Dictsiunar

ngrâpsescu

RO:scrie, v … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:40710>2014-05-14 22:31:09.187111 »

grãpsescu

grãpsescu (grãp-sés-cu) (mi) vb IV – vedz tu ngrãpsescu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ngrãpsescu

agrãpsescu

agrãpsescu (a-ghrãp-sés-cu) vb IV – vedz tu agru1

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: agru1

agru1 (á-ghru) adg agrã (á-ghrã), agri (á-ghri), agri/agre (á-ghri) – (pravdã i plantã) tsi nu easti imirã; tsi yini dit pãduri; niimir, pãdurish; (fig:
1: om agru = om ascur, varvar, fucos, sertu; expr:
2: (mutrescu) cu agrili = cu mutrirea agrã, fucoasã)
{ro: sălbatic}
{fr: sauvage, farouche}
{en: wild, savage}
ex: mearili agri nu suntu buni trã mãcari; cãstãnjili agri suntu arali; ficiorlu aestu easti agru (fig: ascur, varvar); patru calj agri (fig: ca dit pãduri, sertsã); agri (fig: ascuri) capiti bãrboasi; acãtsã s-ti mutreascã cu agrili (fig: mutrirea agrã, fucoasã); vinjirã agrilj sã scoatã bunjlji; mi mutreashti cu agrili (cu ocljilj agri)

§ agru2 (á-ghru) adv – ascur, varvar, ca un dit pãduri
{ro: sălbatic}
{fr: sauvagement, farouche-ment}
{en: wildly, savagely}
ex: zburashti agru

§ agrimi/agrime (a-grí-mi) sf agrinj (a-grínjĭ) – aghru-pravdã dit pãduri; zulapi, zlapi, prici; (fig: agrimi = om agru, varvar)
{ro: fiară, bestie}
{fr: bête sauvage}
{en: beast}
ex: las s-mi mãcã agrinjli (zulãchili); agrinjli yin dipriunã

§ agredz (a-ghrédzŭ) (mi) vb I agrai (a-ghráĭ), agram (a-ghrámŭ), agratã (a-ghrá-tã), agrari/agrare (a-ghrá-ri) – (mi) fac agru, agripsescu, agrãpsescu; (fig: agredz = mi-acatsã yinatea; mi fac foc di yinati; yinãtusescu, inãtusescu, gnãtusescu, arcedz, ariciuescu, timusescu, furtsuescu, ngindu, nãirescu, aprin-du, lisixescu, turbu)
{ro: sălbătici}
{fr: devenir sauvage}
{en: become wild}
ex: nu s-agreadzã (fig: nu lu-acatsã inatea lishor)

§ agrat (a-ghrátŭ) adg agratã (a-ghrá-tã), agrats (a-ghrátsĭ), agra-ti/agrate (a-ghrá-ti) – faptu agru; tsi easti agru; agripsit, agrãpsit
{ro: sălbăticit}
{fr: devenu sauvage}
{en: made wild}

§ agra-ri/agrare (a-ghrá-ri) sf agrãri (a-ghrắrĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu cariva s-agreadzã; agripsiri, agrãpsiri

{ro: acţiunea de a (se) sălbătici; sălbăticire}
{fr: action de devenir sauvage}
{en: action of becoming wild}

§ agripsescu (a-ghrip-sés-cu) vb IV agripsii (a-ghrip-síĭ), agripseam (a-ghrip-seámŭ), agripsitã (a-ghrip-sí-tã), agripsiri/agripsire (a-ghrip-sí-ri) – (unã cu agredz)
ex: calu agripsi (s-featsi agru)

§ agripsit (a-ghrip-sítŭ) adg agripsitã (a-ghrip-sí-tã), agripsits (a-ghrip-sítsĭ), agripsiti/agripsite (a-ghrip-sí-ti) – (unã cu agrat)

§ agripsiri/agripsire (a-ghrip-sí-ri) sf agripsiri (a-ghrip-sírĭ) – (unã cu agrari)

§ agrãpsescu (a-ghrãp-ses-cu) vb IV agrãpsii (a-ghrãp-síĭ), agrãpseam (a-ghrãp-seámŭ), agrãpsitã (a-ghrãp-sí-tã), agrãpsiri/agrãpsire (a-ghrãp-sí-ri) – (unã cu agredz)

§ agrãpsit (a-ghrãp-sítŭ) adg agrãpsitã (a-ghrãp-sí-tã), agrãpsits (a-ghrãp-sítsĭ), agrãpsiti/agrãpsite (a-ghrãp-sí-ti) – (unã cu agrat)

§ agrãpsiri/agrãpsire (a-ghrãp-sí-ri) sf agrãp-siri (a-ghrãp-sírĭ) – (unã cu agrari)

§ guvru (gú-vru) adg guvrã (gú-vrã), guvri (gú-vri), guvri/guvre (gú-vri) – tsi ari unã mutritã agrã; tsi mutreashti urut
{ro: cu privire sălbatică}
{fr: qui a un regard sombre, farouche, sauvage}
{en: with a wild look on his face}

§ agru3- (á-gru-) prifixu – s-bagã nãintea-a unor zboarã tra s-lã s-adavgã noima-a adgictivlui “agru” di ma nsus, s-lã da unã noimã di “niimir, di lucru tsi yini dit cãmpu shi pãduri, nicriscut di om”; bunãoarã ashi avem zboarã ca: agrucal, agrucaprã, agrugortsu, agrulilici, agrumutrescu, agruom, etc. etc.; [bãgats oarã cã: (i) prifixul armãni idyiul (agru) ti tuti zboarãli, cã suntu masculini i fiminini; (ii) cum fãtsem sh-cu-alanti prifixi, zborlu cu prifixu va-l bãgãm tu fumealja-a zborlui; (iii) di-aradã, prifixul – dupã cum dzãtsi sh-numa – va-l bãgãm nãintea-a zborlui sh-va lu-alichim di el fãrã semnul “-“; ma, multi ori, prifixul va-l videm ngrãpsit ahoryea di zbor, icã ligat di zbor cu semnul “-“; bunãoarã, noi va s-avem tu dictsiunar zborlu “agrulilici”, ma va putem s-lu-aflãm scriat aljurea shi “agru lilici”, icã “agru-lilici”]
{ro: prefix care schimbă sensul cuvântului, adăugându-i sensul de sălbatic}
{fr: prefixe, qui ajoute au mot le sens de sauvage}
{en: prefix, adding to a word the meaning of wild}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

arãbush

arãbush (a-rã-búshĭŭ) sn arãbushi/arãbushe (a-rã-bú-shi) – cumatã di lemnu (shcop, bãstuni, etc.) pri cari s-bagã seamni (tãljituri cu cutsutlu) tra si s-tsãnã isapea di cãti ori s-fatsi un lucru (cãts njelj s-amintã, cãts paradz ãlj dãm a unui, cãti dzãli lucreadzã cariva, etc.); rãbush, arãboj, cãrcheauã, cãrnici
{ro: răboj}
{fr: taille, encoche}
{en: notched stick, tally}

§ rãbush (rã-búshĭŭ) sn rãbushi/rãbushe (rã-bú-shi) – (unã cu arãbush)
ex: cara nu shtia gramã, imna cu rãbushlu n brãn

§ arãboj (a-rã-bojĭŭ) sn arãboaji/arãboaje (a-rã-bŭá-ji) – (unã cu arãbush)

§ arãbosh (a-rã-bóshĭŭ) vb I arãbushai (a-rã-bu-shĭáĭ), arãbusham (a-rã-bu-shĭámŭ), arãbushatã (a-rã-bu-shĭá-tã), arãbushari/arãbushare (a-rã-bu-shĭá-ri) – fac (bag, ngrãpsescu) un semnu pi-un arãbush; tsãn unã isapi; u bag tu isapi
{ro: răboji}
{fr: faire une entaille à}
{en: tally}

§ arãbushat (a-rã-bu-shĭátŭ) adg arãbushatã (a-rã-bu-shĭá-tã), arãbushats (a-rã-bu-shĭátsĭ), arãbushati/arãbushate (a-rã-bu-shĭá-ti) – (isapi, semnu) tsi easti faptu pi-un arãbush
{ro: răbojit}
{fr: (entaille) faite sur une encoche}
{en: tallied}

§ arãbushari/arãbushare (a-rã-bu-shĭá-ri) sf arãbusheri (a-rã-bu-shĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva fatsi seamni pi-un arãbush, i tsãni unã isapi
{ro: acţiunea de a răboji}
{fr: action de faire une entaille}
{en: action of tallying}

§ nrãbosh (nrã-bóshĭŭ) vb I nrãbushai (nrã-bu-shĭáĭ), nrãbusham (nrã-bu-shĭámŭ), nrãbushatã (nrã-bu-shĭá-tã), nrãbushari/nrãbushare (nrã-bu-shĭá-ri) – (unã cu arãbosh)

§ nrãbushat (nrã-bu-shĭátŭ) adg nrãbushatã (nrã-bu-shĭá-tã), nrãbushats (nrã-bu-shĭátsĭ), nrãbushati/nrãbushate (nrã-bu-shĭá-ti) – (unã cu arãbushat)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

asb…

asb… – zboarãli tsi nchisescu cu gramatili asb (sh-multi ori atseali tsi au tu zbor aesti gramati) si ngrãpsescu di-aradã cu azb...; [adutsem aminti cã aestu nom fu astãsit la Simpozionlu di Stan-dardizari a Scriariljei Armãneascã di Bituli (1997) – tr-atsea vedz shi zboarãli tsi nchisescu cu azb (i tsi lu-au azb-lu tu zbor]

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

asd…

asd… – zboarãli tsi nchisescu cu gramatili asd (sh-multi ori atseali tsi au tu zbor aesti gramati) si ngrãpsescu di-aradã (ma poati cã nu totna!) cu azd...; [adutsem aminti cã aestu nom fu astãsit la Simpozionlu di Standardizari a Scriariljei Armãneascã di Bituli (1997) – tr-atsea vedz shi zboarãli tsi nchisescu cu azd (i tsi lu-au azd-lu tu zbor)]

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

asg…

asg… – zboarãli tsi nchisescu cu gramatili asg (sh-multi ori atseali tsi au tu zbor aesti gramati) si ngrãpsescu di-aradã (ma poati cã nu totna!) cu azg...; [adutsem aminti cã aestu nom fu astãsit la Simpozionlu di Standardizari a Scriariljei Armãneascã di Bituli (1997) – tr-atsea vedz shi zboarãli tsi nchisescu cu azg (i tsi lu-au azg-lu tu zbor)]

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

asm…

asm… – zboarãli tsi nchisescu cu gramatili asm (sh-multi ori atseali tsi au tu zbor aesti gramati) si ngrãpsescu di-aradã cu azm... (cãtivãrãoarã, pot sã si ngrãpsescu sh-cu asm...); [adutsem aminti cã aestu nom fu astãsit la Simpozionlu di Standardizari a Scriariljei Armãneascã di Bituli (1997) – tr-atsea vedz shi zboarãli tsi nchisescu cu azm (i tsi lu-au azm-lu tu zbor)]

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

azb…

azb… – zboarãli tsi nchisescu cu gramatili azb (sh-multi ori atseali tsi au tu zbor aesti gramati) si ngrãpsescu, cãtivãrãoarã, shi cu azb...; [adutsem aminti cã aestu nom fu astãsit la Simpozionlu di Standardizari a Scriariljei Armãneascã di Bituli (1997) – tr-atsea vedz, cãndu easti ananghi, shi zboarãli tsi nchisescu cu asb (i tsi lu-au asb-lu tu zbor)]

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

azg…

azg… – zboarãli tsi nchisescu cu gramatili azg (sh-multi ori atseali tsi au tu zbor aesti gramati) si ngrãpsescu, cãtivãrãoarã, shi cu azg...; [adutsem aminti cã aestu nom fu astãsit la Simpozionlu di Standardizari a Scriariljei Armãneascã di Bituli (1997) – tr-atsea vedz, cãndu easti ananghi, shi zboarãli tsi nchisescu cu asg (i tsi lu-au asg-lu tu zbor)]

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

bueauã

bueauã (bu-ĭá-ŭã) sf buei (bu-ĭéĭ) – hroma tsi u-aspuni un lucru (tsi poati si s-veadã dupã soea di lunjinã tsi cadi pi el); luguria cu cari s-vãpseashti un lucru tra s-lji s-alãxeascã hroma; luguria tsi-sh bagã muljerli pri fatsã i unglji tra s-aspunã ma mushati; hromã, vãfii, rengã, renghi; arushatsã, fcheasidi, mãzeauã, mãzii, ucnã;
(expr:
1: ca bueauã = taxirati, bileauã;
2: bueaua-a loclui = galbin;
3: bueauã di = mãratlu di; boi;
4: dau cu bueauã = buisescu, vãpsescu;
5: molj tu noauãdzatsinoauã di buei = bag dinãpoi, aurlu, arushinedz)
{ro: culoare, vopsea}
{fr: couleur, fard, teinture}
{en: color, face make-up, paint}
ex: es lilici cu buei; nu-i bunã bueaua cu cari buisim oauãli; cãlugreauã ca bueauã
(expr: mplinã di bileadz, di taxirãts); sh-deadi cu bueauã
(expr: s-vãpsi, sh-deadi cu fcheasidi, cu mãzeauã); ded bueauã a casãljei
(expr: vãpsii casa); tu noauãdzãtsinoauã di buei u mulje
(expr: u bãgã dinãpoi, u rizilipsi, u-arushinã); u, bueauã di ficior
(expr: u, mãratlu di ficior), muri; u, bueaua s-vã batã
(expr: s-cadã taxirãtsli, ghiderli pri voi)

§ boi2/boe (bó-i) sf boi (bóĭ) shi boiuri (bó-ĭurĭ) – (unã cu bueauã)
ex: pãdurea, cu boili (bueili) tuti s-chindiseashti; sh-adrã fatsa cu boi
(expr: sh-deadi cu fcheadisi); boiurli (bueili) cu cari da mururli; nj-adusi tata dit Vlãhii unã cutii cu boi (buei); boea-a loclui
(expr: galbin) s-featsi

§ buisescu (bu-i-sés-cu) (mi) vb IV buisii (bu-i-síĭ), buiseam (bu-i-seámŭ), buisitã (bu-i-sí-tã), buisiri/buisire (bu-i-sí-ri) – (cu-unã fãrci di buisiri icã cu asprucuchiri) acoapir fatsa-a unui lucru cu un petur di bueauã (azvesti); zugrãpsescu un lucru (tra s-lu fac ma mushat, s-lu stulsescu cu lilici, oaminj, etc.); dau cu bueauã un lucru (stizmã, pãndzã, etc.); vãpsescu, azvistusescu, chindrisescu, chindisescu, zugrãfsescu, zugrãpsescu, cundiljedz (fatsa, ocljilj);
(expr:
1: mi buisescu = jilescu;
2: l-buisescu = (i) lu rizilipsescu; (ii) l-curbisescu, l-stuhinedz, l-distihipsescu, etc.; (iii) lu-alas sh-fug, lu-apãrãtsescu)

{ro: colora, vopsi, picta}
{fr: colorer, colorier; teindre, peindre}
{en: color, dye, paint}
ex: buisii (li ded cu bueauã) stranjili; buisim oauãli ti Pahti; nu-ts buisea (nu tsi-lj da cu bueauã), lea, perlji ahãntu; sh-buiseashti perlu cu mãzii; buisim (azvistusim) tãvanea; l-buisirã
(expr: lu rizilipsirã) tu misu-hori; mi buisescu
(expr: jilescu); s-buisi
(expr: s-curbisi) multu mãrata; lu-avinarã pãnã-l buisirã
(expr: l-curbisirã)

§ buisit (bu-i-sítŭ) adg buisitã (bu-i-sí-tã), buisits (bu-i-sítsĭ), buisiti/buisite (bu-i-sí-ti) – tsi easti acupirit cu-un petur di bueauã; dat cu bueauã; vãpsit, azvistusit, chindrisit, chindisit, zugrãfsit, zugrãpsit, cundiljatã (fatsa, ocljilj)
{ro: colorat, vopsit, pictat}
{fr: coloré, colorié; teint, peint}
{en: colored, dyed, painted}
ex: buisea-ti
(expr: curbisea-ti), buisite
(expr: mãrate)!; iu ti dutseai, lea buisitã
(expr: lea mãratã, curbisitã); buisitã!
(expr: curbisitã!), nu vedz tsi s-fatsi?

§ buisi-ri/buisire (bu-i-sí-ri) sf buisiri (bu-i-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-buiseashti tsiva i cariva; vãpsiri, azvistusiri, chindrisiri, chindisiri, zugrãfsiri, zugrãpsiri, cundiljari (fatsa, ocljilj)
{ro: acţiunea de a colora, de a vopsi, de a picta}
{fr: action de colorer, de colorier; de teindre, de peindre}
{en: action of coloring, of dyeing, of painting}

§ bueangi (bu-ĭan-gí) sm bueangeadz (bu-ĭan-gĭádzĭ) – omlu tsi buiseashti (multi ori stranji, tu-unã ducheani adratã maxus trã aestu lucru)
{ro: boiangiu}
{fr: teinturier}
{en: dyer}
ex: si nvãpsi la bueangeadzlji tuts
(expr: s-featsi rizili dinintea-a ntreagãljei lumi)

§ bueagi (bu-ĭa-gí) sm bueageadz (bu-ĭa-gĭádzĭ) – (unã cu bueangi)
ex: bueagilu nu nj-adusi ninga shiaclu

§ bugeai (bu-gĭáĭŭ) sm bugeai (bu-gĭáĭ) – (unã cu bueangi)
ex: va-nj mi tornu la bugeailu, stranjili ta si-nj lãescu

§ bueagilãchi (bu-ĭa-gi-lắ-chi) sf bueagilãchi (bu-ĭa-gi-lắchĭ) – ducheani iu s-buisescu lucri (stranji); tehnea, murafetea cu cari s-buisescu lucrili (stranjili)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn