinã cu-unã muljiturã tsi ardi (gaz), cãndu treatsi dit un vas prit unã fitilji; itsi hãlati tsi fatsi lunjinã; lampã; fãnari, fineri, filinar
{ro: lampă}
{fr: lampe}
{en: lamp}
ex: lamba da cama mari lunjinã ca tseara
§ lampã (lám-pã) sf lãnchi (lắn-chi) – (unã cu lambã)
§ lambagi (lam-ba-gí) sm lambageadz (lam-ba-gĭádzĭ) – omlu tsi-aprindi (ndreadzi, mirimitiseashti) lãnghili
{ro: lampagiu}
{fr: allumeur de lampes}
{en: lamp lighter}
ex: lambageadzlji nica nu-avea apreasã lãnghili dit sucachi; lambagilu nj-u ndreapsi lamba
§ lampagi (lam-pa-gí) sm lampageadz (lam-pa-gĭádzĭ) – (unã cu lãmbãgi)
§ lumbardã (lum-bár-dã) sf lumbãrdzã (lum-bắr-dzã) – lucru di tsearã adrat ca un chelindru, cu un hir di fitilj tu mesi tsi s-aprindi la bisearicã (cãndu crishtinjlji sã ncljinã al Dumnidzã) i tra s-facã lunjinã noaptea; tsearã mari; luminari, lãmbadã, ayiucheri, axungucheri, spirmatsetã; (fig: pirã, limbã di foc, lãmbii, fleamã, fleacã, bãbãrutã, bubunã, curmicami, plaminã)
{ro: lumânare mare; flacără}
{fr: cierge plus grande; flamme}
{en: large candle; flame}
ex: lumbarda di tsearã; lumbãrdzãli (luminãrli) ardu; ningã foc, iu lumbãrdzãli (fig: cãrmicãnjli) s-avea apusã
§ lãmbadã (lãm-bá-dã) sf lãmbãdz (lãm-bắdzĭ) – (unã cu lumbardã)
ex: unã tsearã shi unã lãmbadã; lãmbãdz apreasi; lãmbadã albã tsãnea tu mãnã
scãntealji/scãntealje
scãntealji/scãntealje (scãn-teá-lji) sf scãntealji/scãntealje (scãn-teá-lji) shi scãntelj (scãn-téljĭ) – cumatã multu njicã tsi ardi sh-ansari tu vimtu dit un lucru tsi easti apres (cãrbuni, jar, lemnu, etc.), tsi ascapirã ca pira, sh-cari nu tsãni multu ma s-astindzi unã-shunã (ma putsãn di cãt dai cu peana di oclji); cumatã njicã di foc tsi ansari cãndu dauã lucri scliro s-agudescu (ca sturnarea shi cilechea, bunãoarã), cari ascapirã tu vimtu shi s-cheari unãshunã; scãntelji, scãntelj, scãndãlitrã, spitã; (fig:
1: scãntealji = (i) lunjinã multu slabã sh-njicã tsi s-veadi sh-cheari unãshunã n dipãrtari (ca licuricilu tu earbã, bunãoarã); (ii) lucru multu njic sh-fãrã simasii, tsi poati s-lu facã si s-amintã un lucru multu mari; expr:
2: ved scãntealji; nj-arsar scãntealji dit oclji = canda veadi cã lj-arsar scãntealji dit oclji; zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva easti agudit sãnãtos la cap; ved steali verdzã;
3: di scãntealji njicã, mari foc s-aprindi = lucrili njits ditu nchisitã, multi ori, pot s-creascã shi si s-facã multu mãri)
{ro: scânteie}
{fr: étincelle}
{en: spark}
ex: ea-u! ea-u! sh-nu u vedz! (angucitoari: scãntealja); andzãri diparti-diparti unã njicã scãntealji, iu lunjina; laea di featã s-prifeatsi nã scãntealji shi azbuirã; cum trec scãnteljli di-astrãpii; isha scãntelj (spiti) dit ugeac; cãndu-lj da unã a catilui cu dzeaditlu tu ocljul bun, scãntealji vidzu catilu
(expr: canda lj-arsãrirã scãntealji dit oclji a catilui); apres cum earam di nj-arsãrea scãntealji printr-oclji
§ scãntelji/scãntelje (scãn-té-lji) sf scãntelji/scãntelje (scãn-té-lji) shi scãntelj (scãn-téljĭ) – (unã cu scãntealji)
ex: nã scãntelji (scãndãlitrã) easti duri tra s-lja foc casa
§ scãntelj1 (scãn-téljĭŭ) sn scãntealji/scãntealje (scãn-teá-lji) shi scãntelj (scãn-téljĭ) – (unã cu scãntealji)
ex: nu aflats nitsiun scãntelj di foc
§ scãn-tiljiturã (scãn-ti-lji-tú-rã) sf scãntiljituri (scãn-ti-lji-túrĭ) – scãntealji njicã
{ro: scânteioară}
{fr: petite étincelle}
{en: little spark}
ex: apãrnjirã tra s-easã dit cati scãntealji shi scãntiljiturã cãti unã flurii
shcrãpuescu
shcrãpuescu (shcrã-pu-ĭés-cu) vb IV shcrãpuii (shcrã-pu-íĭ), shcrãpueam (shcrã-pu-ĭámŭ), shcrãpuitã (shcrã-pu-í-tã), shcrãpui-ri/shcrãpuire (shcrã-pu-í-ri) –
1: lu dzãc un zbor ca si s-avdã cum lipseashti; cunoscu cum s-avdi shi cum sã ngrãpseashti un zbor;
2: fac unã lunjinã tsi nyiliceashti ca-atsea faptã di-unã scãntealji; scãntiljedz, ascapir, anyilicescu, nyilicescu, nyilcescu, nyilici, yilcescu, lãmbrusescu, limbisescu, lutsescu, lãyicescu, liyicescu
{ro: articula, pronunţa, cunoaşte; scânteia, străluci}
{fr: articuler, prononcer, connaître; étinceler, scintiller, briller}
{en: articulate, pronounce, know; sparkle, glitter}
ex: nu shcrãpuea (cunushtea) can latineasca; nu shcrãpuea (nu shtia cum s-lu ngrãpseascã) nitsi zborlu “elif”
§ shcrãpuit (shcrã-pu-ítŭ) adg shcrãpuitã (shcrã-pu-í-tã), shcrãpuits (shcrã-pu-ítsĭ), shcrãpuiti/shcrãpuite (shcrã-pu-í-ti) –
1: tsi shtii cum s-avdi i si scrii un zbor;
2: tsi fatsi (tsi-ari faptã) unã lunjinã yii sh-multu shcurtã ca unã scãntealji; shcrã-puit, sfuldzirat, ascãpirat, anyilicit, nyilicit, nyilcit, yilcit, lãm-brusit, limbisit, lutsit, lãyicit, liyicit
{ro: articulat, pronunţat, cunoscut; scânteiat, strălucit}
{fr: articulé, prononcé, connu; étincelé, scintillé, brillé}
{en: articulated, pronounced, known; sparkled, glittered}
§ shcrãpuiri/shcrãpuire (shcrã-pu-í-ri) sf shcrãpuiri (shcrã-pu-írĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu shcrãpueashti tsiva; scãntiljari, sfuldzirari, ascãpirari, anyiliciri, nyiliciri, nyilciri, yilciri, lãmbrusiri, limbisiri, lutsiri, lãyiciri, liyiciri
{ro: acţiunea de a articula, de a pronunţa, de a cunoaşte; de a scânteia, de a străluci; scânteiere, strălucire}
{fr: action d’articuler, de prononcer, de connaître; d’étinceler, de scintiller, de briller}
{en: action of articulating, of pronouncing, of knowing; of sparkling, of glittering}