|
|
aurãscu
aurãscu (a-u-rắs-cu) (mi) vb IV aurãi (a-u-rắĭ), auram (a-u-rámŭ), aurãtã (a-u-rắ-tã), aurãri/aurãre (a-u-rắ-ri) –
1: am unã sãmtsãri vãrtoasã di dushmãnilji fatsã di cariva; lj-am mari inati a unui tsi-l lugursescu ca un dushman; am tu hazmã, hãzmusescu, urãscu, uryisescu;
2: nji s-aurashti = nu shtiu tsi s-adar tra sã-nj treacã oara; avursescu sh-mi satur di-atseali tsi fac; mi plictisescu, buhtisescu, bizirsescu, sãcãldisescu
{ro: urî, (se) plictisi}
{fr: haïr, s’ennuyer}
{en: hate, be bored}
ex: el mi-aurashti (nj-ari inati sh-mi dushmãneashti multu), voi nu mi-aurãts; elj s-aurãscu; nji s-aurã (bizirsii) cu fisuljlu; lji s-aura sh-a lui (bizirsea sh-el) shi-lj dzãsi; ãlj s-aura (bizirsea, s-plictisea) di shideari; shidzum tu sãrbãtori fãrã lucru shi nã s-aurã multu; pãnã lji s-aurã (s-sãturã) di banã tu lumea-aestã; si shteari tini, cum nji s-ari aurãtã bana aestã zãmãratã?!
§ aurãt1 (a-u-rắtŭ) adg aurãtã (a-u-rắ-tã), aurãts (a-u-rắtsĭ), aurãti/aurãte (a-u-rắ-ti) –
1: tsi nu easti vrut shi easti hãzmusit di un dushman (tsi lu-ari cariva tu hazmã); urãt, hãzmusit, uryisit;
2: tsi-lj s-aurashti; plictisit, buhtisit, bizirsit, sãcãldisit
{ro: urât, plictisit}
{fr: haï, ennuyé}
{en: hated, bored}
§ aurãri/aurãre (a-u-rắ-ri) sf aurãri (a-u-rắrĭ) –
1: atsea tsi fatsi un cãndu aurashti; urãri, hãzmusiri, uryisiri;
2: plictisiri, buhtisiri, bizirsiri, sãcãldisiri
{ro: acţiunea de a urî, de a se plictisi}
{fr: action de haïr, de s’ennuyer}
{en: action of hating, of being bored}
§ aurãt2 (a-u-rắtŭ) adg aurãtã (a-u-rắ-tã), aurãts (a-u-rắtsĭ), aurãti/aurãte (a-u-rắ-ti) – tsi easti multu slab, urut shi tri aurãri; salchiu
{ro: urât, odios}
{fr: odieux}
{en: odious}
ex: arali multi shi aurãti
§ urãscu (u-rắs-cu) (mi) vb IV urãi (u-rắĭ), uram (u-rámŭ), urãtã (u-rắ-tã), urãri/urãre (u-rắ-ri – (unã cu aurãscu)
aurãri/aurãre
aurãri/aurãre (a-u-rắ-ri) sf – vedz tu aurãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: aurãscuaurãt1
aurãt1 (a-u-rắtŭ) adg – vedz tu aurãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: aurãscuaurãt2
aurãt2 (a-u-rắtŭ) adg – vedz tu aurãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: aurãscucutsut
cutsut (cu-tsútŭ) sn cutsuti/cutsute (cu-tsú-ti) – hãlati cu cari s-talji lucri (pãni, carni, cãrtsã, etc.) faptã di-aradã di-unã lipidã nturyisitã ghini (trã tãljari) sh-unã mãneari (trã tsãneari cu mãna); cãtsut, lipidã, custurã, curtelã;
(expr:
1: suntu pri cutsuti = nu s-vor dip, s-aurãscu multu, suntu dushmanj tsi nu pot si mbuneadzã shi caftã si-sh facã cãt ma multu-arãu;
2: bag cutsut = fac mãchelj, mãchilipsesu, gilitipsescu, vatãm;
3: am pãnea sh-cutsutlu tu mãnã = aum tutã putearea s-fac tsi voi, nu poati s-mi ncheadicã vãrnu;
4: lj-bag cutsutlu la gushi = lj-bag multã zori sh-nu-ari tsi s-facã, va s-adarã tsi-lj caftu mini;
5: nj-agiundzi cutsutlu la os; mi-aflu pri lipida (muclja) di cutsut = cãdzurã bileadzlji pri mini, u-am multu zori sh-agiumshi aclo iu va fac atsea tsi nu vream dip ta s-fac;
6: nj-da (nj-intrã, aduchescu) un cutsut tu inimã = am unã mari dureari)
{ro: cuţit}
{fr: couteau}
{en: knife}
ex: lj-intrã cutsutlu tu hicat; a cutsutlui nu-lj si da cu bushlu; dzua tutã pri cutsuti eara
(expr: si ncãcea, s-alumta cu multã urã); turtsãlj va bagã cutsut
§ cãtsut (cã-tsútŭ) sn cãtsuti/cãtsute (cã-tsú-ti) – (unã cu cutsut)
ex: nu-lj sunt zboarã ma cutsãti; lo hiljlu di-amirã cãtsutlu ta s-lu talji puljlu
§ cutsutic (cu-tsu-tícŭ) sn cutsuti-tsi/cutsutitse (cu-tsu-tí-tsi) – cutsut njic
{ro: cuţitaş}
{fr: petir couteau}
{en: small knife}
§ cutsutash (cu-tsu-táshĭŭ) sn cutsuta-shi/cutsutashe (cu-tsu-tá-shi) – (unã cu cutsutic)
§ cutsutici (cu-tsu-tícĭŭ) sn cutsutici/cutsutice (cu-tsu-tí-ci) – (unã cu cutsutic)
ex: trapsi apoea cutsuticilu shi-lj tãlje limba
§ curtelã (cur-té-lã) sf curteli/curtele (cur-té-li) – cutsut mari
{ro: cuţit mare}
{fr: grand couteau}
{en: big knife}
§ cãtsutar (cã-tsu-tárŭ) sm, sf adg cãtsutarã (cã-tsu-tá-rã), cãtsutari (cã-tsu-tárĭ), cãtsuta-ri/cãtsutare (cã-tsu-tá-ri) – atsel tsi fatsi i vindi cutsuti; cutsãtar, cutsitar
dushman
dushman (dush-mán) sm, sf, adg dushmanã (dush-má-nã), dush-manj (dush-mánjĭ), dushmani/dushmane (dush-má-ni) – atsel tsi aurashti pri cariva shi nu-lj va bunlu (va sã-lj facã arãu); atsel tsi ari sh-aspuni nivreari fatsã di tsiva i cariva; atsel cu cari s-alumtã cariva; ehtru, ehtur, azmu, hazmu, nioaspi; (fig: dushman = drac)
{ro: duşman, adversar}
{fr: ennemi, adversaire}
{en: enemy, adversary}
ex: eara s-cadã tu mãnjli-a dushmanlui; ah! dushmane, va-nj ljai fumealja pri zvercã; apa doarmi, dushmanlu nu doarmi; oaspili dushman (ehtru) nu s-fatsi; Dona, gionli-atsel dushmanlu (ehtrul, hazmul); mutrea dushmana tsi-nj featsi; nãs lj-u putu a dushmanlui; dushmanlu (fig: draclu) mi pimsi; dushman veclju, oaspi nu s-fatsi; ma ghini un dushman cu minti, dicãt dzatsi oaspits glari; a dushmanlui pisti nu-lj dã
§ dushmãni-lji/dushmãnilje (dush-mã-ní-lji) sf dushmãnilj (dush-mã-nílj) – ura (nivrearea) tsi u poartã un fatsã di tsiva i di cariva; ura tsi u-aduchescu doi dushmanj (un fatsã di alantu) shi mirachea tsi u au tra sã-sh facã arãu; dushmãnlãchi, amahi, cãrezi, niuspitsãlji, hãseanlichi, ehtrã, ihtrilji, ehtrilji, zãti, shãrã, sheri
{ro: duşmănie}
{fr: inimitié, hostilité}
{en: enmity, hostility}
ex: cãdzurã tu dush-mãnilji (ihtrilji) greauã; tricurã anj di dzãli shi dushmãnilja nu l-acumtini
§ dushmãnlãchi/dushmãnlãche (dush-mãn-lắ-chi) sf dushmãnlãchi (dush-mãn-lắchĭ) – (unã cu dushmãnilji)
§ dushmãnos (dush-mã-nósŭ) adg dushmãnoasã (dush-mã-nŭá-sã), dushmãnosh (dush-mã-nóshĭ), dushmãnoasi/dushmãnoase (dush-mã-nŭá-si) – tsi ari unã purtari mplinã di urã sh-di mirachi tra s-lji facã arãu a unui dushman; mplin di dushmãnilji
{ro: duşmănos}
{fr: haineux, hostile}
{en: hostile}
ex: om dushmãnos ca nãs altu nu-ari; dushmãnoasi fapti
§ dushmãnescu1 (dush-mã-nés-cu) adg dushmãneascã (dush-mã-neás-cã), dush-mãneshtsã (dush-mã-nésh-tsã), dushmãneshti (dush-mã-nésh-ti) – tsi ari s-facã cu dushmanlji sh-dushmãnilja
{ro: duşmănesc}
ehtru
ehtru (éh-tru) sm, sf, adg ehtrã (éh-trã), ehtsrã (éh-tsrã), ehtri/ehtre (éh-tri) – atsel tsi aurashti pri cariva shi nu-lj va bunlu (va sã-lj facã arãu); atsel tsi ari sh-aspuni nivreari fatsã di tsiva; atsel cu cari s-alumtã cariva; atsel a curi ãlj portsã zilj; ehtur, dushman, azmu, hazmu, nioaspi
{ro: duşman, adversar}
{fr: ennemi, adversaire}
{en: enemy, adversary}
ex: ma bun easti un ehtru (dushman) mintimen; ehtrul lu pimsi s-facã aestã eazãcã; nãs ehtrul nj-featsi aestu bilje
§ ehtur (éh-tur) sm, sf, adg ehturã (éh-tu-rã), ehturi (éh-turĭ) shi ehtsãri (éh-tsãrĭ), ehturi/ehture (éh-tu-ri) – (unã cu ehtru)
ex: ehtsrãlj (dushmanjlji) tsã s-apruchearã; apa doarmi, ehturlu (dushmanlu) nu doarmi
§ ihtrilji/ihtrilje (ih-trí-lji) sf ihtrilji/ihtrilje (ih-trí-lji) – atsea (ura, nivrearea) tsi u poartã un fatsã di tsiva i di cariva (un dushman); ura tsi u-aduchescu doi dushmanj (un fatsã di alantu) shi mirachea tsi u au tra sã-sh facã arãu; ehtrã, ehtrilji, dushmãnilji, amahi, cãrezi, niuspitsãlji, hã-seanlichi, zãti, shãrã, sheri
{ro: duşmănie}
{fr: inimitié, hostilité}
{en: enmity, hostility}
§ ehtrilji/ehtrilje (eh-trí-lji) sf ehtrilji/eh-trilje (eh-trí-lji) – (unã cu ihtrilji)
§ ehtrã (éh-trã) sf ehtri/ehtre (éh-tri) – (unã cu ehtrilji)
§ ihtripsescu (ih-trip-sés-cu) vb IV ihtripsii (ih-trip-síĭ), ihtripseam (ih-trip-seámŭ), ihtripsitã (ih-trip-sí-tã), ihtripsiri/ihtripsire (ih-trip-sí-ri) – lu-aurãscu pri cariva sh-nu-lj voi bunlu; u-aspun ura tsi u am trã cariva i tsiva; lj-portu zilj; ehtrevsescu, ehtripsescu, hãzmusescu, u duc zãti, u duc sheri, zilipsescu
{ro: duşmăni}
{fr: avoir de l’inimitié; envier}
{en: show enmity}
§ ihtripsit (ih-trip-sítŭ) adg ihtripsitã (ih-trip-sí-tã), ihtripsits (ih-trip-sítsĭ), ihtripsiti/ihtripsite (ih-trip-sí-ti) – atsel tsi easti aurãt i zilipsit di cariva tsi nu-lj va bunlu; ehtripsit, ehtrevsit, hãzmusit, zilipsit
hazmu1
hazmu1 (ház-mu) sm haznji (ház-nji) shi hãznji (hắz-nji) – atsel tsi aurashti pri cariva shi nu-lj va bunlu (va sã-lj facã arãu); atsel tsi ari sh-aspuni nivreari fatsã di tsiva; atsel cu cari s-alumtã cariva; azmu, ehtru, ehtur, dushman, nioaspi
{ro: duşman, adversar}
{fr: ennemi, adversaire}
{en: enemy, adversary}
ex: avea hazmu (ehtru) un culunjat; nj-aflai hazmu n calea mari; lu-aveam hazmu (dushman, ehtru) atumtsea; eara si s-vatãmã doilji haznji (dushmanj) tu pãzarea mplinã; s-nu-lj dzãts ashi, cã va ti lja hazmu (va tsã-l fats ehtru)
§ azmu (áz-mu) sm pl(?) – (unã cu hazmu1)
ex: sh-cu somnul mi-acãtsai azmu
§ hãzmusescu (hãz-mu-sés-cu) vb IV hãzmusii (hãz-mu-síĭ), hãzmuseam (hãz-mu-seámŭ), hãzmusitã (hãz-mu-sí-tã), hãzmusiri/hãzmusire (hãz-mu-sí-ri) – lu-aurãscu pri cariva sh-nu-lj voi bunlu; u-aspun ura tsi u am trã cariva i tsiva; ehtripsescu, ehtrevsescu, u duc zãti, u duc sheri
{ro: urî, duşmăni}
{fr: haïr, avoir de l’hostilité}
{en: hate, show enmity}
ex: s-avea hãzmusitã (s-avea ehtripsitã) multu chiro, ma puitirã; mi hãzmusii (mi feci hazmu) cu vitsinjlji trã nãs
§ hãzmusit (hãz-mu-sítŭ) adg hãzmusitã (hãz-mu-sí-tã), hãzmusits (hãz-mu-sítsĭ), hãzmusiti/hãzmusite (hãz-mu-sí-ti) – atsel tsi easti aurãt di cariva tsi nu-lj va bunlu; ehtripsit, ehtrevsit
{ro: duşmănit}
{fr: haï par un ennemi; envié}
{en: hated by an enemy}
§ hãzmusiri/hãzmusire (hãz-mu-sí-ri) sf hãzmusiri (hãz-mu-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un hãzmuseashti; ehtripsiri, ehtrevsiri
{ro: acţiunea de a urî, de a duşmăni; duşmănire}
{fr: action de haïr, d’avoir de l’hostilité}
{en: action of hating, of showing enmity}
§ hãseanlichi/hãseanliche (hã-sean-lí-chi) sf hãseanlichi (hã-sean-líchĭ) – atsea (ura, nivrearea) tsi u poartã un fatsã di tsiva i di cariva (un dushman); ura tsi u-aduchescu doi dushmanj (un fatsã di alantu) shi mirachea (ahtea) tsi u au tra sã-sh facã arãu; atsea tsi aducheashti un om tr-atsel tsi nu lj-easti dip harish (tsi lj-easti analut, tsi lu-agnuseashti, pri cari nu va s-lu veadã n fatsã, etc.); dushmãnilji, amahi, cãrezi, niuspitsãlji, ehtrã, ihtrilji, ehtrilji, zãti, shãrã, sheri
pizmã2
pizmã2 (píz-mã) sf pizmi/pizme (píz-mi) – ura shi inatea tsi u-aducheashti cariva trã un dushman; dushmãnilji, amahi, hãseanlichi, ihtrilji, urã
{ro: ură, mănie}
{fr: haine, courroux}
{en: hate, anger}
ex: lj-am mari pizmã (amahi, inati, urã)
§ pizmusescu (piz-mu-sés-cu) (mi) vb IV pizmusii (piz-mu-síĭ), pizmuseam (piz-mu-seámŭ), pizmusitã (piz-mu-sí-tã), pizmusi-ri/pizmusire (piz-mu-sí-ri) – lj-portu multã urã sh-lji am multã inati; mi fac foc di inati; urãscu, aurãscu, arcedz, ariciuescu, timusescu, furtsuescu, furchisescu
{ro: pizmui, urî}
{fr: (se) courroucer, haïr}
{en: anger, hate}
ex: pizmusi multu (s-cãrti multu, s-featsi foc di inati)
§ pizmusit (piz-mu-sítŭ) adg pizmusitã (piz-mu-sí-tã), pizmusits (piz-mu-sítsĭ), pizmusi-ti/pizmusite (piz-mu-sí-ti) – tsi lu-ari acãtsatã inatea; cari easti urãt; aurãt, arceat, ariciuit, timusit, furtsuit, furchisit
{ro: pizmuit, înfuriat}
{fr: courroucé, haï}
{en: angered, hated}
§ pizmusi-ri/pizmusire (piz-mu-sí-ri) sf pizmusiri (piz-mu-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva pizmuseashti; arceari, ariciuiri, timusiri, furtsuiri, furchisiri
{ro: acţiunea de a de a urî, de a se înfuria}
{fr: action de haïr, de se courroucer}
{en: action of hating, of getting angry}
urãri/urãre
urãri/urãre (u-rắ-ri) sf – vedz tu aurãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: aurãscuurãscu
urãscu (u-rắs-cu) (mi) vb IV – vedz tu aurãscu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: aurãscuaurãscu
RO:a se plictisi, a i se urî; a detesta
EN:to be bored, to have a tedious time; to hate, to detest
FR:
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015