DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

anatimã

anatimã (a-ná-thi-mã) sf fãrã pl – darea nafoarã a unui crishtin dit bisearicã, di itia cã ari faptã lucri multu uruti trã pistea crishtinã; anatemã, afurisiri, blãstem, cãtarã, afurizmo
{ro: afurisenie, anatemă, blestem}
{fr: excommunication, anathème}
{en: excomunication, ban, curse}

§ anatemã (a-ná-the-mã) sf fãrã pl – (unã cu anatimã)

§ anatima (a-ná-thi-ma) adv, sf fãrã pl – blãstem, blãstimat, afurisit
{ro: blestem}
{fr: anathéme}
{en: curse}
ex: anatima (blãstem s-cadã pri-atsel) cari deadi xeana; anatima-lj oara (blãstimatã s-hibã oara), iu scoasish atsel zbor

§ anatema (a-ná-the-ma) adv, sf fãrã pl – (unã cu anatima)

§ natimã (ná-thi-mã) adv, sf fãrã pl – (unã cu anatimã)

§ natemã (ná-the-mã) adv, sf fãrã pl – (unã cu anatimã)

§ nahima (na-hi-má) adv – (unã cu anatima)
ex: nahima-lj mã-sa-ali Ceapi

§ natima (ná-thi-má) adv, sf – (unã cu anatima)
ex: natima (blãstimat s-hibã atsel) cari scoasi xeana; natima-ts mã-ta, moi featã

§ natema (ná-the-ma) adv, sf fãrã pl – (unã cu anatima)

§ anatim1 (a-ná-thimŭ) adg anatimã (a-ná-thi-mã), anatinj (a-ná-thinj), anati-mi/anatime (a-ná-thi-mi) – anãtimat, anatimat, natimat, nãtimat, anahimat, anãhimat, blãstimat, afurisit
{ro: afurisit, blestemat}
{fr: excommunié, anathématisé, maudit}
{en: excomunicated, cursed}
ex: cusurin-tu easti un ahtari anatim (blãstimat), cã di nãs, cama nclo, altu nu-ari; ficiorlu aestu easti anatim (afurisit)

§ anãtimedz (a-nã-thi-médzŭ) vb I anãtimai (a-nã-thi-máĭ), anãtimam (a-nã-thi-mámŭ), anãtimatã (a-nã-thi-má-tã), anãtima-ri/anãtimare (a-nã-thi-má-ri) – aruc anatima pri cariva; (trã lucrili uruti tsi ari faptã) lu scot cariva nafoarã dit bisearicã (bisearica nu-l mata ari ti crishtin); anatimusescu, anãhimedz, anathim, nãthi-medz, afurisescu, cãtãrãsescu, catãryisescu, blastim, blastin, cu-ledz, huledz, uryisescu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

cãtarã

cãtarã (cã-tá-rã) sf cãtãri (cã-tắrĭ) – cãftarea tsi u fatsi cariva al Dumnidzã tra s-lj-aducã multi lãets a unui tsi lu-ari ti dushman; lãetsli tsi cad pri caplu-a unui om (di la Dumnidzã i di partea-a fisiljei); blãstem, anatimã, natimã, afurizmo, uryii
{ro: blestem}
{fr: imprécation, malédiction}
{en: curse}
ex: s-nj-ai cãtara (s-nj-ai blãstemlu, s-hii blãstimat)

§ cãtãrãsescu1 (cã-tã-rã-sés-cu) vb IV cãtãrãsii (cã-tã-rã-síĭ), cãtãrãseam (cã-tã-rã-seámŭ), cãtãrãsitã (cã-tã-rã-sí-tã), cãtãrãsiri/cãtãrãsire (cã-tã-rã-sí-ri) – lu scot nafoarã dit bisearica crishtinã trã lucrili pãngãni tsi ari faptã; aruc anatima pri cariva; cãtãrusescu, cãtãryisescu, afurisescu, anãthimedz, nãthimedz, blastim, culedz, huledz, uryisescu
{ro: afurisi, blestema}
{fr: excommunier, anathématiser}
{en: excomunicate, curse}

§ cãtãrãsit1 (cã-tã-rã-sítŭ) adg cãtãrãsitã (cã-tã-rã-sí-tã), cãtãrãsits (cã-tã-rã-sítsĭ), cãtãrãsiti/cãtãrãsite (cã-tã-rã-sí-ti) – tsi fu scos dit bisearicã trã lucrili uruti tsi ari faptã; cãtãrusit, anãthimat, nãthimat, cãtãryisit, blãstimat, culidzat, hulidzat, uryisit, nalet
{ro: afurisit, blestemat}
{fr: excommunié, anathématisé, abominable}
{en: excomunicated, abominable, cursed}
ex: armnj cãtãrãsits (afurisits, dats nafoarã dit bisearicã) di disputadz grets

§ cãtãrãsiri1/cãtãrãsire (cã-tã-rã-sí-ri) sf cãtãrãsiri (cã-tã-rã-sírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu afuriseashti; anãthimari, nãthimari, cãtãrusiri, cãtãryisiri, culidzari, hulidzari, uryisiri
{ro: acţiunea de a afurisi, de a blestema; afurisire, bleste-mare}
{fr: action d’excommunier, d’anathématiser}
{en: action of excomunicating, of cursing}

§ cãtãrusescu1 (cã-tã-ru-sés-cu) vb IV cãtãrusii (cã-tã-ru-síĭ), cãtãruseam (cã-tã-ru-seámŭ), cãtãrusitã (cã-tã-ru-sí-tã), cãtãrusiri/cãtãrusire (cã-tã-ru-sí-ri) – (unã cu cãtãrãsescu)

§ cãtãrusit1 (cã-tã-ru-sítŭ) adg cãtãrusitã (cã-tã-ru-sí-tã), cãtãrusits (cã-tã-ru-sítsĭ), cãtãrusiti/cãtãrusite (cã-tã-ru-sí-ti) – (unã cu cãtãrãsit)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

culedz

culedz (cu-lédzŭ) (mi) vb I culidzai (cu-li-dzáĭ), culidzam (cu-li-dzámŭ), culidzatã (cu-li-dzá-tã), culidzari/culidzare (cu-li-dzá-ri) – caftu-al Dumnidzã tra s-lj-aducã a unui, tuti soili di lãets; lj-aruc zboarã uruti shi arushnoasi; huledz, blastim, blastin, uryisescu, afurisescu, cãtãryisescu, cãtãrãsescu, anãthimedz, nãthimedz, anathim, anãhimedz, nãhimedz
{ro: blestema}
{fr: maudire, jeter l’opprobre}
{en: curse, shame, disgrace}
ex: unã mumã! tsi nu sh-fu! lu culeadzã di blãsteami; va s-ti blastim, va s-ti culedz

§ culidzat (cu-li-dzátŭ) adg culidzatã (cu-li-dzá-tã), culidzats (cu-li-dzátsĭ), culidzati/culidzate (cu-li-dzá-ti) – hulidzat, blãstimat, blãstinat, uryisit, afurisit, anathimat, nãthimat, cãtãryisit, cãtãrãsit, anãhimat, nãhimat, nalet
{ro: blestemat}
{fr: maudit, blasphémé}
{en: cursed}

§ culidzari/culidzare (cu-li-dzá-ri) sf culidzãri (cu-li-dzắrĭ) – hulidzari, blãstimari, blãstinari, uryisiri, afurisiri, anathimari, nãthimari, cãtãryisiri, cãtãrãsiri, anãhimari, nãhimari
{ro: acţiunea de a blestema; blestemare}
{fr: action de maudire}
{en: action of cursing}

§ huledz1 (hu-lédzŭ) vb I hulidzai (hu-li-dzáĭ), hulidzam (hu-li-dzámŭ), hulidzatã (hu-li-dzá-tã), hulidza-ri/hulidzare (hu-li-dzá-ri) – (unã cu culedz)
ex: nu mi huleadzã (blastimã), tsi tsã feci?

§ hulidzat1 (hu-li-dzátŭ) adg hulidzatã (hu-li-dzá-tã), hulidzats (hu-li-dzátsĭ), hulidzati/hulidzate (hu-li-dzá-ti) – (unã cu culidzat)

§ hulidzari1/hulidzare (hu-li-dzá-ri) sf hulidzãri (hu-li-dzắrĭ) – (unã cu culidzari)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

pushclji/pushclje

pushclji/pushclje (púsh-clji) sf pushclji (púsh-clji) – lãngoari multu greauã, cari s-acatsã lishor di la om la om (tsi-adutsi ma multili ori moartea), sh-cari da cufurealã sh-cãlduri multu mãri tsi-l fac omlu sã zburascã naljurea, fãrã sã shtibã tsi dzãtsi, etc.; pãnuclji
{ro: ciumă}
{fr: peste}
{en: plague}
ex: ascãpã di pushclji, lu-agudi hulera; pushclja sh-moartea si sh-u-adunã; canda tricu pushclja pri-aclo: ni cipit di om shi di pravdã nu s-avdza; s-lj-u da pushclja; pushclja di moashi, muma-a draclui, scoasi caplu prit poartã; pushclji eu va s-hiu trã voi; cum s-aplicã pushclja di lamnji la foc; murirã di pushclji multsã; easti urutã pushclja; pushclja s-lu curã; fudzi ca di pushclji; ca s-mor di tusi, anãthimatã s-hibã pushclja

§ pãnuclji/pãnuclje (pã-nú-clji) sf pãnuclji/pãnuclje (pã-nú-clji) – (unã cu pushclji)

§ pushcljos (push-cljĭósŭ) adg pushcljoasã (push-cljĭŭá-sã), pushcljosh (push-cljĭóshĭ), pushcljoasi/pushcljoase (push-cljĭŭá-si) – tsi easti lãndzit di pushclji; tsi lu-agudi pushclja;
(expr: easti pushcljos = easti-arãu sh-blãstimat ca pushclja, multu-arãu, blãstimat)
{ro: de/cu ciumă}
{fr: pestiféré}
{en: plague stricken}
ex: featã pushcljoasã
(expr: multu arauã, arauã ca pushclja)

§ mpush-cljedz (mpush-cljĭédzŭ) vb I mpushcljai (mpush-cljĭáĭ), mpushcljam (mpush-cljĭámŭ), mpushcljatã (mpush-cljĭá-tã), mpushcljari/mpushcljare (mpush-cljĭá-ri) – hiu lãndzit di pushclji; mi-agudeashti pushclja; dau pushclja la altu; pushcljedz;
(expr: easti mpushcljat = easti blãstimat; easti ca agudit di pushclji; fatsi znjii ca pushclja)
{ro: avea sau da ciuma la altul}
{fr: avoir ou donner la peste}
{en: have or give the plague}

§ mpushcljat (mpush-cljĭátŭ) adg mpushcljatã (mpush-cljĭá-tã), mpushcljats (mpush-cljĭátsĭ), mpushcljati/mpushcljate (mpush-cljĭá-ti) – cari ari pushclja; cari easti agudit di pushclji; pushcljat
{ro: care are ciuma; bolnav de ciumă}
{fr: qui a la peste}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

tusi/tuse

tusi/tuse (tú-si) sf fãrã pl – atsea tsi fac cãndu suntu arãtsit shi scot vimtu dit plimunj cu puteari sh-cu vrondu, multi ori cu ascucheat i hãrpi; tushari, tushiri
{ro: tuse}
{fr: toux}
{en: cough}
ex: lu-avui di tusi (niputut di tusi); cari s-mor di tusi, anãthimatã s-hibã pushclja;
(expr: tusi/tuse-atsea araua; tusi/tuse-atsea buna = tusi multu greauã tsi tsãni ma multu chiro (dupã tsi nchiseashti) sh-cari nu pari cã va s-astãmãtseascã vãrãoarã)
{ro: tuse măgărească}
{fr: coqueluche}
{en: whooping cough}

§ tushedz (tu-shĭédzŭ) vb I tushai (tu-shĭáĭ), tusham (tu-shĭámŭ), tushatã (tu-shĭá-tã), tushari/tushare (tu-shĭá-ri) – ljau unã shcurtã anasã shi scot vimtu dit plimunj cu puteari shi vrondu (ca semnu cã am unã heavrã, cã am guhtic), multi ori cu ascucheat shi hãrpi; tushescu, guhtisãdz
{ro: tuşi}
{fr: tousser}
{en: cough}
ex: nã featã cãnd tushadzã, tut loclu bumbuneadzã (angucitoari: tufechea); shi unãoarã el tushadzã; dzatsi Ceanaca tushindalui; lu-avdu cã tushadzã multu

§ tushat (tu-shĭátŭ) adg tushatã (tu-shĭá-tã), tushats (tu-shĭátsĭ), tushati/tushate (tu-shĭá-ti) – cari scoati vimtu dit plimunj cu puteari shi vrondu (ca semnu cã ari unã heavrã); tushit, guhtisat
{ro: tuşit}
{fr: toussé}
{en: coughed}

§ tusha-ri/tushare (tu-shĭá-ri) sf tusheri (tu-shĭérĭ) – atsea tsi fatsi cariva cari tushadzã; tushiri, guhtisari
{ro: acţiunea de a tuşi}
{fr: action de tousser}
{en: action of coughing}

§ tushescu (tu-shĭés-cu) vb IV tushii (tu-shíĭ), tusham (tu-shĭámŭ), tushitã (tu-shí-tã), tushi-ri/tushire (tu-shí-ri) – (unã cu tushedz)
ex: nu durnji dip, cã tushi tutã noaptea

§ tushit (tu-shítŭ) adg tushitã (tu-shí-tã), tushits (tu-shítsĭ), tushiti/tushite (tu-shí-ti) – (unã cu tushat)

§ tushi-ri/tushire (tu-shí-ri) sf tushiri (tu-shírĭ) – (unã cu tushari)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

uryii1/uryie

uryii1/uryie (ur-yí-i) sf uryii (ur-yíĭ) –
1: urghii, amãnii, hulii, lisã, inati, nãireatsã, thimo, zalã, turbari, etc.;
2: blãstem, chiameti (tsi yini di la Dumnidzã)
{ro: urgie, mănie, ură, prăpăd}
{fr: colère, courroux, malédiction, désastre}
{en: fury, anger, curse, disaster}
ex: tsi-lj yinji uryia (chiametea, blãstemlu-al Dumnidzã) di-lj yinji!; vã ari uryia (vã fatsi blãstemlu) s-avets nãrli mutati; de, uryia (blãstemlu-al Dumnidzã) lj-u putu; s-lu-aducã mash uryia (blãstemlu, sãtãnãlu); adrat ca nã uryii (ca sãtãnãlu)

§ urghii1/ur-ghie (ur-ghí-i) sf urghii (ur-ghíĭ) – (unã cu uryii2)
ex: urghia-al Dumnidzã (blãstem, chiameti) furã ploili aesti; urghia s-ti lja! (blãstem: s-ti-agudeascã tuti lãetsli; s-tsã cadã tuti urãtetsli pri cap!)

§ uryisescu (ur-yi-sés-cu) vb I uryisii (ur-yi-síi), uryiseam (ur-yi-seámŭ), uryisitã (ur-yi-sí-tã), uryisiri/uryisire (ur-yi-sí-ri) –
1: aduchescu unã mari dushmãnilji fatsã di cariva (cari nj-ari faptã un mari arãu); urãscu, am tu hazmã, hãzmusescu;
2: caftu-al Dumnidzã tra s-lj-aducã a unui tuti soili di lãets; culedz, huledz, blastim, afurisescu, anathim, anãthimedz, cãtãryisescu, cãtãrãses-cu
{ro: urâ, blestema}
{fr: haïr, maudire}
{en: hate, curse}
ex: am, cã trã tse mi uryiseshti ahãt (mi blastinj) shi escu stearpã?

§ uryisit (ur-yi-sít) adg uryisitã (ur-yi-sí-tã), uryisits (ur-yi-sítsĭ), uryisit/uryisite (ur-yi-sí-ti) – tsi easti urãt di cariva; hãzmusit; blãstimat, afurisit, anathimat, etc.
{ro: urât, blestemat}
{fr: haï, maudit, malheureux}
{en: hated, cursed}
ex: bre, cu coasa, uryisitã! (blãstimatã!); agiumsi anlu di uryii, sh-ma uryisit (blãstimat) murminlu

§ uryisiri (ur-yi-sí-ri) sf uryisiri (ur-yi-sírĭ) – atsea tsi fatsi un tsi uryiseashti; hãzmusiri, urãri; blãstimari, afurisiri, anathimari, etc.
{ro: urâre, blestemare}
{fr: action de haïr, de maudir}
{en: action of hating, of cursing}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn