§ mpihior (mpi-hĭórŭ) (mi) vb I mpihiurai (mpi-hĭu-ráĭ), mpihiuram (mpi-hĭu-rámŭ), mpihiuratã (mpi-hĭu-rá-tã), mpihiurari/mpihiurare (mpi-hĭu-rá-ri) – (unã cu ampihiur)
ex: aush, aush ma ninca mpihioarã (fig: intrã tu-ashtirnut cu muljerli)

§ mpihiurat (mpi-hĭu-rátŭ) adg mpihiuratã (mpi-hĭu-rá-tã), mpihiurats (mpi-hĭu-rátsĭ), mpihiurati/mpihiurate (mpi-hĭu-rá-ti) – (unã cu ampihiurat)

§ mpihiurari/mpihiurare (mpi-hĭu-rá-ri) sf mpihiurãri (mpi-hĭu-rắrĭ) – (unã cu ampihiurari)

(expr: vrea multu s-aibã, murea dupã) nã chicutã di apã; ardea di seati
(expr: murea, avea mari seati); ardea trã (avea mari mirachi tra s-aibã) nã featã, mãratslji

§ arsu (ár-su) adg arsã (ár-sã), arshi (ár-shi), arsi/arse (ár-si) – tsi s-ari afãnsitã di foc; tsi aspuni urmi tu loclu iu lu-ari arsã foclu; (cireaplu) tsi fu multu ngãldzãt (trã cutsearea-a pãniljei, a pitãljei, etc.
{ro: ars; încălzit}
{fr: brûlé, incendié}
{en: burned}
ex: hoara fu arsã; lemnul arsu eara nica tu vatrã; cireap arsu di noauã ori; suntu arshi
(expr: multu nvirinats) tu hicati; arsul
(expr: atsel tsi fu arãs, plãnãsit) sh-friptul a njeu frati; arsã di seati
(expr: tsi lj-easti multã seati); eara arsã dupã
(expr: avea multã mirachi, vreari multu s-aibã) fumealji

§ ardiri/ardire (ár-di-ri) sf ardiri (ár-dirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva ardi
{ro: acţiunea de a arde; de a încălzi; ardere; încălzire, încingere}
{fr: action de brûler, d’incendier; incendie}
{en: action of burning; fire}
ex: ardirea-a Gramustiljei

§ ardeari/ardeare (ar-deá-ri) sf arderi (ar-dérĭ) – (unã cu ardiri)

§ ardurii/ardurie (ar-du-rí-i) sf ardurii (ar-du-ríĭ) – atsea tsi aducheashti omlu cãndu s-ardi iuva; durearea di la ardeari; usturimi
{ro: usturime}
{fr: acuité; cuisson}
{en: burning sensation}
ex: arduriili (durerli di la ardeari) nu fac ghini la sãnãtatea-a omlui

§ arsurã (ar-sú-rã) sf arsuri (ar-súrĭ) – arana alãsatã (i semnul alãsat) di unã ardeari; loclu iu s-arsi omlu; durearea aduchitã di-atsel tsi s-ardi iuva; ardurii, usturimi, ardeari, ardiri
{ro: arsură, usturime}
{fr: brûlure}
{en: burn}

{en: maker or seller of forms or moulds}

§ cãlãpci1 (cã-lãp-cí) sm cãlãpceadz (cã-lãp-cĭádzĭ) – (unã cu cãlupci1)

§ discãlãpedz (dis-cã-lã-pédzŭ) (mi) vb I discãlãpai (dis-cã-lã-páĭ), discãlãpam (dis-cã-lã-pámŭ), discãlãpatã (dis-cã-lã-pá-tã), discãlãpari/discãlãpare (dis-cã-lã-pá-ri) – scot un lucru dit cãlãpodea tu cari s-aflã; es dit (cher, alãxescu) forma tsi u am
{ro: scoate (ieşi) din calapod; (se) deforma}
{fr: sortir de sa moule; deformer}
{en: get out of one’s mould; put out of shape}
ex: discãlãpã (scoasi dit cãlãpodi) curdeljili; nji sã discãlãpi fesea (nji s-alãxi forma-a fesiljei)

§ discãlãpat (dis-cã-lã-pátŭ) adg discãlãpatã (dis-cã-lã-pá-tã), discãlãpats (dis-cã-lã-pátsĭ), discãlãpati/discãlãpate (dis-cã-lã-pá-ti) – tsi ari ishitã (s-ari scoasã) dit cãlãpodi; tsi sh-ari alãxitã forma (ari loatã altã formã)
{ro: scos (ieşit) din calapod; deformat}
{fr: sorti de sa moule; deformé}
{en: out of one’s mould; out of shape}

§ discãlãpari/discãlãpare (dis-cã-lã-pá-ri) sf discãlãpãri (dis-cã-lã-pắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva scoati un lucru dit cãlãpodi (cãndu tsiva s-discãlãpeadzã)
{ro: acţiunea de a scoate (ieşi) din calapod; de a deforma}
{fr: action de sortir de sa moule; de deformer}
{en: action of getting out of one’s mould; of putting out of shape}

{ro: falşifica; înşela}
{fr: falsifier, tromper}
{en: falsify, forge, cheat}
ex: avea cãlpuzãnatã niscãnti umuluyii sh-tr-atsea lu-arcarã tu-ahapsi; pri cari nu-l cãlpuzãnã (nu lu-arãsi) omlu aestu?

§ cãlpuzãnat (cãl-pu-zã-nátŭ) adg cãlpuzãnatã (cãl-pu-zã-ná-tã), cãlpuzãnats (cãl-pu-zã-nátsĭ), cãlpuzãnati/cãlpuzãnate (cãl-pu-zã-ná-ti) – (carti) tsi eastã adratã s-aspunã un lucru minciunos (tsi easti calpitã); (om) tsi easti arãs di cariva
{ro: falşificat; înşelat}
{fr: falsifié, trompé}
{en: falsified, forged, cheated}

§ cãlpuzãnari/cãlpuzãnare (cãl-pu-zã-ná-ri) sf cãlpuzãnãri (cãl-pu-zã-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu omlu cãlpuzãneashti tsiva i pri cariva
{ro: acţiunea de a falşifica, de a înşela; falşificare, înşelare}
{fr: action de falsifier, de tromper}
{en: action of falsifying, of forging, of cheating}

§ cãlpuzãnii/cãlpuzãnie (cãl-pu-zã-ní-i) sf cãlpuzãnii (cãl-pu-zã-níĭ) – mãsturilja tsi u-ari atsel tsi poati sã ndreagã cãrtsã calpi; ndridzearea di cãrtsã calpi; plastugrafii; harea tsi u ari un calpuzan tra s-poatã s-arãdã pri cariva; arãdearea tsi lj-u fatsi un calpuzan a unui om
{ro: falsitate, înşelăciune}
{fr: falsification, tromperie}
{en: forgery, deceit, fraud}
ex: cãlpuzãnia-a aishtui om easti cunuscutã

§ cãlpuzãnescu (cãl-pu-zã-nés-cu) adg cãlpuzãneascã (cãl-pu-zã-neás-cã), cãlpuzãneshtsã (cãl-pu-zã-nésh-tsã), cãlpuzãneshti/cãlpuzãneshte (cãl-pu-zã-nésh-ti) – tsi tsãni di-un calpuzan; tsi easti calpic; calpu, calpic, etc.
{ro: falş}
{fr: faux}
{en: false}
ex: lucrurili-aesti suntu cãlpuzãneshti, nu-s di oaminj tinjisits

§ cãlpuzãneashti/cãlpuzãneashte (cãl-pu-zã-neásh-ti) adv – (tsi easti) ca faptu di-un calpuzan; cu minciunj; cu arãderi
{ro: fals}
{fr: faussement}
{en: falsely}
ex: cu caitsido avu daraveri, s-purtã calpuzãneashti (cu minciunj, cu arãderi)

ex: cãpsalã (loc arsu, ardeari; icã fig: arãdeari, aplãnãsiri) anjurzeashti

25: apa u-avem tru cicioari = easti piningã noi;
26: din creashtit (di la cap) pãnã la cicioari = tutu-ntreg;
27: fã-nj cicior = zbor tsi s-dzãtsi cãndu-lj si caftã a unui (cunuscut cã easti cu multã tihi tu banã) tra s-intrã protlu tu-unã casã nauã;
28: cãlcai cu ciciorlu ndreptu = nchisii ghini, agurliu, hãirlãtcu, nj-si duc lucrili ambar;
29: cãlcai cu ciciorlu strãmbu = nu nchisii ghini; seamnili nu-nj si par buni; nj-si duc lucrili anapuda, nu-nj si duc ambar;
30: iu nu-i cap, cavai di cicioari = va s-li mindueshti ghini lucrili tsi fatsi cã, altã soi, va ti fats pishman;
31: tindi-ts cicioarli, cãt ts-u cerga; tindi-ti pãnã iu ts-agiundzi punga; cãt ts-u cerga, ahãt s-ti tindzi = s-nu s-nu caftsã s-fats ma multu dicãt tsã easti putearea; s-nu-acumpri tsiva tsi custuseashti ma multu di paradzlji tsi-ai; etc.;
32: tsãni-lj cicioarli a boului, cãnd domnu-tu va si-l talji = caftã s-lu-agiuts domnu-tu (atsel) di cari va s-ai ananghi ma nclo, tora, cãndu el ari-ananghi di tini;
33: lu ncãltsai di doauãli cicioari = lu-arãsh, lu plãnãsii, lj-trapshu cãlupea, lj-bãgai sãmarlu (pirdelu, shaua, cuvata, etc.);
34: s-acatsã vulpea di patruli cicioari = pãnã aoa-lj furã tuti drãcuriili, aplanurli;
35: lj-fac (l-fac) cicior di ljepuri (di cãni) = (i) lu-antrec; (ii) l-fac di pezã, di-arshini;
36: cu-un cicior tu groapã sh-cu-alantu nafoarã = etim sh-moarã, sã sh-da suflitlu curundu;
37: pãnã s-nu ncalits, s-nu dai cicioarli = s-nu fats tsiva pãnã nu eshti etim;
38: un cicior di carni = un cartu (cirec) di nimalj; armu;
39: iu nu-i cap cavai di cicioari = atsel tsi nu-l mindueashti ghini un lucru cu caplu, va s-u patã;
40: nu-lj dã cu ciciorlu, cã s-nu-ts yinã dorlu = s-nu tradz mãnã, s-ts-arãdz di-un lucru, cã poati va s-yinã chirolu cãndu va tsã parã arãu, cã ts-acatsã ghini;
41: mutã ciciorlu sh-caftã guvojdu = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi sh-lu caftã (sh-lu-adutsi) singur biljelu;
42: ne cap, ne cicior = ncãrshiljat, alocuta, mintit, di nu pots s-aducheshti tsiva di tsi s-fatsi)
{ro: picior, pas}
{fr: pied, jambe, cuisse, pas}
{en: foot, leg, step}
ex: patru toacã, sh-nã njilji gioacã (angucitoari: cicioarli shi coada-a calui); mi dor cicioarili di-ahãtã imnari; shidea mpadi cu ciciorlu un pristi-alantu
(expr: shidea isih, fãrã nitsiunã cripari cã nu-nj lipsea tsiva); nu s-dispãrtsã nitsi un cicior (unã jgljoatã) di nãs; hirbem un cicior di carni
(expr: armu); tuts him pri cicior
(expr: etinj); tuts s-aflarã pri cicioari
(expr: etinj, ndreptsã); cu cicioarli deadi
(expr: s-minã sertu); musca ti mãcã di dai cicioarli?
(expr: di eshti ahãntu sertu sh-ti minj dipriunã); frica-ts da cicioari
(expr: frica ti fatsi s-fudz); tutunea poati s-facã cicioari
(expr: si s-facã afanã, s-hibã furatã); sh-lo cicioarli dinanumirea
(expr: fudzi, li cãli); lj-gioacã ciciorlu
(expr: alagã multu agonja); u lo n cicioari
(expr: s-lo dupã nãsã); l-loarã n cicioari
(expr: s-loarã dupã el); nu ti-acatsã cu mini cã va ti fac cicior di ljepuri
(expr: va ti-antrec, va ti fac trã pezã); lo cicior
(expr: s-dipãrtã, dusi diparti); sh-lo mintea la cicioari
(expr: fudzi di nu-l videa loclu); sh-acãtsã vulpea di patruli cicioari
(expr: u-acãtsã tu lats); el easti cicior di scamnu
(expr: soi di-amirã); aclo-l pimsi atsel cu un cicior
(expr: draclu); iu tsã sta cicioarli, s-nu tsã sta caplu; curmat, cã nu-l purta (tsãnea) cicioarli; canda li-avea cioarli cu chirii loati, ashi lj-eara curmati

§ cior (cĭórŭ) sn cioari/cioare (cĭŭá-ri) – (forma shcurtã di la zborlu cicior: unã cu cicior)
ex: iu nu-i cap, cavai di cioari (cicioari); vinjirã cu cioarli
(expr: pripadi); mi doari ciorlu; cu mãnj sh-cu cioari; a tutlor lã deadi cu cioarli
(expr: nu-apruche tsi-lj si deadi, tsi-lj si cãftã, etc.); loarã cior
(expr: s-dipãrtarã) oili; trapsi cior
(expr: easti diparti); l-feci cior di cãni
(expr: l-feci arizili, di-arshini cã lu-antricui); cãndu lja oili ciorlu, ciorlu
(expr: cãndu fug, s-dipãrteadzã oili unã dupã-alantã); sta cior pristi cior
(expr: sta isih, fãrã nitsiunã cripari, nu-lj lipseashti tsiva); mi loarã pri cioari
(expr: nj-yini s-es nafoarã, s-mi duc s-la hale s-mi cac)

§ ciucior (cĭu-cĭórŭ) sn ciucioari/ciucioare (cĭu-cĭŭá-ri) – (unã cu cicior)

§ chicior (chi-cĭórŭ) sn chicioari/chicioare (chi-cĭŭá-ri) – (unã cu cicior)

§ ciuciurush (cĭu-cĭu-rúshĭŭ) sn ciuciurushi/ciuciurushe (cĭu-cĭu-rú-shi) – cicior njic; ciuciul
{ro: picioruş}
{fr: petit pied}
{en: little foot}
ex: ciuciurushili tsã ngljatsã; lj-cãlcã ciuciurushlu n casã

§ ciuciul (cĭú-cĭulŭ) sn ciuciuli/ciuciule (cĭú-cĭu-li) shi ciuci/ciuce (cĭú-ci) – (unã cu ciuciurush)
ex: ficiuriclu sh-freacã ciucili (ciuciurushili)