|
|
ciomburã
ciomburã (cĭóm-bu-rã) sf ciomburi/ciombure (cĭóm-bu-ri) – lugurii albã tsi cadi din tser cãndu da neauã (ca unã peanã adratã di crustali di apã ngljitsatã alichiti deadun); fulgu, spitã
{ro: fulg de zăpadă}
{fr: flocon de neige}
{en: snow flake}
ex: acãtsarã s-pispileascã ciomburi (spiti) di neauã cãt druga
fulgu
fulgu (fúl-gu) sn fulguri (fúi-gurĭ) – lugurii albã tsi cadi din tser cãndu da neauã (ca unã peanã adratã di crustali di apã ngljitsatã, alichiti deadun); spitã, ciomburã
{ro: fulg de zăpadă}
{fr: flocon de neige}
{en: snow flake}
ex: fulguri (spiti) di neauã cãdea di oarã-oarã
neauã
neauã (neá-ŭã) sf neuri (né-urĭ) – chicuti di apã ngljitsatã (fapti di crustali alichiti un di-alantu) tsi cad pri loc earna ca unã ploai sh-cari lu-acoapirã loclu cu un petur albu; aneauã, rodã;
(expr:
1: peanã di neauã = fulgu, spitã, ciomburã;
2: l-voi ca neaua n sin = nu-l voi dip)
{ro: zăpadă}
{fr: neige}
{en: snow}
ex: unã cergã mari, mari: tut loclu lu-acoapirã sh-amarea nu u-acoapirã (angucitoari: neaua); va-acatsã muntsãlj neauã; muntili di neauã nu s-aspari; pãnã iu neurli alghea; albã easti shi neaua, ma ardi; albã-i sh-neaua, ma u chishi cãnjlji; scãpitai muntsãlj cu neauã; deadi multã neauã; cadi neauã; deadi neauã, s-acupiri torlu; purta nã cãmeashi ca neaua (albã ca neaua); eara albã ca neaua; tu tuchirea-a neauãljei yin apili mãri
§ aneauã (a-neá-ŭã) sf aneuri (a-né-urĭ) – (unã cu neauã)
peanã
peanã (peá-nã) sf peani/peane (peá-ni) –
1: mãdular tsi lu-au puljlji (mushtili, bubulitslji, fliturlji, etc.) tra s-l-agiutã tu-azbuirari; areapitã, arapitã, arepitã, areptã, aripitã, arpitã, aripã, arpã;
2: luguria cu cari easti acupirit truplu-a puljlor (tsi sh-u-adutsi cu un cheaptini di-unã parti sh-di-alantã di-un trup tsi sh-u-adutsi cu un sul lungu sh-moali); puhlu tsi-acoapirã truplu-a puljlor; (fig:
1: peanã = hãlati suptsãri shi lungã cu cari si ngrãpseashti; apeanã, cundilj; expr:
2: peanã di neauã = fulgu, spitã, ciomburã;
3: peanã di oclju = perlji njits tsi s-aflã la mardzinea-a cãpachiljei di oclju; cãpachea di oclju; dzeana di oclju;
4: nj-am peana = bag oarã, nj-am cãshtiga, nj-bag mintea, nj-am mintea;
5: l-pãli peana = (i) lj-pãru arãu, lj-intrã frica; (ii) ducheashti, lj-yini unã noimã slabã; intrã tu ergu;
6: nu-nj si bati peana = (i) nu mi mealã; (ii) nu nj-easti fricã;
7: scot (fac) peani = crescu, ntinirescu, nu mata hiu njic sh-ageamit, mi-adar gioni;
8: am bunã (mushatã) peanã = ngrãpsescu ghini, mushat; am mushat cundilj)
{ro: aripă, pană (pasăre), fulg, geană}
{fr: aile, plume, flocon de neige, cil}
{en: wing, feather, snow flake, eye lash}
ex: cu peani (arichi) mushati; ari mushatã peanã
(expr: scrii ghini, mushat); dormu cu-un cãpitãnj di peani (puh); vedz-nji peanili (areapitili) zmãryiti; shi-ts deadi soarili peani (areapiti); peana-a mea (cundiljlu-a meu) nu scrii; ts-alghirã peanili di la oclji
(expr: dzeanili); carti scriatã cu peanã di corbu (fig: cu cundilj faptu dit-unã peanã di corbu); va scot eu peani
(expr: va crescu, va ntinirescu); nu lj-au criscutã ninga peanili
(expr: nu criscu ninga); scoasi furnica peani!; canda-lj si bati peana-a picurarlui?
(expr: canda-l mealã picurarlu?); s-nu-lj si batã dip peana di oclju
(expr: s-nu-lj hibã fricã); fãrã sã-lj si batã dip peana di oclju
(expr: fãrã sã-lj hibã dip fricã)
§ apeanã (a-peá-nã) sf apeani/apeane (a-peá-ni) – (unã cu peanã)
ex: dãm apeana (fig: cundiljlu) ca s-vã scrii
§ pen (pénŭ) sm pl(?) – cumãtici dit peana di gãljinã tsi s-bagã la unã suvalnitsã dit arãzboi
{ro: bucăţică dintr-o aripă de găină care se pune la suveica de la războiul de ţesut}
spitã3
spitã3 (spí-thã) sf spiti/spite (spí-thi) – lugurii albã tsi cadi din tser cãndu da neauã (ca unã peanã adratã di crustali di apã ngljitsatã alichiti deadun); fulgu, ciomburã
{ro: fulg de zăpadă}
{fr: flocon de neige}
{en: snow flake}
ex: cad spiti (fuldzi, ciomburi) di neauã