trag (trágŭ) (mi) vb III shi II trapshu (tráp-shĭu), trãdzeam (trã-dzeámŭ), traptã (tráp-tã), tradziri/tradzire (trá-dzi-ri) shi trãdzeari (trã-dzeá-ri) –
1: fac un copus tra s-lu-adar un lucru si s-minã cãtrã mini (s-lu-aprochi, s-lu scot dit un loc, dit unã groapã iu s-aflã, etc.);
2: tindu tsiva; fac un lucru (funi, pãndzã, cãmeashi, etc.) si s-tindã;
3: aduchescu unã dureari trupeascã i sufliteascã (cã suntu lãndzit, cã am cripãri, etc.); vãsãnipsescu, mi pidip-sescu, mi doari, munduescu, aravdu, pat, mi nvirinedz, etc.;
(expr:
1: trag cu ocljul (cu coada-a ocljului) = mutrescu niheamã ca peascumta tra s-nu mi-aducheascã alantsã;
2: trag cu ureaclja = ciulescu urecljili tra s-avdu zboarã spusi peanarga tra s-nu li avdã tutã dunjaea;
3: ãlj trag un oclju (un pulj) di somnu = dormu trã putsãn chiro; u ljau di ureaclji;
4: nj-trag suflitlu = (i) mizi pot s-adilj (cã hiu avursit, aush, etc.); (ii) nj-caftu arihatea dupã tsi fac un mari copus; (iii) hiu tu oara tsi easti s-mor;
5: trag s-mor, trag di moarti = nj-vinji oara di moarti, hiu etim s-mor;
6: trag tu zigã = ngrec greu;
4: tradzi vimtul = suflã (bati) vimtul;
7: trag corlu = intru sh-gioc tu caplu di cor;
8: trag calea = nchisescu calea, mi duc, fug, imnu, alag, etc.;
9: trag ninti = nchisescu;
10: trag nã banã = duc nã banã, bãnedz nã banã;
11: trag mãnã (di la un lucru) = mi-alas (di-un lucru), lu-alas lucrul;
12: trag tufechea = amin, discarcu tufechea;
13: trag unã tsigarã = beau unã tsigarã cu aprindearea-a tsigariljei shi trãdzearea-a fumlui di tsigarã tu cheptu;
14: mi trag nãpoi = mi dau nãpoi, nãpuescu;
15: li trag groasi, mi trag mari = pistipsescu (icã voi s-fac lumea s-pistipseascã) sh-mi portu (mi cãmãrusescu, etc.) dip ca un om mari (nvitsat, avut, etc.) cu tuti cã nu hiu;
16: trag ca calu la ordzu; vrei cal, ordzu? = trag cu multã mirachi, voi multu s-lu fac un lucru;
17: trãdzem shcurtitsa = alidzem pri cariva dupã cum cadi tihea-a omlui, cu arcarea di zari, cu trãdzearea di limnitsi, etc.)
{ro: trage; sufla; duce; pleca, porni; suferi; renunţa; întinde; descărca; fuma (ţigare); retrage; se crede (se purta ca) cineva important; etc.}
{fr: tirer; souffler; mener; s’en aller, marcher; souffrir, endurer; renoncer; étendre; sérancer, carder; décharger; fumer; retirer; s’en faire accroire; etc.}
{en: pull; blow (wind); lead (a life); leave, start; suffer; renounce; spread, stretch; card (wool), smoke (cigarette); withdraw; etc.}
ex: di trãdzearea di funi, nj-si tãljarã dzeadzitli; tradzi un, tradzi alantu; mini-l trapshu cã vrea s-lu calcã un cal; dupã tsi trapsi (tsi-arãvdã) cãt trapsi (cãt arãvdã); nu trapsi (nu-s mundui, nu-arãvdã) di foami; dupã tsi tuts trapsirã corlu
(expr: intrarã s-gioacã tu caplu di cor); trag corlu doilji-lj hilj; tradzi
(expr: easti etim) trã moarti; tradzi
(expr: ngreacã) tu zigã; trãdzea
(expr: bãtea, sufla) un vimtu mari; vimtul cãndu vai tragã
(expr: suflã); trapsirã
(expr: dusirã, bãnarã) nã banã ca di amiradz; biu unã apã aratsi sh-trapsi calea
(expr: fudzi); el trapsi
(expr: dusi) nclo di-amari; trapsi calea
(expr: fudzi, nchisi); cati un s-trapsi (fudzi) dit udãlu a ljei; sh-trapsirã calea
(expr: nchisirã, fudzirã; sh-vidzurã di cali); hai, tradzi
(expr: nchisea), fudz!; va s-tradzim cali mãni
(expr: avem cali trã imnari, fudzeari mãni); adz, tutã dzua, trapsim cali
(expr: imnãm, alãgãm); trapsi
(expr: vinji di shidzu) la mini; iu avea traptã
(expr: iu s-avea dusã, iu avea shidzutã, iu avea tricutã noaptea) pãrmãteftsãlj; trapsirã
(expr: fudzirã, s-dipãrtarã) dit irnjia-atsea di pãduri; cãndu trapsi
(expr: nchisi) dit xeani; nu ma putea s-tragã
(expr: s-tragã, s-ducã ninti); dzua-alantã trapsirã
(expr: fudzirã) di-aclo; nu shtiu tsi-ari, ma aftuchina-a mea nu tradzi ninti (nu nchiseashti); trapsi (s-pidipsi di, arãvdã) niputeari; lumea tradzi di (s-pidipseashti cã nu-ari) apã; nj-trapshu (arãvdai, pãtsãi) mari furtunã; trapsim (arãvdãm, nã pidipsim cu) multi lãets; trapshu nitraptili (pãtsãi nipãtsãtili, vãsãnipsii multi) cu nãs; Doamne, tsi lãets au faptã, di armãnjlj-ahãti-au traptã (arãvdarã, s-pidipsirã ahãt); multi shtii, multi va s-tradz (multu va ti pidipseshti, multi va s-aravdzã); trapsi mãnã
(expr: s-alãsã); bitiseashti, tradzi mãnã
(expr: s-alasã); tradzi mãnã
(expr: s-alasã, fudzi) di Mureauã; di ducã, mãnã nu trapsi
(expr: nu s-alãsã, featsi cum featsi shi s-dusi); u ligã: “cã va mi duc”, shi di ducã mãna nu trapsi
(expr: nu s-alãsã pãnã nu s-featsi a lui); funea s-tradzi (sã ntindi); cãt tradzi (s-tindi) amarea; cãt tradzi frãndza sh-arina (multi, cãt s-tindi frãndza sh-arina); lãnã s-tradzi tu (treatsi prit) scamnu tra si s-adarã cairi; trapshu
(expr: aminai) tufechea; trapsi
(expr: aminã tufechea) pristi nãs shi-l culcã mpadi; nu s-tradzi
(expr: nu s-bea) tsigarã pit sucãchi; lu-aflai iu trãdzea
(expr: bea) tsigarã; apa s-trapsi
(expr: nãpui); trãdzets-vã nãpoi
(expr: nãpuits-vã); li tradzi groasi, li tradzi mãri
(expr: dzãtsi, pistipseashti cã easti om mari; s-alavdã multu); s-tradzi di soi
(expr: dzãtsi cã easti di soi bunã); trapsirã shcurtitsa
(expr: arcarã cu zarea, aleapsirã limnitsi) shi-lj cãdzu a hiljlui di-amirã
§ traptu (tráp-tu) adg traptã (tráp-tã), traptsã (tráp-tsã), trapti/trapte (tráp-ti) –
1: (lucru) cari fu minat cãtrã atsel tsi featsi copuslu s-lu minã;
2: tsi easti faptu si s-tindã; tsi s-ari teasã;
3: (atsel) tsi ari arãvdatã (s-ari pidipsitã, ari pãtsãtã) unã dureari trupeascã i sufliteascã; vãsãnipsit, pidipsit, munduit, arãvdat, etc.
(expr:
1: (fatsã) traptã, traptu (la fatsã) = cu unã fatsã tsi-aspuni cã nu para easti ghini cu sãnãtatea;
2: (nari) traptã, (nãri) trapti = (nari) mushatã;
3: (dzeanã) traptã = dzeanã datã cu cundiljlu;
4: (doagã) traptã = (doagã) veaclji, tuchitã)
{ro: tras; târât; pictat; plecat, dus; folosit; care a suferit; etc.}
{fr: tiré, traîné; peint; parti; porté, utilisé; souffert, etc.}
{en: pulled, dragged; painted; gone; utilised; suffered, etc.}
ex: s-lu-aduts di fãrnu traptu; cu brãnlu traptu-azvarna; cu dzeana traptã
(expr: cundiljatã); cu dzeana lai-gãlãitsã sh-cu nãrli trapti
(expr: mushatã); tatãl ninga nifaptu, hiljlu la Dumnidzã traptu
(expr: traptu = dus, vgat cãtrã nsus) (angucitoari: fumlu shi foclu); easti traptu ca di pi heavrã
(expr: fatsa-lj nu-aspuni ghini, canda easti cu heavrã); unã doagã traptã
(expr: veaclji, purtatã) shi tuchitã; stranj traptu
(expr: purtat)
§ tradziri/tradzire (trá-dzi-ri) sf tradziri (trá-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-tradzi tsiva
{ro: acţiunea de a trage; tragere; de a sufla; suflare; etc.}
{fr: action de tirer, de carder, etc.}
{en: action of pulling; of blowing, etc.}
§ trãdeari/trãdzeare (trã-dzeá-ri) sf trãdzeri (trã-dzérĭ) – (unã cu tradziri)
ex: unã trãdzeari
(expr: aminari cu tufechea), sh-unã agudeari tu semnu; atseali tsi suntu la trãdzeari (la chiptinarea-a lãnãljei)
§ nitraptu (ni-tráp-tu) adg nitraptã (ni-tráp-tã), nitraptsã (ni-tráp-tsã), nitrapti/nitrapte (ni-tráp-ti) – (lucru) tsi nu easti traptu; tsi nu fu minat cãtrã atsel tsi fatsi copuslu s-lu minã; tsi nu easti faptu si s-tindã; tsi nu s-ari teasã; tsi nu ari arãvdatã unã dureari trupeascã i sufliteascã (nu ari pãtsãtã, nu s-ari pidipsitã); nivãsãnipsit, nipidipsit, nimunduit, nearãvdat, etc.
{ro: netras; netârât; care nu a suferit; etc.}
{fr: qui n’est pas tiré; qui n’est pas porté, qui n’a pas souffert; etc.}
{en: who is not pulled; who has not suffered; etc.}
ex: stranj nitraptu (nipurtat multu, ninga bun)
§ nitrapti/nitrapte (ni-tráp-ti) sf pl – munduiri (pidimadz, trãdzeri, cripãri, etc.) ahãntu greali, cã tsi sã pari cã vãrnu altu dit lumi nu li ari traptã pãnã tora
{ro: dureri nesuferite de nimeni până acuma}
{fr: les plus grandes souffrances du monde}
{en: the greatest possible pains}
ex: tradzi nitraptili (trãdzeri multu greali); tini trãpsesh nitraptili (lucri multu slabi, cum nu-ari traptã vãrnu pãnã tora); lj-avea traptã chealea nitraptili; ni mortu, ni yiu nu va-nj hiu, ma va-nj dzac shi nitraptili va-nj trag; nu nj-aspuneai di ma nãinti, dzãsi tatãl, ma featsish s-ti fac s-tradz nitraptili; s-imni shi s-aladz, sh-nitraptili s-li tradz
§ nitra-dziri/nitradzire (ni-trá-dzi-ri) sf nitradziri (ni-trá-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nu s-tradzi tsiva
{ro: acţiunea de a nu trage; etc.}
{fr: action de ne pas tirer, etc.}
{en: action of not pulling, etc.}
§ nitrãdeari/nitrãdzeare (ni-trã-dzeá-ri) sf nitrãdzeri (ni-trã-dzérĭ) – (unã cu nitradziri)
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn