DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

andihristu

andihristu (an-dí-hris-tu) adg andihristã (an-dí-hris-tã), andi-hrishtsã (an-dí-hrish-tsã), andihristi/andihriste (an-dí-hris-ti) – tsi fatsi sutsatã cu draclu sh-easti contra-al Dumnidzã; antihristu, drac; (fig: andihristu = tsi easti anapud sh-arãu; tsi fatsi mash uru-tets; arãu, tihilai, blãstimat, chiutandal, etepsãz, idipsãz, ponir, etc.)
{ro: antihrist, ticălos}
{fr: antechrist, méchant}
{en: antichrist, mean, despicable}
ex: un andihristu (fig: anapud, blãstimat) di preftu

§ antihristu (an-tí-hris-tu) adg antihristã (an-tí-hris-tã), antihrishtsã (an-tí-hrish-tsã), antihristi/antihriste (an-tí-hris-ti) – (unã cu andihristu)
ex: cari va u-ascapã dit mãna-a antihristului (a draclui); shi cara lj-aminã unã n cap al antihristu (a draclui)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

blãstem

blãstem (blãs-témŭ) sn blãsteami/blãsteame (blãs-teá-mi) – cãftarea tsi lj-u fatsi cariva al Dumnidzã, tra s-lj-aducã multi lãets a unui tsi lu-ari ti dushman; lãetsli tsi cad pri caplu-a unui om (di la Dumnidzã i di partea a fisiljei); vlasfimii, afurizmo, cãtarã, anatimã, natimã, uryii
{ro: blestem}
{fr: imprécation, malédiction}
{en: curse}
ex: blãstemlu di pãrintsã, ti-avinã pãnã tu murmintsã; blãstem mari s-aibã n casã cari di limba-a lui s-alasã; blãsteamili aspargu casi; lu-acãtsarã blãsteamili a mã-sai, tora li tradzi; canda easti un blãstem!

§ vlasfimii/vlasfimie (vlas-fi-mí-i) sf vlasfimii (vlas-fi-míĭ) – (unã cu blãstem)

§ blastim (blás-timŭ) vb I blãstimai (blãs-ti-máĭ), blãstimam (blãs-ti-mámŭ), blãstimatã (blãs-ti-má-tã), blãstimari/blãstimare (blãs-ti-má-ri) – caftu-al Dumnidzã tra s-facã s-lji cadã multi lãets pri caplu-a unui om tsi nj-ari faptã lãets; blastin, cãtãrãsescu, cãtãryisescu, anatim, anãti-medz, nãtimedz, afurisescu, culedz, huledz, uryisescu; (fig: blãstimat = tsi easti anapud sh-multu arãu; tsi fatsi mash lãets; arãu, andihristu; bãeli, tihilai, chiutandal, etepsãz, idipsãz, ponir, etc.)
{ro: blestema, afurisi}
{fr: maudire}
{en: curse}
ex: l-blãstimai s-nu veadã dzuã albã; va ti blastim (afurisescu); nu blastimã ficiorlji, cã nãsh nu ts-au faptã tsiva; nj-blastim bana shi dzãlili

§ blãstimat (blãs-ti-mátŭ) adg blãstimatã (blãs-ti-má-tã), blãstimats (blãs-ti-má-tsĭ), blãstimati/blãstimate (blãs-ti-má-ti) – pristi cari ari cãdzutã un blãstem; blãstinat, anãtimat, nãtimat, cãtãryisit, cãtãrãsit, blãstimat, culidzat, hulidzat, uryisit, nalet
{ro: blestemat, afurisit}
{fr: maudit; coquin, abominable}
{en: cursed, abominable}
ex: easti un blãstimat di nu pots s-lji shuts zborlu

§ blãstimari/blãstimare (blãs-ti-má-ri) sf blãstimãri (blãs-ti-mắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-blastimã; blãstinari, anãtimari, nãtimari, cãtãryisiri, cãtãrãsiri, afurisiri, culidzari, hulidzari, uryisiri
{ro: acţiunea de a blestema, de a afurisi; blestemare, afurisire}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

chirãtã

chirãtã (chi-rã-tắ) sm, sf, adg chirãtoanji/chirãtoanje (chi-rã-tŭá-nji), chirãtadz (chi-rã-tádzĭ), chirãtoanji/chirãtoanje (chi-rã-tŭá-nji) – tsi easti arãu shi ponir; tsi fatsi mash urutets; arãu, andihristu, tihilai, blãstimat, chiutandal, etepsãz, edepsãz, idipsãz, cumalindru, shiret, hitru, cãtãrgar, murlai
{ro: ticălos, viclean, şmecher, puşlama}
{fr: mauvais, misérable, rusé, fripon, coquin, chien cornu}
{en: mean, despicable, sly, rascal}
ex: cum s-nu hii, gri un chirãtã, bana-ts tutã, tsi altã featsish?; more! tsi lai sãndzi ari chirãtãlu!

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

chiutandal

chiutandal (chĭu-tan-dálŭ) adg chiutandalã (chĭu-tan-dá-lã), chiutandalj (chĭu-tan-dáljĭ), chiutandali/chiutandale (chĭu-tan-dá-li) – tsi fatsi mash urutets; arãu, andihristu, tihilai, blãstimat, chirãtã, etepsãz, edepsãz, idipsãz, cãtãrgar, murlai, etc.
{ro: ticălos, rău}
{fr: méchant, mauvais}
{en: mean, bad, despicable}
ex: muljarea easti hitrã, chiutandalã (arauã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

edipsãz

edipsãz (e-dip-sắzŭ) adj edipsãzã (e-dip-sắ-zã), edipsãji (e-dip-sắjĭ), edipsãzi/edipsãze (e-dip-sắ-zi) – tsi easti arãu shi ponir; tsi fatsi mash urutets; edepsãz, etepsãz, idipsãz, arãu, chiutandal, andihristu, tihilai, blãstimat, chirãtã, cumalindru, ponir, hitru, shi-ret, cãtãrgar, murlai
{ro: ticălos}
{fr: abject, coquin}
{en: mean, rascal}
ex: easti un edipsãz (om arãu, andihristu), nu va veadã hãiri di nãs

§ idipsãz (i-dip-sắzŭ) adj idipsãzã (i-dip-sắ-zã), idipsãji (i-dip-sắjĭ), idipsãzi/idipsãze (i-dip-sắ-zi) – (unã cu edipsãz)
ex: cãtsauã idipsãzã (tihilai, blãstimatã)

§ edepsãz (e-dep-sắzŭ) adj edepsãzã (e-dep-sắ-zã), edepsãji (e-dep-sắjĭ), edepsãzi/edepsãze (e-dep-sắ-zi) – (unã cu edipsãz)

§ etepsãz (e-tep-sắzŭ) adj etepsãzã (e-tep-sắ-zã), etepsãji (e-tep-sắjĭ), etepsãzi/etepsãze (e-tep-sắ-zi) – (unã cu edipsãz)

§ edepsãzlãchi/edepsãzlãche (e-dep-sãz-lắ-chi) sf edepsãzlãchi (e-dep-sãz-lắchĭ) – harea tsi u-ari atsel tsi easti (shi-l fatsi s-hibã) edipsãz; lãeatsã faptã di un edipsãz
{ro: ticăloşie}
{fr: abjection, malhonnêteté}
{en: vileness, dishonesty}
ex: mari edepsãzlãchi (lãeatsã, punjireatsã) featsi omlu-aestu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

murlai

murlai (mur-láĭŭ shi múr-laĭŭ) adg murlai/murlae (mur-lá-i) pl(?) –
1: tsi nu-ari tihi tu banã; tsi ari tihi lai; corbu, curbisit, cãtrãnit, scurpisit, etc.;
2: tsi easti arãu shi ponir; tsi fatsi mash urutets; chirãtã, andihristu, chiutandal, arãu, tihilai, blãstimat, etepsãz, edepsãz, idipsãz, shiret, cãtãrgar
{ro: sărman; ticălos, puşlama}
{fr: pauvre; mauvais, misérable, coquin}
{en: unfortunate; mean, despicable, rascal}
ex: o, murlai (mãratã), cadifei lai; lu nvets minti eu, murlailu (andihristul, chirãtãlu)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

semnu3

semnu3 (sém-nu) adg seamnã (seám-nã), semnji (sém-nji), seam-ni/seamne (seám-ni) – (om) arãu tsi fatsi multi lãets, tihilai, blistimat, andihristu, murlai, etepsãz, idupsãz
{ro: ticălos}
{fr: indigne, abjet, coquin}
{en: scoundrel, mean}
ex: sh-nãsã seamna (tihilaea, blistimata) lã loa partea

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

tihi/tihe

tihi/tihe (tí-hi) sf tihi (tíhĭ) shi tihiuri (tí-hĭurĭ) – atsea (cãsmetea) tsi u-ari omlu cãndu-lj si duc lucrili ambar (dupã cum lj-u va chefea); atseali tsi suntu numãtsiti di miri cã va patã omlu tu bana-a lui (dit oara tsi s-ari amintatã); cãsmeti, soarti, mirã, njirã, scriatã, scriiturã, ursitã;
(expr:
1: tihi oarbã; tihi pondã, etc. = tihi tsi nu easti bunã, tihi lai
2: tihea sh-u fatsi omlu = zbor tsi-lj si dzãtsi a atsilui cari cilistãseashti tra s-aibã un lucru, sh-altsã-lj dzãc cã el nu featsi caishti tsi, mash cã lu-agiutã tihea)
{ro: noroc, soartă}
{fr: chance, fortune, sort, destin}
{en: luck, fate}
ex: catiun cu tihea (cãsmetea, mira) a lui; ari tihi (cãsmeti) mari, pi tsi bagã mãna s-fatsi malãmã; tu tihi! (s-tsã njargã lucrili ambar!); nu-avu tihi s-lji bãneadzã pãrintsãlj; tihea-i bunã ma, fãrã minti, doi paradz nu fatsi!; acãtsarã sã zburascã ti tihea-a ficiorlui; ti tihi tricu pri aclo nã caprã agrã; trã tihea-a lui, unlu di nãsh armasi sã sh-facã apa; armasi mash tihea si-lj lucreadzã; s-veadã hoara sh-loclu iu lu avea dusã tihea; ahãti ori lji easi n cali tihea shi nãs ãlj da cu ciciorlu!; laea nveastã, cari vidzu ntãnja tihi oarbã
(expr: tihea-a ljei di prota, atsea lai), s-mãritã cu nãs; ponda-lj di tihi
(expr: tihea-lj lai) lu-avina shi nu-lj dãdea banã

§ tihiro (ti-hi-ró) adg, adv tihiroanji/tihiroanje (ti-hi-rŭá-nji), tihiradz (ti-hi-rádzĭ), tihiroanji/tihiroanje (ti-hi-rŭá-nji) – tsi easti cu tihi; tsi ari tihi; dupã cum tihiseashti (u-adutsi tihea); cãsmetliu, hairliu
{ro: norocos, din întâmplare, întâmplător}
{fr: chanceux, de hazard, fortuit}
{en: lucky, by chance, fortuitous}

§ tihilai (ti-hi-láĭŭ) adg tihilai/tihilae (ti-hi-lá-i), tihilai (ti-hi-láĭ), tihilãi (ti-hi-lắĭ) –
1: tsi nu-ari tihi tu banã; tsi ari tihi lai; corbu, curbisit, cãtrãnit, scurpisit, etc.;
2: tsi easti arãu shi ponir; tsi fatsi mash urutets; chiutandal, arãu, andihristu, tihilai, blãstimat, idipsãz, etepsãz, edepsãz, chirãtã, cumalindru, ponir, shiret, hitru, murlai, cãtãrgar, etc.
{ro: nefericit; ticălos, şiret}
{fr: malheureux, déplorable; fripon, malin}
{en: unfortunat, deplorable, mean}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn